Publicatie Persberichten recent

Friesch Dagblad 11 oktober 2024 : Uitstel besluit gaswinning Ternaard

RTVNOF 31 januari 2023 : Bodemdaling door gaswinning in Noardeast-Fryslân

Friesch Dagblad 16 maart 2022 : Uitstel besluit gaswinning

Friesch Dagblad 8 maart 2022 : Verdwaald op de eigen gasrotonde

Friesch Dagblad 24 januari 2022 : Nederland legt Unesco uit dat boren onder het Wad wel kan

Friesch Dagblad 8 december 2021 : Erfgoedstatus Wadden in gevaar

Friesch Dagblad 7 december 2021 : Onderzoek Ternaard schiet tekort

Wikinews 17 november 2021 : Aardbeving van 3,2 bij Garrelsweer

Leeuwarder Courant 27 oktober 2021 : NAM wil af van kleine gasvelden, ook onder de Waddenzee

VRT nws 5 oktober 2021 : Nederlandse provincie Groningen opgeschrikt door drie aardbevingen op één dag

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 10 september 2021 : Weg

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 7 september 2021 : S!N roept Tweede Kamerleden op om motie tegen gaswinning bij Ternaard in te dienen

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 31 augustus 2021 : 'Beslút Ternaard is de ein fan ûs demokrasy'

Friesch Dagblad 28 augustus 2021 : Gaswinning onder Wad bij Ternaard mag

Friesch Dagblad 21 juni 2021 : Schade beving Stedum nog niet bekend

Friesch Dagblad 14 juni 2021 : Aardbeving met kracht van 2.0 bij Loppersum

Leeuwarder Courant 11 juni 2021 : Fundamenteel debat nodig over gaswinning

Friesch Dagblad 8 juni 2021 : Zonder gaswinning is iedereen beter af

Friesch Dagblad 27 mei 2021 : Shell moet CO2-uitstoot fors verlagen

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 25 mei 2021 : Waddenvereniging haalt uitspraak gaswinning op

Friesch Dagblad 19 mei 2021 : Maak alle informatie over gaswinning openbaar

RTV Noord 28 april 2021 : Aardbeving met kracht van 2.3 bij Huizinge

Friesch Dagblad 24 april 2021 : NOF wil vergunningsstop gas

Persbericht Feste Grun 16 april 2021Feste Grun uit omgevingsproces Ternaard

Friesch Dagblad 8 april 2021 : Wetterskip wil gaswinning tegenhouden

Friesch Dagblad 2 april 2021 : NAM is kritisch over kosten schadeherstel aardbevingen

Friesch Dagblad 29 maart 2021 : 'Hoe is it mooglik !'

Leeuwarder Courant 13 maart 2021 : Kramer over gasmotie Ternaard : 'Flagge kin noch net út'

Weekblad Actief 17 maart 2021 : NAM wacht op uitkomsten Wadden-onderzoeken

Friesch Dagblad 13 maart 2021 : Provincie wil gaswinning Ezumazijl niet verlengen

Friesch Dagblad 12 maart 2021 : Gaswinning Ternaard is voor nu van de baan

Friesch Dagblad 2 maart 2021 : Beving kwam door gasboren

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 11 februari 2021: Stop gas- en zoutwinning in Waddengebied

Friesch Dagblad 25 januari 2021 : Aardbeving bij Groningse Tjuchem

Friesch Dagblad 31 december2020 : Actiegroep Pieterzijl heeft geen geld voor rechtzaak

Friesch Dagblad 24 december2020 : Gaswinning in en om Waddenzee mag door

Friesch Dagblad 23 december2020 : Gaswinning veroorzaakt geen natuurschade bij Wad

Friesch Dagblad 22 december2020 : Aardbeving Loppersum en Westeremden

Friesch Dagblad 3 december2020 : Oplossen bodemdaling niet zo eenvoudig

Friesch Dagblad 5 december 2020 : Gaswinning bij Sonnega gaat wel door

Weekblad Actief 11 november 2020: Voorwaardelijk "zestig miljoen euro" voor gas

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 27 oktober 2020: Gemeente en Stichting Fêste Grûn : blik vooruit

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 23 oktober 2020: Fêste Grûn Noardeast-Fryslân wil dat NAM bodemdaling erkent

Leeuwarder Courant 12 september 2020 : Schuivende panelen over boringen onder het Wad

Friesch Dagblad 20 augustus 2020 : Gaswinning Oldelamer mag van Wiebes

Friesch Dagblad 19 augustus 2020 : Het nieuwe Groningen

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 19 augustus 2020 : Wiebes praat over gevolgen gaswinning

Friesch Dagblad 7 augustus 2020 : Verzet tegen gaswinning

Friesch Dagblad 22 juli 2020 : Ter inzage, Vermillion begint in october met gaszoektocht

Friesch Dagblad 15 juli 2020 : Beving met een kracht van 2,7 bij Loppersum

RTV NOF 13 juli 2020 : Fêste Grûn : Wy binne ûnterjochte fuortset as aksjegroep

Leeuwarder Courant juli 2020 : Fêste Grûn boos : niet welkom in adviesclub gaswinning Ternaard

Friesch Dagblad juli 2020 : Fêste grûn voelt zich gepasseerd

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 7 juli 2020 : NAM heeft vergunning gaswinning Ternaard aangevraagd

Friesch Dagblad 18 juni 2020 : Mondje dicht

Friesch Dagblad 10 april 2020 : Gasbedrijven moeten meer compenseren

Friesch Dagblad 7 februari 2020 : Kleine velden

Friesch Dagblad 6 februari 2020 : Geen paniek om aardbeving bij Friese grens

Friesch Dagblad 5 februari 2020 : Actie voor gelijke regeling gasschade

Friesch Dagblad 20 december 2019 : Wat we meenemen naar 2020

Friesch Dagblad 8 november 2019 : Klimaatdossier lijkt op stikstofdossier

Nieuwe Dockumer Courant 30 oktober 2019 : Plannen voor compensatie gaswinning

Friesch Dagblad 25 oktober 2019 : De vervuiler compenseert

Friesch Dagblad 14 oktober 2019 : Toestemming voor gaswinning bij Nijega

Friesch Dagblad 12 oktober 2019 : Burgerinspraak rond gaswinning is wassen neus

Friesch Dagblad 9 oktober 2019 : Vermilion wil meer gas winnen bij Leeuwarden

Financieel Dagblad 19 september 2019 : Jacht op fossiel gas rond eiland Schiermonnikoog moet stoppen

Friesch Dagblad 16 september 2019 : 'Ook geld van Ternaarder gas naar Wadden'

Friesch Dagblad 7 september 2019 : Wiebes : Kleine gasvelden zijn aflopende zaak

Friesch Dagblad 13 augustus 2019 : Stikstofregels ingezet tegen gasboring Ternaard

Friesch Dagblad 13 augustus 2019 : 'Eindelijk harde lijn getrokken met stikstofwet'

Friesch Dagblad 10 augustus 2019 : Gasbedrijven laten oog op nieuwe winlocaties vallen

Friesch Dagblad 9 augustus 2019 : Verzilting groot risico voor Fryslân

Friesch Dagblad 8 augustus 2019 : Verwarring rond draagvlak gasboren

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 19 juli 2019 : Enquête gaswinning Ternaard komt er niet

Friesch Dagblad 5 juni 2019 : Vermilion wil gaswinning Oldelamer hervatten

Friesch Dagblad 21 mei 2019 : Provincie : Wiebes schaadt vertrouwen

Friesch Dagblad 16 mei 2019 : Draagvlak Ternaard telt mee bij gasbesluit

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 14 mei 2019 : Fracken op gaswinlocaties Kootstertille

Friesch Dagblad 29 april 2019 : Tiltmeters : Súdwest-Fryslân wil antwoord van Wiebes

Friesch Dagblad 29 april 2019 : Wiebes : advies over gas bij Surhuisterveen is gedateerd

Friesch Dagblad 25 april 2019 : Rijk komt met compensatie huizenbezitters Groningen

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 9 april 2019 : Blije zegt nee tegen plannen gaswinning

Friesch Dagblad 30 maart 2019 : Gaswinning Noordwolde mag

Friesch Dagblad 30 maart 2019 : Gasschade: weer alleen overheden gecompenseerd

Friesch Dagblad 26 maart 2019 : NAM wil gas uit veld Grijpskerk alsnog winnen

Friesch Dagblad 19 maart 2019 : SP denkt dat gasbesluit Wiebes tot onrust leidt

Friesch Dagblad 14 maart 2019 : Minister negeert negatief advies gaswinning

Friesch Dagblad 13 maart 2019 : Vermilion mag ook bij Oudega (Swf) gas zoeken

Friesch Dagblad 12 maart 2019 : Mogelijk onderzoek naar draagvlak gaswinning

Friesch Dagblad 25 februari 2019 : Minister blijft bij verlenging gaswinning Moddergat

Friesch Dagblad 22 februari 2019 : Stop geruzie en ga wat doen

Friesch Dagblad 20 februari 2019 : Provincie ziet fracking bij Blije niet zitten

Friesch Dagblad 20 februari 2019 : Omgevingsproces Ternaard gaat nu echt van start

Friesch Dagblad 8 februari 2019 : Wiebes verzet zich niet tegen winning

Friesch Dagblad 12 januari 2019 : Tytsjerksteradiel adviseert negatief over gaswinning

Friesch Dagblad 10 januari 2019 : Langer boren : Gaswinningsplannen Blije ter inzage

Friesch Dagblad 8 januari 2019 : Minder aardbevingen in Groningen

Leeuwarder Courant 19 december 2018 : Nu al gebroken verkiezingsbeloften

Friesch Dagblad 18 december 2018 : Affakkelen : NAM werkt aan gasput bij Moddergat

Friesch Dagblad 15 december 2018 : Brief : Achtkarspelen wil einde gaswinning Surhuisterveen

Friesch Dagblad 13 december 2018 : Oproep : stop gasproces Ternaard

Friesch Dagblad 15 november 2018 : Vermilion wil meer gas winnen bij Earnewâld

Friesch Dagblad 5 november 2018 : Ternaard stelt gaswinnings centraal in verkiezingsdebat

Friesch Dagblad 20 oktober 2018 : Vergoeding voor negeren raad

Friesch Dagblad 18 oktober 2018 : Tijd om stappen te zetten met zout water

Friesch Dagblad 22 september 2018 : Tzummarumer bodem is bijna maximaal gezakt

Friesch Dagblad 22 september 2018 : Opslag zoet water moet akkerbouw voor Lauwersmeergebied behouden

Friesch Dagblad 15 september 2018 : Zoutwinning - Aanbeveling onderzoeker Houtenbos

Friesch Dagblad 12 september 2018 : Minister stemt in met gaswinplan Drachten

Friesch Dagblad 11 september 2018 : Samenwerkingspartij tegen Ternaarder omgevingsproces

Friesch Dagblad 5 september 2018 : Fryslân blijft met vragen zitten over kleine gasvelden

Friesch Dagblad 4 september 2018 : Ook zoutbeving in Groningen

Friesch Dagblad 4 september 2018 : Achtkarspelen zet bezwaar tegen gaswinning niet door

Friesch Dagblad 16 juli 2018 : Minister : Gas Vinkega mag

Friesch Dagblad 7 juli 2018 : Gaswinning bij Ternaard en boven de eilanden gaat door

Friesch Dagblad 3 juli 2018 : Belangrijke week Groningers

Nieuwe Dockumer Courant 27 juni 2018 : Gemeente Dongeradeel door Albert van der Ploeg (CDA)

Friesch Dagblad 31 mei 2018 : Geen rem op gaswinning in Fryslân

Friesch Dagblad 29 mei 2018 : NAM wil weer fracken in gasveld bij Blije

Nieuwe Dockumer Courant 23 mei 2018 : Tien argumenten tegen gaswinning Ternaard

Friesch Dagblad 19 mei 2018 : Protesten in Smallingerland tegen gaswinprojecten

Friesch Dagblad 19 mei 2018 : Raad in Burgum bezorgd over bodemdaling

Friesch Dagblad 18 mei 2018 : Weg met de BV Nederland

Friesch Dagblad 1 mei 2018 : Besluit over omgevingsproces in Ternaard uitgesteld

Friesch Dagblad 18 april 2018 : College wil Groninger schadeprotocol ook inzetten

Friesch Dagblad 16 april 2018 : Twintig schademeldingen na aardbeving

Friesch Dagblad 14 april 2018 : Wiebes verwacht snel een akkoord over gaswinning

Friesch Dagblad 10 april 2018 : Gaswinning bij Pieterzijl moet niet doorgaan

Friesch Dagblad 9 april 2018 : Twee lichte bevingen in Groningen

Friesch Dagblad 4 april 2018 : Irritatie over gasdeal in Achtkarspelen

Friesch Dagblad 30 maart 2018 : Minister stemt in met omstreden gasplan Pieterzijl

Friesch Dagblad 29 maart 2018 : NAM ongewenste partij in ' Ternaard-overleg '

Friesch Dagblad 29 maart 2018 : Ternaard foar de Wyn laat omgevingsproces schieten

Friesch Dagblad 27 maart 2018 : Friese overheden : te veel onzekerheid bij gas Rottum

Friesch Dagblad 24 maart 2018 : Ternaard boos over tijdstip gasbijeenkomst

Friesch Dagblad 17 maart 2018 : Gasveld bij Kootstertille naar Vermilion

Friesch Dagblad 14 maart 2018 : Gaswinning bij Harkema gaat door tot uiterlijk 2024

Friesch Dagblad 13 maart 2018 : Ternaard stemt morrend in met gas-overleg

Friesch Dagblad 1 maart 2018 : Alders : acht miljard nodig voor herbouw

Friesch Dagblad 22 februari 2018 : Stop omgevingsproces gaswinning Ternaard

Friesch Dagblad 21 februari 2018 : Gasschade

Friesch Dagblad 19 februari 2018 : Proefboring bij Schier gaat spoedig van start

Trouw 27 januari 2018 : De Nam : melkkoe van Nederland, zonder vet op de botten

Trouw 27 januari 2018 : Shell zet de Nam op afstand

Leeuwarder Courant 25 januari 2018 : Anne Vondeling en het gasdrama

Friesch Dagblad 24 januari 2018 : NAM moet meteen betalen voor schade

Friesch Dagblad 18 januari 2018 : Gaswinning bij Blije gaat veel langer door

Website Dongeradeel Sociaal 11 januari 2018 : Dongeradeel Sociaal: 'Streep door gaswinning bij Ternaard'

Friesch Dagblad 9 januari 2018 : Roep om gaswinning te stoppen na zware beving

Friesch Dagblad 29 december 2017 : Meer aardbevingen in Groningen

Friesch Dagblad 28 december 2017 : Kamer wil opheldering over reorganisatie van NAM

Waddenvereniging 14 december 2017 : Plannen nieuwe gaswinning Waddenzee zijn van (inter)nationaal belang

Friesch Dagblad 11 december 2017 : Beving van 2.1 op schaal van Richter bij 'tZandt

Friesch Dagblad 9 december 2017 : Zandplaten Wad blijken wel degelijk snel te krimpen

Friesch Dagblad 8 december 2017 : Zorgen over afname vogels in Waddengebied

Friesch Dagblad 4 december 2017 : Provincie lijkt te breken met gasbeleid

Friesch Dagblad 30 november 2017 : Heerenveen werkt niet mee aan gasplan Nieuwehorne

Nieuwe Dockumer Courant 22 november 2017 : Uitnodiging Startbijeenkomst Omgevingsproces Ternaarder Gasveld

Omrop Fryslân 20 november 2017 : Ombudsman jout Ternaarder gelyk oer gaswinning

Friesch Dagblad 17 november 2017 : Klimaatrechtspraak

Friesch Dagblad 16 november 2017 : Minister staat proefboring boven Schier toe

Friesch Dagblad 16 november 2017 : Groningers blij na uitspraak gaswinning

Friesch Dagblad 9 november 2017 : NAM in beroep : verkoop huis is enig juiste peilmoment

Friesch Dagblad 1 november 2017 : Gasindustrie stak honderd miljoen euro in EU-lobby

Leeuwarder Courant 19 oktober 2017 : Waarom Nieuwehorne van gaswinner Vermilion houdt

Friesch Dagblad 12 oktober 2017 : Provincie juicht te vroeg om gasbeperking

Friesch Dagblad 11 oktober 2017 : Gaswinning in Fryslân gaat op slot

Friesch Dagblad 29 september 2017 : Schier : geen gaswinning

Friesch Dagblad 15 september 2017 : Kwelders houden bodemdaling amper bij

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 15 september 2017 : Ternaard praat mee over gaswinning

Friesch Dagblad 14 september 2017 : Vooroverleg moet gaswinst meer in Ternaard houden

Friesch Dagblad 8 september 2017 : Gedragscode : Kortere lijnen bij gaswinning in kleine velden

Friesch Dagblad 25 augustus 2017 : Proefboringen : Boorplatform blijft langer bij Schier

Friesch Dagblad 25 augustus 2017 : Vermilion begint met boren aardgasput

Algemeen Dagblad 16 augustus 2017 : Hoe de waardevolle gasbel veranderde in The Dutch Disease

Friesch Dagblad 16 augustus 2017 : Vijf jaar na de zware klap in Huizinge

Friesch Dagblad 10 augustus 2017 : Tiltmeters voor monumenten

Friesch Dagblad 9 augustus 2017 : Vermilion wil gas winnen uit velden bij Nieuwehorne

Friesch Dagblad 8 augustus 2017 : Wetterskip vreest verzilting door gaswinning Pieterzijl

Friesch Dagblad 4 augustus 2017 : Tegenstanders berusten in gasplan Oppenhuizen

Friesch Dagblad 28 juli 2017 : Rechter fluit gemeente terug in gaskwestie

Friesch Dagblad 22 juli 2017 : Inventarisatie Groningse bevingsschade begint

Friesch Dagblad 21 juli 2017 : Warme huizen zonder gas

Friesch Dagblad 14 juli 2017 : Groningers en NAM lijnrecht tegenover minister Kamp

Friesch Dagblad 6 juli 2017 : Kamer dringt aan op staken delfstofwinning Waddenzee

Friesch Dagblad 4 juli 2017 : Staatstoezicht houdt vast aan dwangsom NAM

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 27 juni 2017 : Gasproefboring Hansa boven Schiermonnikoog

Friesch Dagblad 23 juni 2017 : Bezwaar Akkrum-Nes tegen gasonderzoek afgewezen

Friesch Dagblad 19 juni 2017 : Gaswinning veel te lang belangrijker dan de veiligheid van de Groningers

Leeuwarder courant 14 juni 2017 : Zorg blijft over bodemdaling

Friesch Dagblad 3 juni 2017 : Oproep : kom in actie tegen gaswinning

Friesch Dagblad 1 juni 2017 : Instemming is het beste bij gasboring

Friesch Dagblad 29 mei 2017 : Vijftien meldingen na aardbeving bij Slochteren

Leeuwarder courant 27 mei 2017 : Derde kans NAM wekt wantrouwen

Leeuwarder courant 19 mei 2017 : Smallingerland zet gasbedrijven buitenspel

Friesch Dagblad 18 mei 2017 : NAM krijgt weer extra tijd door studie

Friesch Dagblad 5 mei 2017 : Gaswinning risico voor Waddengebied

Friesch Dagblad 26 april 2017 : Frisia moet effect zoutwinning scherp controleren

Friesch Dagblad 19 april 2017 : Kamp verlaagt gaswinning met 10 procent

Friesch Dagblad 1 april 2017 : Afhandeling bevingsschade weg bij NAM

Friesch Dagblad 29 maart 2017 : NAM wil fracking toepassen bij winning Pieterzijl

Friesch Dagblad 27 maart 2017 : Minister Kamp omzeilde vaker gasprocedure

Friesch Dagblad 20 maart 2017 : Groeiend verzet Ternaard tegen gasboringen

politiek.tpo.nl 14 maart 2017 : Shell-baas Ben van Beurden is een ordinaire graaier

Friesch Dagblad 11 februari 2017 : Actie tegen beoogde gaswinning bij Ternaard

Friesch Dagblad 3 februari 2017 : Minister : forse bodemdaling Waddenzee was meetfout

NRC 6 december 2016 : Was het een foute meting, of zinken de wadden echt?

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 29 november 2016 : Bodem Waddenzee daalt sneller.

Friesch Dagblad 19 september 2016 : Waddenbodem mag meer dalen van minister.

Friesch Dagblad 11 oktober 2024
Uitstel besluit gaswinning Ternaard, minister moet voor 2025 een besluit nemen
Raad van state
TERNAARD | Minister Sophie Hermans moet voor 1 januari 2025 beslissen over gaswinning in het Waddengebied bij Ternaard. De NAM wilde via de Raad van State afdwingen dat dit besluit op korte termijn genomen werd. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State begrijpt echter dat zorgvuldigheid van belang is.

De NAM wil aardgas winnen op de mijnbouwlocatie Ternaard in de gemeente Noardeast-Fryslân en het aardgas transporteren naar een zogenoemde gasbehandelingsinstallatie in Moddergat. Een klein deel van dit gasveld ligt onder land, het grootste deel onder de Waddenzee. De NAM heeft tien aanvragen gedaan voor de vergunningen die nodig zijn voor de productiefaciliteit en transportleidingen en de uitbreiding van de installatie in Moddergat. Deze activiteiten worden gezamenlijk aangeduid als het project Gaswinning Ternaard.

De Afdeling bestuursrechtspraak had toenmalig staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat in januari al opgedragen om vóór 1 april te beslissen op de aanvragen van de NAM. Omdat er nog steeds geen besluiten waren genomen en de maximale dwangsom van 37.500 euro die de Afdeling bestuursrechtspraak had opgelegd is verbeurd, heeft de NAM eind augustus opnieuw beroep ingesteld tegen het niet tijdig nemen van de besluiten op haar aanvragen.

Laatste keer uitstel

De Raad van State vindt het beroep van de NAM gegrond, aangezien de minister niet tijdig beslist heeft op de aanvragen. Het verzoek van de NAM was om de minister binnen een week na de uitspraak te laten beslissen. Minister Hermans verzocht om een termijn tot eind 2024. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State zegt het verzoek van de NAM te begrijpen, maar geeft voorrang aan een zorgvuldige besluitvorming. Maar dit uitstel is wel het laatste uitstel. Dat betekent dat de minister dit jaar nog een besluit moet nemen over wel of geen gaswinning bij Ternaard.

Het vorige kabinet besloot eerder dit jaar om vanaf nu geen mijnbouwactiviteiten meer te vergunnen in de Waddenzee. De Waddenzee is een Natura 2000-gebied en heeft bovendien de status als Unesco-werelderfgoed. Dit besluit zag de provincie als een moreel appel aan het adres van de NAM. ,,Stop ermee”, zei gedeputeerde Friso Douwstra van de provincie Fryslân.

Maar minister Hermans zegt zich ook te moeten houden aan de regels van de Mijnbouwwet. ,,Ik vind het geen gemakkelijk besluit. Ik heb in Ternaard heel duidelijk gehoord dat de mensen duidelijkheid willen. Het moet natuurlijk goed en zorgvuldig gebeuren, maar ik ga die duidelijkheid geven.”

RTVNOF 31 januari 2023 door o.a Ben de Jager
Bodemdaling door gaswinning in Noardeast-Fryslân :
“Noch lang net útiten”
EANJUM – Meer dan 200 inwoners van Noardeast-Fryslân reisden maandagavond af naar MFA De Dobbe in hartje Eanjum. Door de gaswinning in de velden onder de gemeente, wordt er tot aan 2050 zo’n twintig centimeter bodemdaling verwacht. Naast schade aan muren en funderingen van woningen, zal ook de waterberging in het gebied minder worden. Dat komt voornamelijk, omdat de grond zakt, maar het grondwaterpeil op dezelfde hoogte blijft. Daardoor is er uiteindelijk minder ruimte voor het regenwater, ook ligt (versnelde) verzilting op de loer, omdat er minder zoet water beschikbaar blijft.
“Ik heb als droom om melkveehouder te worden”
Er kwamen tijdens de avond vele vragen richting de commissie. Bijvoorbeeld over schade aan muren en funderingen, echter gaat de gebiedscommissie niet over die schadeafhandeling. Daarvoor moet men bij de Commissie Mijnbouwschade zijn. “Mar dochs fyn ik dat jim hjir ek wat mei dwaan moatte!”, liet een bewoner weten waar de scheuren in de muren al enige tijd aanwezig zijn.

Aschwin Sep, die nu een dik jaar nabij Eanjum woont in een historische woonboerderij, ziet mede door zo’n gebiedsproces zijn kansen als aanstaand melkveehouder afnemen. Er is namelijk volgens eerste berekeningen, voor de extra waterberging door bodemdaling zo’n 50 tot 100 hectare aan grond nodig. “Ik hoop zelf ooit nog eigen melkveehouder te worden. Dat is de droom waarvoor ik ooit naar Fryslân ben gekomen. Vaak is toch wel de conclusie bij dit soort processen, dat een deel van de boeren door dit soort processen niet hun bedrijf kunnen voortzetten. En dat is iets waar ik me toch wel zorgen over maak.” Of dat ook in dit proces zo is, is op dit moment nog niet duidelijk.

Projectleider Jouke Eppenga van de Provincie Fryslân liet weten aan de aanwezigen alles op basis van vrijwilligheid te willen doen: “Wy sille nimmen ferplichtsje om fan in buorkerij ôf te gean, mar wy moatte wol yn oplossings tinken gean as ferkaveling en datsoarte fan opsjes.”
Gebiedscommissie: “Wy moatte dit mei elkoar dwaan”
De bodemdaling in de Eanjumer Kolken is al een tijd aan de gang, zo was maandagavond te horen. Zolang de gaswinning door blijft gaan, lijkt het ook nog niet te stoppen. Volgens het Statusrapport 2020, is de bodemdaling tot 2050 onder Eanjum zo’n 20 centimeter. Maar ook over dat kaartje leven nog best wat vragen. “Der wurdt yn Paesens-Moddergat bygelyks al sprutsen dat de boaiemdelgong al sa’n 20 sentimeter is, op dit momint.” De gebiedscommissie laat dit nu uitzoeken en hoopt op een vlot antwoord, zo liet Harm Wiegersma, lid van de Gebiedscommissie namens de Nederlandse Melkveehouders Vakbond, weten.

Onafhankelijk voorzitter Marga Waanders, tevens oud-burgemeester van Dongeradeel, vond de avond helpen om tot een eerste aanzet te komen. “Wy witte wol wat it paad ûngefear is, mar dat moat mei de minsken, mei de streek. Jo kinne allinnich mar wurkje, troch it wol mei elkoar op te pakken.” Ook liet Waanders weten dat ze aan de slag willen om vertrouwen terug te winnen. “Wy hoopje in bytsje by de weromhâldendheid fuort te kommen en miskien al dwaande dochs te kommen ta yts fan in plan. Foar de takomstbestendichheid fan dit prachtige gebiet, yn de sin fan lânbou, natoer, mar ek seker foar de minsken dy’t hjir libje. Mar ik wit dat dit beladen is, troch ek al dy oare opjeften dy’t hjir yn it gebiet lizze.”

Gaswinning veld Anjum
Sinds 2020 wordt er weer gas gewonnen uit het veld bij Anjum. In dat jaar werd er zo’n 43.000.000 NM3 aan gas gewonnen, zo blijkt uit onderzoek van RTV NOF. In 2021 werd de winning meer dan verdubbeld, naar ongeveer 88.660.000 NM3. Tot november 2022, blijkt er iets meer dan 69.000.000 NM3 gewonnen te zijn. Dat getal loopt dus nog op, omdat de laatste twee maanden nog niet beschikbaar zijn in de datasets.
Friesch Dagblad 16 maart 2022 door Rosalie Mulder
Uitstel besluit gaswinning
MINISTER WIL TOT ZOMER WACHTEN OP ADVIES VAN UNESCO OVER WINNING BIJ WADDEN

Ternaard | Minister Christianne van der Wal-Zeggelink voor Natuur en Stikstof is bereid om te wachten met een definitief besluit over de voorgenomen gaswinning bij Ternaard. Daarmee probeert ze om het gevraagde advies van de Unesco mee te nemen in de beslissing.

Dat betekent dat de minister het besluit over de vergunningaanvraag om naar gas te boren uitstelt van maart tot uiterlijk juni, bevestigt een woordvoerder. Tijdens het commissiedebat over de Wadden eind januari zegde de minister toe om een totaaladvies voor Ternaard aan Unesco te vragen. Unesco heeft laten weten dat IUCN – als adviesorgaan van Unesco – een beoordeling zal geven over de mogelijke invloed van de gasboring op het Werelderfgoed Waddenzee. Maar wanneer dat advies komt, kan Unesco niet zeggen: dat is afhankelijk van de beschikbaarheid van de experts, schreef Van der Wal al eerder in een Kamerbrief.

Wel gaat de minister ervan uit dat die beoordeling ,,binnen redelijke termijn” zal worden gegeven. Dat zei ze dinsdag in de Tweede Kamer, naar aanleiding van een voorgestelde motie van PvdD-Kamerlid Frank Wassenberg om ‘geen onomkeerbare stappen te nemen’ totdat het IUCN-advies met de Kamer is gedeeld. De minister zei deze motie wel te willen ondersteunen.

Als het advies binnen is vóór het definitieve besluit, dan neemt ze de IUCN-beoordeling mee, zei Van der Wal. Met een kanttekening: dat advies moet dan wel voor de zomer komen, antwoordde ze desgevraagd. ,,Als het advies erna komt, dan kan ik niet anders dan een besluit nemen.”
Friesch Dagblad 8 maart 2022 Column door Sybrand Frietema de Vries
Verdwaald op de eigen gasrotonde
Verdwaald op de eigen gasrotonde

Gazprom is het grootste aardgasbedrijf ter wereld en heeft vestigingen door heel Europa. Dit Russische staatsbedrijf is nu in het nieuws omdat het beschouwd wordt als geopolitiek instrument van dictator Vladimir Poetin. Het bedrijf kan door zijn marktkracht de economie van West-Europa veel schade berokkenen. Dat een groot deel van de Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen zich inlieten met Gazprom als leverancier was een logisch gevolg van een door het rijk ingezette koers. Deze heeft, verblind door marktwerking en fossiele honger, jarenlang de geldkraan opengezet om daarna Gazprom de sleutel te geven van onze leveringszekerheid.

Nederland als hub van winning, invoer, handel en export van aardgas. Dat hadden ministers van Economische Zaken in de opeenvolgende kabinetten Balkenende voor ogen toen grote investeringen in de gasinfrastructuur werden goedgekeurd. De zogeheten Gasrotonde was geboren, een groot systeem van buizen, gasopslag, LNG-terminals en stikstofinstallaties.
Voor de zekerheid nam ons staatsbedrijf Gasunie een belang in een door Gazprom geleid consortium, dat een onderzeese pijpleiding voor het transport van Russisch aardgas aanlegde. Het draagt de naam Nord Stream. Russisch gas kwam naar Nederland, en zo konden we de Groningse aardgaswinning stoppen.We hebben mazzel gehad. We gingen de winter in met halfgevulde gasopslagen
Buitenlandse overheden, met Poetin voorop, bepalen nu hoeveel gas er in de winter beschikbaar is voor Nederlandse huishoudens.
en dat had met Elfstedenweer desastreus kunnen aflopen. Er zou dan niet genoeg aardgas zijn geweest om alle huizen te verwarmen, bedrijven te voorzien én elektriciteit te produceren. Gelukkig dat het niet zo ver is gekomen, want het ministerie van Economische Zaken & Klimaat is namelijk nog steeds aan het nadenken over een Nationaal Afschakelplan Aardgas. Zo’n plan voorziet erin dat ‘afschakelen’ een beetje ordentelijk verloopt. Nu maar hopen dat het stuk vóór de volgende winter wel klaar is.

Je zou denken dat de overheid ervoor zorgt dat aan het begin van de winter de gasopslagen vol zitten. De enorme gasopslag bij Alkmaar bijvoorbeeld. Deze is, als onderdeel van de Gasrotonde en in opdracht van het rijk, voor miljarden euro’s aangelegd. Het eigendom en beheer is in handen gelegd van het staatsolie- en gasbedrijf van Abu Dhabi.

Gazprom heeft een exclusief contract om deze gasopslag te vullen met zogeheten ‘kussengas’, gas dat in de lente en zomer wordt opgeslagen om in de winter snel te kunnen inzetten. Dat is heel ongewenst. Buitenlandse overheden, met Poetin voorop, bepalen nu hoeveel gas er in de winter beschikbaar is voor Nederlandse huishoudens. En met name tegen welke prijs.

Dat biedt handelaren als Gazprom wel een fantastische mogelijkheid. Het gas dat ze hier niet opslaan en verkopen, kunnen ze elders kwijt. En dat terwijl ze door de duizelingwekkend gestegen prijzen juist méér verkopen. Het is de droom van elke monopolist: meer verdienen door minder te verkopen. Maar het is de nachtmerrie van een bevolking die zucht onder de ‘tucht van de markt’. De teller voor de investeringen in onze Gasrotonde staat overigens op een slordige tien miljard euro. En we tellen vrolijk door, want er zijn nog vele malen grotere investeringen nodig om alwéér een nieuw gasnetwerk aan te leggen. Ditmaal gevuld met waterstofgas. Want ja, we moeten inmiddels weer van het aardgas af. We zijn volledig de weg kwijt op onze eigen Gasrotonde.

Sybrand Frietema de Vries is deskundige op het gebied van duurzame energie. Hij is verbonden aan de Energiewerkplaats Fryslân.
Friesch Dagblad 24 januari 2022 door Rosalie Mulder
Gaswinning : Nederland legt UNESCO uit dat boren onder het Wad wel kan
HARLINGEN | De Nederlandse ambassadeur bij UNESCO Hans Wesseling heeft UNESCO geschreven over de gasplannen bij Ternaard en de kabeltracés bij Schiermonnikoog. ,,Er staat eigenlijk: sorry dat we jullie hebben genegeerd, maar we gaan gewoon door.”

UNESCO stelde de overheid eind vorig jaar een ultimatum: kom uiterlijk 15 januari met tekst en uitleg over de voorgenomen gaswinning bij Ternaard en de stroomkabels door de Wadden, of aanvaard de consequenties. In het ergste geval zou de Waddenzee de status van Werelderfgoed verliezen. Aan die oproep geeft Wesseling namens Nederland nu gehoor – weliswaar te laat, maar met excuses.

In de opgevraagde tekst en uitleg stelt Wesseling onder meer dat de gaswinningsplannen onder Ternaard volgens de huidige regels toegestaan zouden zijn. Bovendien zou er door het ‘hand aan de kraan-principe’ kunnen worden gegarandeerd dat de natuur geen schade wordt toegebracht.

Wel een vergunning

Frank Petersen van de Waddenvereniging noemt de brief vreemd. ,,Wij lezen dat de ambassadeur aangeeft dat de vergunning misschien wel verleend zal worden, en daar schrikken we van”, zegt Petersen. ,,Vorig jaar is er onafhankelijk juridisch advies gevraagd, waarin de Waddenacademie en de Rijksuniversiteit Groningen hebben gesteld dat dit helemaal niet vergund mag worden. Dus het verbaast ons heel erg.”

Bij de brief is ook een onderzoek aangehecht van Arcadis, in opdracht van de NAM. Daar staat dat de gaswinningsplannen de natuur niet zullen beschadigen. ,,Maar dan denken wij heel flauw: dat is in opdracht van de NAM. Onafhankelijke beoordeling achten wij belangrijker”, reageert Petersen.

‘Kijk naar Groningen’

,,Deze vergunning mag nooit worden gegeven, maar het lijkt alsof we weer gewoon doorgaan”, vult Lutz Jacobi, directeur van de Waddenvereniging, aan. ,,Niemand wil dit. Het is een bodemdalende activiteit, dat kan het Waddengebied niet hebben. Hoe kan je dat nou doen? Het maakt me heel boos”, zegt de directeur. ,,En kijk naar Groningen: hoe durf je dan te zeggen dat je alles op orde hebt?”

Jacobi denkt ook niet dat UNESCO hiermee akkoord gaat. ,,Hoe durf je zo met werelderfgoed om te gaan? Dit moet je niet willen”, vervolgt ze. ,,UNESCO, en zelfs de hele wereld kijkt mee. Nederland moet zich schamen als dit domweg wordt doorgezet.”

Bovendien, maakt Jacobi nog eens duidelijk: gas dat onder de Wadden wordt gewonnen, kan pas over een aantal jaren echt worden gebruikt. Garantie op lokaal gas geeft het niet. ,,Dus voor wie doe je dit? Alleen maar voor geld.”

Ook Thom Verheul, voorzitter van de werkgroep Vrije Horizon Schiermonnikoog, vindt de brief merkwaardig. ,,Er zit geen millimeter ruimte tussen het standpunt van deze meneer en de regering. Hij is een buikspreker van de Nederlandse regering”, zegt Verheul.

,,Bij de gaswinning geeft hij toe dat adviescommissies over toekomstige effecten op de natuur geen uitspraken kunnen doen. Maar desondanks concludeert hij dat de procedure door kan gaan”, gaat Verheul verder. ,,Er is een redelijke kans dat op de lange termijn de natuurlijke aanwas van zand in zee niet voldoende zal zijn om de zeespiegelstijging bij te houden. Er is dus een reëel gevaar dat delen van het Wad verdrinken. Het staat er zwart op wit, dus waarom ga je dan toch door?”

Zorgwekkend

Verheul noemt de brief dan ook teleurstellend en zorgwekkend. ,,Als we hoop hadden dat het nieuwe kabinet met het groene jasje een andere weg in zou slaan, dan komt die hoop niet uit. Dus we moeten buitengewoon opletten.”

Voor wat de voorkeurtracés voor het windpark bij Schiermonnikoog betreft was al afgesproken dat het kabinet eerst een breder onderzoek zal instellen. Over Ternaard neemt de minister in maart een beslissing. De Waddenvereniging zal zich blijven verzetten. ,,Ik hoop dat dit nog gecorrigeerd wordt. Het zou een slag in het gezicht zijn van heel veel mensen in de omgeving”, zegt Petersen.

Daar sluit Verheul zich bij aan: ,,Wij gaan hier niet mee akkoord, op geen enkele manier. ”
Friesch Dagblad 8 december 2021 door Rosalie Mulder
Erfgoedstatus Wadden in gevaar
WAARSCHUWING AAN DEN HAAG OVER GASWINNING

TERNAARD | UNESCO stelt de overheid een ultimatum: kom uiterlijk 15 januari volgend jaar met tekst en uitleg over de voorge- nomen gaswinning bij Ternaard en de stroomkabels door de Wadden, of aanvaard de consequenties. ,,Het is een duidelijke tik op de vingers.”
Dat zegt Thom Verheul, voorzitter van de werkgroep Vrije Horizon Schiermonnikoog. In het ergste geval kan de Waddenzee de status van Werelderfgoed verliezen. De werkgroep had eind november een ,,brandbrief” richting het UNESCO Werelderfgoed Centrum gestuurd: ,,Wij hebben niet alleen de gaswinning bij Ternaard genoemd, maar ook het gevaar voor de Waddenzee ten gevolge van de kabels. En die zorgen zijn goed aangekomen. In de nieuwe brief wordt dat zelfs twee keer genoemd, en zelfs dikgedrukt. Dus dat is wel fijn.”

UNESCO krijgt al langer berichten van derden die zich zorgen maken over de plannen. Op 7 mei dit jaar had UNESCO de regering ook al aangeschreven, maar daarop kwam geen reactie, blijkt uit de nieuwe brief.

,,Het is een waarschuwing”, volgens Frank Petersen, woordvoerder van de Waddenvereniging. ,,De Waddenzee is een uniek natuurgebied en niet voor niets op de erfgoedlijst gezet. Dan kun je er toch donder op zeggen dat de wereld je ook op je vingers kijkt of je er wel goed voor zorgt. Dat is een plicht die de Nederlandse regering op zich heeft genomen, en nu vraagt UNESCO of Nederland die plicht wel nakomt.”

Het Werelderfgoed Centrum uit zijn ongenoegen over onder meer het feit dat Nederland UNESCO niet heeft ingelicht over de nieuwe plannen om gas te winnen onder de Waddenzee. UNESCO benadrukt dat mijnbouw niet verenigbaar is met een Werelderfgoedstatus, zoals bepaald in 2013. ,,Maar toch zijn ze doorgegaan. Sterker nog, ze hebben dit niet eens gemeld”, reageert Petersen.

Demissionair minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) wijst – mede namens het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) – in een begeleidende Kamervragenbrief op de bestaande winningsvergunning uit 1969, waarop de lopende procedure bij Ternaard gebaseerd zou zijn. Maar Petersen stelt dat het bij Ternaard gaat ,,om een nieuw project dat pas in 2015 is bedacht. Het had gewoon gemeld moeten worden, blijkt nu uit de brief.”

WERELDERFGOEDSTATUS DREIGT INGETROKKEN TE WORDEN
UNESCO niet te spreken over stroomkabelplan

Ook over de geplande stroomkabels door het Waddengebied is UNESCO niet te spreken. De organisatie hoort al sinds juni vorig jaar niks meer van de Nederlandse overheid en bovendien heeft het Werelderfgoed Centrum bedenkingen over de omstreden Eemshaven-West route om de energie van windpark Ten Noorden van de Waddeneilanden aan te landen.

Afgelopen donderdag schreef staatssecretaris van EZK Dilan Yesilgöz-Zegerius een Kamerbrief, waarin ze liet weten dat ze nieuw, breder onderzoek naar alle mogelijke routes van de stroomkabels zal instellen. Daardoor komt tracé oost weer in beeld. ,,Die kende deze brief natuurlijk al, en die heeft een voorschot genomen”, reageert Verheul op de toevallige timing.

,,En ten aanzien van Ternaard zie je dat nu de MER-commissie het huiswerk ook heeft teruggestuurd. Een heleboel aannames zijn niet goed genoeg onderbouwd. Dus je ziet dat de druk echt toeneemt om er vanaf te zien, maar of dat zal gebeuren is nog steeds de vraag.”

Frank Petersen van de Waddenvereniging is het beu dat de Nederlandse overheid zich steeds beroept op de situatie van 1969 met betrekking tot de gaswinning. ,,Wij vinden het een beetje flauw dat ze zich, in tijden van klimaatverandering, steeds beroepen op 1969. De wereld is veranderd, mede op initiatief van de overheid, die zelf de status van Werelderfgoed wilde bemachtigen in 2009.”

Status in gevaar
Nederland moet zich vóór 15 januari verantwoorden. Als de overheid de uitleg nalaat, of het is onvoldoende, dan is er in juni een bijeenkomst van UNESCO waar besproken zal worden of de Waddenzee nog wel de kenmerken heeft van een Werelderfgoed, legt Petersen uit. Waarschijnlijk volgt er dan eerst een officiële zogeheten state of concern – het erfgoed is in gevaar. ,,Als het land vervolgens niks gaat doen om het erfgoed te redden, dan wordt de titel afgepakt.” Verheul noemt deze brief van groot belang. ,,Uit verschillende rapporten is al gebleken dat Nederland onderaan bungelt wat betreft inspanningen om het Werelderfgoed te beschermen. Het gaat echt de slechte kant op.”

Schouten heeft laten weten dat Nederland in januari een reactie zal sturen naar UNESCO.

Gaswinning voor de kust van Ternaard is politiek en bestuurlijk zeer omstreden. Maandag constateerde de Commissie voor de milieueffectrapportage dat er essentiële informatie ontbreekt aan het milieuef-fectrapport dat de NAM heeft laten maken. Zo ontbreekt informatie over bodemdaling in aardlagen en over het effect van gaswinning op de natuur. De commissie adviseert minister Stef Blok van Economische Zaken en Klimaat om een aanvullend rapport te laten maken voordat er eventuele vergunningen worden afgegeven.

Friesch Dagblad 7 december 2021 door Lars Goerres
Onderzoek Ternaard schiet tekort
COMMISSIE MIST ESSENTIËLE INFORMATIE IN MILIEUEFFECTRAPPORTAGE OVER GASWINNING

TERNAARD | De ecologische gevolgen van gaswinning onder de Waddenzee bij Ternaard zijn niet voldoende onderzocht om er een vergunning voor af te geven. Dat concludeert de Commissie voor de milieueffectrapportage (MER).
         De commissie rept in haar advies aan demissionair minister Stef Blok van Economische Zaken en Klimaat van een gebrek aan ‘essentiële informatie’ in de milieueffectrapportage. Dan gaat het om de effecten van gaswinning op de bodemdaling in aardlagen, de natuur en broedvogelkolonies. Ook gegevens over stikstofneerslag en de gevolgen voor archeologische waarden in het gebied en kleine kweldergebieden voor de kust moeten beter worden onderzocht.
         De voorgenomen gaswinning van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) in de Waddenzee is omstreden. Hoewel het bedrijf heeft toegezegd de werkzaamheden direct te zullen stilleggen als schade optreedt, vrezen natuurorganisaties en actievoerders voor onherstelbare aantasting van de natuur.

Advies
Blok had de commissie geraadpleegd omdat er een besluit genomen moet worden over vergunningen die de NAM nodig heeft om naar gas te kunnen boren in de Waddenzee. De commissie adviseert de minister nu eerst een aanvullend rapport te laten maken.
         De NAM liet de milieueffectrapportage maken door Arcadis. Dat ingenieursbureau nam monitoringsresultaten van grotere gaswinningsgebieden over voor het werk in de Waddenzee, maar het is volgens de commissie niet aannemelijk dat dit zomaar te vergelijken is. Het gasveld bij Ternaard is namelijk veel kleiner.
Een definitief besluit over de gaswinning volgt op zijn vroegst volgend jaar maart.
         Anna Anjema reageert namens Stichting Fêste Grûn verheugd op het nieuws. De bevindingen van de commissie zijn een bevestiging van wat zij al jaren onder de aandacht wil brengen. ,,En als ik het zo lees, dan heeft de minister nog wel wat huiswerk te doen.”
         Een definitief besluit over de gaswinning volgt op zijn vroegst volgend jaar maart. ,,Maar het zou zomaar kunnen dat dit nieuws en de uitkomsten van de andere onderzoeken die nog lopen tot verder uitstel of afstel leiden”, aldus Anjema. Ze heeft daarbij haar hoop op het nieuwe kabinet gevestigd. ,,De opvolger van Blok ziet de hele kwestie misschien wel als een achterhaald proces.”
Wikinews 17 november 2021
Aardbeving van 3,2 bij Garrelsweer
Het Groningse dorp Garrelsweer is in de nacht van maandag op dinsdag getroffen door een aardbeving met een kracht van 3,2 op de schaal van Richter. Dit gebeurde omstreeks 01.46. Het epicentrum lag op 3 km diepte, volgens het KNMI. Het is de zwaarste beving in het gebied sinds mei 2019, en de op vier na zwaarste ooit gemeten in de provincie Groningen. Enkele uren daarvoor werd er in hetzelfde dorp een aardbeving met een magnitude van 0,6 gemeten.
         Er zijn geen meldingen van schade, de beving werd wel door veel mensen gevoeld. De beving was ook voelbaar in onder meer Pieterburen, Delfzijl en de stad Groningen. Bewoners van Garrelsweer deelden op sociale media hun ervaringen.
         In Groningen is sinds vorige maand weer meer seismische activiteit. Garrelsweer werd tweeënhalve week geleden ook al getroffen door een beving van 0,7.
         De bevingen zijn een gevolg van de gaswinning op het Groningenveld. Het aardgasveld wordt waarschijnlijk volgend jaar gesloten, maar volgens het Staatstoezicht op de Mijnen kunnen de Groningers nog zeker de komende 10 jaar last houden van aardbevingen.
         Uit protest tegen de vele aardbevingen zijn op verschillende plekken in Groningen mensen woensdagavond met fakkels en kaarsen de straat opgegaan, onder meer in Loppersum. De demonstratie was georganiseerd door de Groninger Bodem Beweging.
Leeuwarder Courant 27 oktober 2021 door Ton van der Laan
NAM wil af van kleine gasvelden, ook onder de Waddenzee
De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wil af van kleine gas- en olievelden op land en op zee, waaronder gasvelden onder de Waddenzee.

         De NAM moet haar werkgebied verleggen naar kleine gasvelden, nu het eind volgend jaar de Groningse gaskraan dichtdraait. ,,Maar de ruimte om te investeren in kleine velden is beperkt’’, zegt NAM-directeur Johan Atema.
         Daarom wil de gaswinner, eigendom van Shell en Exxonmobil, tientallen andere kleine veldjes van de hand doen. De NAM heeft zo’n 125 kleine velden in Nederland, voornamelijk in het noorden van Nederland.
         De NAM wil de gasvelden, waar nog veel gas onder de bodem zit, onderverdelen in vier gebieden en deze onderverdelen in vier bv’s. Deze aparte bv’s worden aangeboden aan potentiële kopers.
         Een van die bv’s zal bestaan uit alle activiteiten van de NAM in Friesland, inclusief de velden in het Waddengebied. De NAM wil deze zogenoemde herstructurering volgend jaar al afronden.

Wachten op vergunning gaswinning bij Ternaard
Wat de koerswijziging van de NAM betekent voor de gaswinningsplannen van de aardoliemaatschappij onder de Waddenzee bij Ternaard is nog onbekend. Volgens directeur Atema hangt dat ook af van het besluit van demissionair minister van Economische Zaken Stef Blok (VVD) om de vergunning al dan niet toe te staan.
         ,,Ik ga er niet over, maar het is een belangrijk veld voor Nederland. Het is na het Groningenveld het grootste gasveld van Nederland’’, zegt Johan Atema.
         De NAM zal het Groningenveld, het gasveld waar nog mondjesmaat uit wordt geboord, en de ondergrondse opslagen in Norg en Grijpskerk behouden. Die velden en opslaglocaties zijn te belangrijk voor de toekomst van de NAM, zegt directeur Atema.

Aandeelhouders zien Nederland niet meer als prioriteit
Voor aandeelhouders Shell en Exxonmobil is Nederland niet langer een belangrijk land om naar gas te winnen. De aandeelhouders richten zich op andere landen, de NAM zal zich richten op kleinere velden.
         Het is nog maar de vraag of de velden een nieuwe eigenaar kunnen krijgen. ,,Er zijn weinig gas- en olievelden verkocht de laatste jaren’’, licht directeur Atema toe. ,,We houden rekening met alle scenario’s : alles verkopen, of niets, of een of meerdere. Als er geen koper is, gaat de NAM zelf investeren.’’
VRT nieuws 5 oktober 2021 door Francisca Van Esch
Nederlandse provincie Groningen opgeschrikt door drie aardbevingen op één dag
De Nederlandse provincie Groningen is gisteren getroffen door drie aardbevingen. Het is niet de eerste keer dat Groningen kampt met aardbevingen. De grootste oorzaak ligt bij de gaswinning die al 50 jaar plaatsvindt in het gebied.

         Gisterochtend vond in Groningen de eerste beving plaats om 5 uur, waarna een tweede beving volgde rond 15.30 uur. Tegen de avond was er een laatste beving. Volgens Läslo Evers, seismoloog bij het Koninklijk Nederlands Meterologisch Instituut (KNMI), zijn drie aardbevingen op één dag eerder uitzonderlijk. "Het gebeurt af en toe dat er meerdere bevingen per dag zijn, maar de kracht die de eerste 2 schokken hadden, komt niet vaak voor," vertelt Evers in "De ochtend" op Radio 1
         De bevingen in het noorden van Groningen worden al jaren veroorzaakt door de gaswinning in het gebied rond Loppersum en Appingedam. "De gaswinning is begonnen in de jaren 60, en de eerste 30 jaar ging dit zonder problemen", zegt Evers.
         "Pas in de jaren 90 begonnen de eerste bevingen, die later alleen zwaarder en frequenter werden. We hebben het aantal boringen nu teruggeschroefd, maar dit heeft geen direct effect. Je kan wel minder gas winnen, maar de spanning in de ondergrond wordt nog steeds wel opgebouwd. Het is niet zo dat als je nu stopt met gas winnen, er morgen geen aardbevingen meer zullen plaatsvinden. Dat kan nog vele jaren duren."
         De aardschok 's ochtends vond plaats in de buurt van Loppersum en had volgens metingen van het KNMI een kracht van 2,5. De tweede beving bevond zich 10 kilometer verderop en had een kracht van 1,8. Alle bevingen werden gemeten op circa 3000 meter diepte.
         Er is nog niet veel zicht op de schade die de bevingen hebben veroorzaakt. Sommige huizen zijn beschadigd en hebben scheuren in de muren, waardoor ze gestut moeten worden. Volgens het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) liepen er in 2020 al ruim 800 schademeldingen binnen na twee aardbevingen in Groningen. Het Staatstoezicht op de Mijnen waarschuwt dat er ook in de toekomst nog rekening gehouden moet worden met serieuze aardbevingen in het gebied, ook al is de gaswinning in Groningen drastisch verlaagd.
Nieuwsblad Noordoost-Friesland 10 september 2021 Column Rynk Bosma
Weg
Ate de Jong was jarenlang de schrijver van de column STILeven, een variant op het genre dat in de schilderkunst een vaas met bloemen opleverde. Korte bespiegelingen over de zin en waanzin van nu. Een ontroerend moment uit eigen leven benoemen.
Was dus, want de column past niet meer in de nieuwe formule van de weekbladen. Geen column meer van Ate als een rustpunt op de woensdag.
En dan te bedenken dat er nog zoveel te mijmeren valt in dit land. Bijvoorbeeld over de beschermde status van UNESCO Werelderfgoed van het Waddengebied.
'Beschermd' als loze kreet want de geldwolven van de NAM rukken straks op richting Ternaard voor de gaswinning. De demissionaire stoethaspels in Den Haag hebben kennelijk geen wettelijke middelen om dit al eerder genomen, onzalige besluit terug te draaien. Te druk om het nationale belang boven het politieke eigenbelang te stellen. Bovendien is het handig in dat dunbevolkte gebied rondom Ternaard.
Weinig weerstand dus.
Want de beloofde zak geld rinkelt al in de verte om de onwillenden te verleiden hun landschappelijke principes te verkopen voor kortstondige weelde, verpakt als welvaart. En dat in een land dat de welvaart al voorbij is. Een land dat zich laat leiden door de geluiden van 'vroemm vroemm' in de duinen omdat de nationale trots het zo goed doet in dat Formule 1 circus. Een land ook dat honderden boeren wil uitkopen, maar de bijna 10 miljoen auto's ongemoeid laat. Oh ja, de hype van elektrisch rijden gekleurd in het blauw van het belastingvoordeel.
Niet nadenken over wat er straks allemaal met die accu's moet gebeuren.
Je zou bijna willen vragen : wie bewaakt de wetenschappelijke onderzoeken die het beleid bepalen ? Een pas gekozen Tweede Kamer die nauwelijks weet heeft van het verschijnsel lobby terwijl dat toch openbaar is. Ambtenaren of bewindslieden in dienst van de regering, verzilveren hun netwerk tegen vorstelijke beloningen aan lobbyclubs.
Vanavond is de première van de Wadopera met een gedroomd, natuurlijk decor van de Waddenzee. Voor sommigen was dat even wennen want die belden naar de organisatie met de vraag : 'Er lopen hier schapen , die moeten weg'. Nee, die horen bij het landschap, wen er maar aan, zo was het antwoord.
Wie belt straks Den Haag met de vraag : 'Er staan hier boorinstallaties die dit beschermde Waddengebied vernielen, die moeten weg'.
Ate zou deze waanzin wel in een column weten te verpakken, maar ja, die moet ook weg.
Nieuwsblad Noordoost-Friesland 7 september 2021
S!N roept Tweede Kamerleden op om motie tegen gaswinning bij Ternaard in te dienen
Dokkum Sociaal in Noardeast-Fryslân roept kamerleden op om tijdens het Kamerdebat over de gas- en zoutwinning, op 15 september, een motie in te dienen voor het intrekken van het ontwerp-instemmingbesluit voor nieuwe gaswinning onder de Waddenzee bij Ternaard vanaf 2023.
         S!N is geschokt en boos over het nieuws dat de minister de NAM alsnog toestemming wil geven voor nieuwe gaswinning onder de Waddenzee bij Ternaard vanaf 2023.
         Raadslid Sjoerd Keizer : "Dit kabinet is notabene demissionair en neemt nu, zelfs nog vóór het Kamerdebat uit, zo'n belangrijke beslissing met mogelijk desastreuse gevolgen. We hopen dat een motie om deze vergunning weer in te trekken kan rekenen op veel steun in de Kamer. Dit kan en mág gewoon niet gebeuren en we rekenen op steun van onze vertegenwoordigers in de Kamer."
         Keizer stelt dat in de noordelijke provincies veel Waddengemeenten, de Waddenvereniging, vele lokale organisaties en veel inwoners fel gekant zijn tegen gaswinning onder de Waddenzee. Volgens het raadslid veroorzaakt de gaswinning bodemdaling en ernstige verstoring van de natuur. "Deze bodemdaling, in combinatie met de stijgende zeespiegel als gevolg van de klimaatverandering, zet de kwetsbare natuur van de Wadden enorm onder druk."
         S!N is mordicus tegen de gaswinning in het gebied en tegen het 'hand aan de kraan' principe. "Je moet altijd vooraf zeker weten dat er geen negatieve effecten zijn voor de natuur."
         Op 14 september organiseert het ministerie van EZK nog een online informatiebijeenkomst over het ontwerp-instemmingsbesluit. Raadslid Keizer heeft zich ingeschreven voor de bijeenkomst en zal ook hier het standpunt van S!N en zoveel anderen aan het ministerie overbrengen.
Nieuwsblad Noordoost-Friesland 31 augustus 2021 door Bram Buruma
Gaswinning Wad :
'Beslút Ternaard is de ein fan ûs demokrasy'
Ternaard | Er mag gas gewonnen worden in de Waddenzee ter hoogte van Ternaard, als het aan demissionair minister Stef Blok van Economische Zaken en Klimaat ligt. Blok ziet geen bezwaren, ondanks een afspraak met de Tweede Kamer dat eerst nog een keer goed gekeken wordt naar mogelijke gevolgen en wat er leeft onder mensen die wonen in die omgeving.
         Als een klimaatakkoord wordt getekend om de uitstoot van broeigassen tegen te gaan en zoveel mensen de mond vol hebben over de overstap van stroom uit fossiele brandstoffen zoals gas naar groene energie, bedenken anderen dat achter 't Skoar bij Ternaard een bel van naar schatting vier miljoen kuub aardgas op drie kilometer diepte in de Waddenzee tegen eerdere afspraken in wél aangeboord mag worden.

Onbegrip
Veel mensen kunnen dat niet bevatten en zijn daar op tegen. Zij koesteren het gebied, vrezen de gevolgen voor hun woonomgeving, de natuur en dus de toekomst van hun kinderen. "Dit beslût is de ein fan us demokrasy" zegt Douwe Anema uit Nes van belangengroepering Fêste Grûn, die fel tegen gaswinning in het Waddengebied is.
         Douwe Anema van belangengroepering Fêste Grûn wijst er op dat de Tweede Kamer in maart van dit jaar een motie aannam waarin verzocht werd dat het kabinet 'geen onomkeerbare stappen meer zou zetten in met nieuwe mijnbouwactiviteiten', zolang de drie lopende onderzoeken daarnaar nog niet klaar zijn. Dat is waar iedereen vanuit ging. Het verbaast niet alleen Fêste Grûn dat minister Blok nu al een beslissing, twee weken voor dat in de Tweede Kamer de onderzoeken naar gevolgen van zeespiegelstijging en bodemdaling op de agenda staan en er nog steeds kans is dat dit jaar geen vergunning wordt afgegeven aan de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM).
         "Dizze minister kin blykber dwaan wat him it bêst utkomt en hat oeral skijt oan", concludeert Anema. Fêste Grûn is zoals Anema dat omschrijft 'ôfgryslik teloarsteld yn it regear'.
         Fêste Grûn overweegt in protest te gaan, maar of het indienen van een zienswijze nog zin heeft, dat betwijfelt Anema. "Wy stean mei de rêch tsjin 'e muorre en dan hâldt it in kear op. It hat gjin sin om oan in dea hynder te lûken."

'Waddenvereniging'
Ook de Waddenvereniging heeft geen goed woord over voor de gang van zaken. Één van de redenen dat de minister toch akkoord is gegaan, zou zijn dat het winnen van gas in Nederland voor minder CO2-uitstoot zou zorgen dan elders.
         De Waddenvereniging reageert woedend en heeft al aangekondigd dat het werkbezoek van Blok deze week aan Harlingen en Schiermonnikoog wordt aangegrepen om het ongenoegen duidelijk te maken. Het is volgens de Waddenvereniging onbegrijpelijk dat de demissionaire regering ervoor kiest om zo'n bizar en desastreus besluit te nemen over het meest bijzondere en kwetsbare stuk natuur in Nederland. Omdat de regering door de rechter veroordeeld is om de klimaatdoelen van Parijs te halen, maar ook omdat Shell al veroordeeld is door de rechter om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen. Praten over de gaswinning bij Ternaard duurt al vijf jaar. Al tijdens de eerste informatiebijeenkomst was duidelijk dat het dorp tegen de gaswinning is en werd daarin gesteund door de toenmalige gemeente Dongeradeel en Provinsje Fryslân. Fusiegemeente Noardeast-Fryslân deelt dat standpunt nu en is samen met dorpsbelang Ternaard vertegenwoordigd in belangengroep Ontzorgingspoor Gaswinning Ternaard (OOT) met daarin ook Wetterskip Fryslân, de provincie, buurdorp Wierum en de NAM. In dat overleg was al langer duidelijk dat de gaswinning zeer waarschijnlijk 'gewoon' door zou gaan, vertelt Geertje Schoorstra-Boeijenga als voorziter van dorpsbelang Ternaard. De beslissing van minister Blok komt ook de Ternaarders nu even 'oer 't mad', maar het standpunt van dorpsbelang is duidelijk. "As doarpsbelang bin wy tsjin de gasboaring en dat feroaret hjirmei net". Dorpsbelang Ternaard gaat een zienswijze indienen om dat signaal af te geven. Als gaswinning in de 'achtertuin' dan toch doorgaat, is het belangrijk dat er goede afspraken worden gemaakt over bijvoorbeeld monitoring van de mogelijke gevolgen en schade aan woningen, vindt dorpsbelang. De NAM heeft eind 2019 beloofd dat alle schade wordt vergoed én dat gaswinning stopt bij een aardbeving van meer dan 3 op de schaal van Richter.
         Een afspraak die ook geldt voor de gasvelden bij Anjum en Blije, gaf NAM-directeur Johan Atema toen aan. En dan is er natuurlijk de verdeling van het geld dat hiertegenover staat. Twee jaar geleden is afgesproken dat er 60 miljoen Euro op het kleed komt als compensatiegeld voor de omgeving voor tien jaar lang gaswinning boven Ternaard. Dat geld komt in een gebiedsfonds en dorpsbelang Ternaard zal daar in meebeslissen. "Wy hoopje fansels dat de gaswinning hjir net throchgiet. Mar as it net oars kin, dan bin wy der fansels foar belangen fan ûs doarp", zegt Schoorstra-Boeijenga.
Friesch Dagblad 28 augustus 2021 door Peter Halbersma
Gaswinning onder Wad bij Ternaard mag
GroenLinks is verbijsterd over besluit van minister Blok.

Ternaard | De NAM mag aardgas onder de Waddenzee gaan winnen tussen Ternaard en Ameland. Dat schrijft minister Stef Blok (Economische Zaken en Klimaat) in het ontwerpbestemmingsbesluit dat gisteren openbaar is gemaakt. Op basis van onderzoeken en adviezen ziet Blok geen grote bezwaren voor natuur, milieu, mens en bebouwing bij de winning van maximaal 7.5 miljard kubieke meter gas in het Ternaardveld gedurende vijftien jaar.
         "We hadden dit wel een keer verwacht. Maar slechts twee weken voordat de Kamer het onderwerp behandelt, zien we dit echt als het de pas afsnijden van het parlement. Het is bijna beledigend", zegt Frank Petersen van de Waddenvereniging. Op 15 september is dat Kamerdebat.
         De Waddenvereniging vindt de toetsing van de winningsaanvraag veel te summier. Die is gebaseerd op de Mijnbouwwet. Klimaatverandering, zeespiegelstijging, de Werelderfgoedstatus en uitstoot van broeikasgassen bij winning hadden meegenomen moeten worden.
         Een woordvoerder van het ministerie stelt dat er op een vergunningaanvraag een keer een antwoord moet komen. Hij wijst er ook op dat de gaswinning in Nederland voor minder CO2-uitstoot zorgt dan wanneer die winning elders plaatsvindt.
         De Waddenvereniging roept volgers op hun woede te delen. Zelf zal het daarvoor een werkbezoek van Blok aan Harlingen en Schiermonnikoog, komende week, aangrijpen. Dat zal ook gebeuren via een zienswijze, via de politiek en mogelijk met acties.
         GroenLinks in de Tweede Kamer laat weten het besluit 'verbijsterend' te vinden. De partij wil dat er per direkt wordt gestopt met de winning van zout, gas en overige delfstoffen in het Waddengebied.
         De SP snapt niet dat het demissionaire kabinet dit besluit wel kan nemen, maar de demissionaire status tegelijk aangrijpt om het Urgenda-vonnis niet uit tevoeren.
         Het ontwerpbestemmingbesluit ligt nu ter inzage voor zienswijzen. Volgens het ministerie is het Werelderfgoed goed beschermd. Het hand-aan-de-kraanprincipe biedt voldoende bescherming, zo concludeerde een onafhankelijk wetenschappelijk adviescollege begin 2021.
         Het gas uit het Ternaardveld moet per 2023 via één winningsput worden gewonnen. Het gas gaat via een pijpleiding naar land, dan naar Anjum voor bewerking tot de juiste gaskwaliteit, om daarna het netwerk van Gasunie in te gaan.

Herstellend vermogen zee
Uit modellen blijkt een maximale zeebodemdaling van 10-12 centimeter. Door het zelfherstellende vermogen van het Wad, door afzet van sediment, lijkt dit per saldo minder te worden.
         De kans op (grote) trillingen door de winning is klein. Wel wil de minister dat het seismisch monitoringsnetwerk van de KNMI wordt uitgebreid om eventuele schade te voorkomen of het oorzakelijk verband tussen gaswinning en schade aan te tonen.
         De 'oude' Kamer riep de demissionaire regering vlak voor de verkiezingen in maart nog op om geen onomkeerbare stappen te zetten rond deze beoogde gaswinning. Eerst moesten drie onderzoeken zijn afgerond naar bodemdaling, zeespiegelstijging en de effecten van gestapelde mijnbouw in het Waddengebied.
         Die resultaten stuurde de minister vlak voor de zomer. De conclusie was kortweg : de effecten op die drie onderdelen zijn minimaal en met het hand-aan-de-kraanprincipe houden we alles nog eens extra in de gaten en kunnen zo nodig bijsturen.
Friesch Dagblad 21 juni 2021
2.3 Richter
Schade beving Stedum nog niet bekend
Stedum | Het is nog niet duidelijk hoeveel mensen schade hebben door de aardbeving bij het Groningse Stedum. Daar deed zich in de nacht van vrijdag op zaterdag, kort na één uur 's nachts, een schok voor met een kracht van 2.3 op de schaal van Richter, op een diepte van drie kilometer. Het is de tweede beving in de buurt van Loppersum deze maand. Op 11 juni was er een aardbeving met een kracht van 2.0 De bevingen in Groningen zijn het gevolg van jarenlange gasboringen.
Friesch Dagblad 14 juni 2021
Gaswinning
Aardbeving met kracht van 2.0 bij Loppersum
Loppersum | In Groningen heeft zaterdagochtend een aardbeving met een kracht van 2.0 plaatsgevonden. Volgens het KNMI lag het epicentrum van de beving bij Loppersum. De beving had plaats op een diepte van drie kilometer. Het is de eerste beving in Groningen deze maand. In mei zijn door het KNMI officieel zes bevingen geregistreerd. De aardbevingen in de regio worden veroorzaakt door de jarenlange gaswinning.
Leeuwarder Courant 11 juni 2021 door Niek Donker
Fundamenteel debat nodig over gaswinning
We zijn nog lang niet van het gas af, daarom is er een fundamenteel debat nodig over de winning
Het is duidelijk dat we nog lang niet van het gas af zijn. Daarom is het de hoogste tijd voor een fundamenteel, democratisch debat hoe wij willen omgaan met gaswinning en de dubbele pet van één ministerie in dat proces.
         De voorgenomen winning in een onderwaternatuurgebied in de Noordzee pal boven Schiermonnikoog betekent ook accepteren dat kankerverwekkend benzeen en het zware metaal kwik geloosd worden op de grens van het Waddengebied (Unesco Werelderfgoed, Nationaal Park en Natura2000-gebied). Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) en de Mijnraad zijn van mening dat die lozingen eigenlijk niet zouden moeten, maar de wet verbiedt het niet.
         Het college van het eiland heeft een ‘pittige’ brief naar de minister gestuurd, maar het zal niet baten. Want hij, de demissionaire VVD-minister van Economische Zaken en Klimaat, deelt hun zorgen niet en vertrouwt op gezond bedrijfsverstand. Procedurefouten en protesten ten spijt : waarom luistert de minister niet naar zijn adviseurs en aanzwellend protest?

Staat verleent zichzelf vergunning
De minister van EZK heeft een ander belang. Want wie zijn de aanvragers van deze gaswinning boven Schier? ONE-Dyas en Hansa Hydrocarbons zijn de private partijen. De derde is EBN B.V. (Energie Beheer Nederland) : het staatsgasbedrijf dat voor 100 procent eigendom is van de Nederlandse Staat. De aandelen zijn in beheer bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
         Met EBN doet de Staat wat niemand kan : het verleent zichzelf een gaswinningsvergunning en staat toe dat er 35 jaar lang kankerverwekkende en zwaar milieuverontreinigende stoffen in natuurgebied wordt geloosd.
         Gaswinning door de Staat is niets nieuws. De NAM is allang bekend. En met Staatsgasbedrijf EBN B.V. verplicht de Staat commerciële partijen om EBN als niet-operationele partner te aanvaarden bij winning uit onze ondergrond. De Staat neemt met een belang van 40 procent deel in alle Nederlandse gasprojecten, de opbrengst gaat naar de schatkist.

Belang kleine velden neemt toe
We stoppen dankzij Wiebes versneld met de gaswinning in Groningen en roepen sinds dat moment dat ‘we’ in Nederland van het gas moeten. We hebben echter verzuimd elkaar vooraf op democratische wijze mee te nemen in hoe dat moet, hoe we aan voldoende energie willen blijven komen, hoe we de gas- en energietransitie vormgeven. We hebben de stekker uit Groningen getrokken en daarmee lijkt het alsof we ‘gas’ alleen maar afbouwen.
         De werkelijkheid ? Alleen al in Europa neemt de behoefte aan en het verbruik van aardgas de komende jaren fors toe. Nederland importeert zelf meer gas dan ooit uit Rusland.
         Dat is niet fijn en dus neemt het belang van de zogeheten kleine gasvelden – onder andere en met name die op de Noordzee – verder toe. Niet minder, maar meer gas uit ‘kleine’ velden. EBN is daar duidelijk over in haar jaarverslag over 2020. Eén van die nieuwe kleine velden is het veld boven Schiermonnikoog met 22 miljard kuub gas in 35 jaar.

Niets geleerd van debacle Groningen
Overheidsdienst SodM adviseert het ministerie van EZK inzake veiligheid en milieubescherming bij olie- en gaswinning, de onafhankelijke Mijnraad adviseert inzake winning van delfstoffen of aardwarmte. Zelfs die twee maken zich zorgen om wat de Staat dan wel het ministerie van EZK veroorzaakt met die ‘kleine’ gaswinningsprojecten.
         Maar de minister is koopman, hij mag van ons zijn eigen vlees keuren en dus wordt iedere aanvraag met EBN als partner vergund. In Groningen weten ze hoe verwoestend en zelfs dodelijk zo’n gecombineerde armklem van rijksoverheid en fossiele bedrijven uitwerkt. We hebben kennelijk niets geleerd van het debacle Groningerveld over de zeer ondemocratische systematiek van onze gaswinning.
         De machtspositie van EBN B.V. met de rijksoverheid als vergunningsverlener en tegelijk verplichte aandeelhouder in commerciële (gas)winningsprojecten maakt duidelijk waarom bewoners, provincies, gemeenten, waterschappen en natuur, milieu- en andere maatschappelijke organisaties op hun kop kunnen gaan staan als zij met steekhoudende argumenten protesteren tegen gaswinning.

Zet onzalige plannen 'on hold'
De Tweede Kamer dwong een paar maanden geleden de regering wel op de rem te trappen inzake de voorgenomen gaswinning bij Ternaard. De regering moet van de Kamer eerst het onderzoek afwachten naar de gevolgen van mijnbouw op bijvoorbeeld bodemdaling en zeespiegelstijging.
         U hoort mij niet zeggen dat energietransitie eenvoudig is. Maar met stoer doen zoals Wiebes deed, komen we er niet. Wie politiek A zegt en ‘van het gas af’ – verwachtingen wekt – moet transparant zijn en door de zure appel van een heel alfabet bijten. De energietransitie vereist visie en moed; onze gaswinning is daarin een essentieel onderdeel.
         Het is te hopen dat de Tweede Kamer en het nieuwe kabinet in hun actuele honger naar het herstel van macht en tegenmacht de positie van EBN B.V. snel onder de loep nemen. Zet de onzalige plannen bij Schier en Burgum on hold op basis van de Ternaard-uitkomst en neem tijd voor een fundamenteel inhoudelijke discussie over de rol van één ministerie als gaskoopman en vergunningverlener. We willen toch niet vaker de rechterlijke macht inzetten als wijze dominee ? Het leven is samen keuzes maken, niet massaal wegkijken.

Niek Donker uit Marsum is schrijver en journalist.
Friesch Dagblad 8 juni 2021 door Henk Nijboer en Erik de Groot
Opinie :
Zonder gaswinning is iedereen beter af
Gooi je een papiertje of plastic flesje op straat ? Dan riskeer je een boete van 140 Euro. Dump je je grofvuil op de stoep ? Dan bedraagt de boete 380 Euro. De verantwoordelijkheid voor een schone, gezonde planeet ligt bij ons allemaal en daar hoort het opruimen van je eigen rommel bij.
         Het is dan ook onbegrijpelijk en onverteerbaar dat bij de beoogde gaswinning boven Schiermonnikoog ongestraft vele miljoenen liters verontreinigd water in de Noordzee geloosd worden. Benzeen, kwik en zink : zo voor de kust van onze provincie en eilanden. Dat raakt niet alleen de zee waar onze vis in gevangen wordt, maar ook de stranden waar in de zomer onze kinderen op spelen.
         De verantwoordelijkheid om bij te dragen aan een schone planeet delen we allemaal, maar blijkbaar niet met miljardenbedrijven als ONE-Dyas, Hansa Hydrocarbons en EBN. Hun bijdrage ? Jaarlijks 3 tot 10 duizend kilo benzeen, 45 tot 150 kilo zink en 28.500 kilo methanol. Zo in onze Noordzee gedumpt.
         De stoffen zitten in het zogenoemde 'productiewater' - overtollig water dat bij gaswinning mee omhoog komt. De bedrijven verschuilen zich achter bestaande wetgeving, dat het lozen van de afvalstoffen in zee toestaat.
         Op hun eigen verantwoordelijkheid of morele kompas hoeven we niet te rekenen. Het voorstel om een roetfilter te installeren wuiven de bedrijven weg : 'niet wettelijk verplicht, dus niet nodig'.
         In buurland Duitsland hanteren ze daarom strengere regels, maar VVD-minister Van't Wout acht een aanscherping in Nederland 'niet nodig'. Daarmee verkiest dit kabinet opnieuw de belangen van grote bedrijven boven het welzijn van gewone mensen.
         Het is een terugkerend patroon. Dit kabinet toont compassie met de mensen in Groningen, maar werkt toch keer op keer weer mee aan het
Als we echt onze planeet leefbaar willen houden, dan moeten we dat samen doen
ontginnen of opnieuw in gebruik nemen van gasvelden. Het heeft de mond vol van duurzaamheid en groene energie, maar kiest toch keer op keer voor fossiel brandstoffen. En dat moet veranderen.
         Als we echt onze planeet leefbaar willen houden, dan moeten we dat samen doen. Dan moeten de vervuilers betalen en dan moeten we nu echt gaan kiezen voor duurzame energie. De formatie staat voor de deur en dat biedt ruimte voor een andere koers. Een duurzame toekomst verdient een belangrijke plek op tafel, ongeacht wie er bij die tafel aanschuift. Een toekomst zonder gaswinning. In het belang van onze Noordzee, de gedupeerde Groningers en alle generaties na ons.

Henk Nijboer is Tweede Kamerlid voor de PvdA. Erik de Groot is Statenlid voor PvdA Fryslân
Friesch Dagblad 27 mei 2021 door Marianne Velsink
Shell moet CO2-uitstoot fors verlagen
Rechter vindt milieubeleid Shell niet concreet genoeg

Harlingen | Shell moet de CO2-uitstoot binnen tien jaar met 45 procent terugbrengen. Dit oordeelde de rechtbank in Den Haag gisteren. Het is voor het eerst dat een rechter een bedrijf aansprakelijk stelt voor het veroorzaken van de klimaatverandering.
        De zaak werd aangespannen door Milieudefensie, Greenpeace, Jongeren Milieu Actief en de Waddenvereniging en met steun van 17.000 particuliere mede-eisers. Lutz Jacobi, directeur van de Waddenvereniging, reageert verheugd op de uitspraak. "De wake-upcall die Urgenda was voor de overheid, is de Shellzaak voor het bedrijfsleven", zegt zij.
        Naast het terugbrengen van de eigen uitstoot, moet Shell zich inspannen om de uitstoot van leveranciers en klanten met 45 procent te verminderen. Verder concludeert de rechter dat het huidige klimaatbeleid van Shell niet concreet genoeg is en dat er dus direct veranderingen moeten optreden.

Mijnbouw
De NAM is voor de helft eigendom van het Nederlands-Britse Royal Dutch Shell. "Er is dus een directe link met gasboringen in de Waddenzee", zegt Jacobi. "Mijnbouw in Werelderfgoedgebied, zoals de Waddenzee, daar zijn wij mordicus op tegen. Het is mooi dat de rechter dit nu ook erkent." Jacobi denkt dat de uitspraak betekent dat er een herbezinning komt op de winning van fossiele brandstoffen onder de Waddenzee. "Dat is de reden dat we de zaak mede hebben aangespannen. Het is mooi dat dit algemene belang ook door de rechter wordt gezien."
        Ook de andere partijen noemen de uitspraak uniek en 'een wereldwijd unicum en een keerpunt in de geschiedenis". Advocaat Roger Cox, die namens Milieudefensie de leiding had over de klimaatzaak tegen Shell, denkt dat de uitspraak grote consequenties kan hebben voor "andere grote vervuilers".
        Volgens Donald Pols, directeur van Milieudefensie laat de rechter er 'geen twijfel over bestaan' dat Shell gevaarlijke klimaatverandering veroorzaakt en daar 'nu snel mee moet stoppen'. Interim-directeur Andy Palmen van mede-eiser Greenpeace is net zo opgetogen. "Dit is een historische overwinning voor iedereen die getroffen wordt door de klimaatcrisis", reageert hij.
        Friends of the Earth, de internationale organisatie waarbij Milieudefensie is aangesloten, spreekt van een
De wake-upcall die Urgenda was voor de overheid, is de Shellzaak voor het bedrijfsleven
'enorme overwinning voor klimaatgerechtigheid'. Milieuorganisaties en gemeenschappen wereldwijd zullen er inspiratie uit halen, denkt een woordvoerster.
         Olie- en gasconcern Shell denkt erover in beroep te gaan tegen de 'teleurstellende' uitspraak. Shell zegt zich te blijven inspannen in duurzame energie, want daar investeert het bedrijf, zegt een woordvoerder, al miljarden dollars in. "We investeren in koolstofarme energie, waaronder laadpunten voor het opladen van elektrische voertuigen, waterstof, duurzame energiebronnen en biobrandstoffen. We willen de vraag naar deze produkten vergroten en onze nieuwe energiebedrijven nog sneller opschalen."
         Uit een eigen berekening zegt het bedrijf goed te zijn voor 1,5 procent van de wereldwijde olie- en gasproductie. "Wij denken niet dat rechtszaken tegen een bedrijf zullen resulteren in veranderingen waarmee klimaatverandering wordt aangepakt", aldus de woordvoerder.
Nieuwsblad Noordoost-Friesland 25 mei 2021
Waddenvereniging haalt uitspraak gaswinning op
Kollum | "Het weghalen van munitie is geen speerpunt. Wij staan er niet om te springen." Het verwijderen van aloude munitie vanuit de Waddenzee is volgens voorlichter Frank Petersen van de Waddenvereniging geen halszaak. Zo liet hij donderdag desgevraagd door Pieter Braaksma (GB-NEF) weten aan de gemeenteraad van Noardeast-Fryslân.
        De vereniging, met binnen de gemeentegrenzen 216 leden, maakt zich drukker over de bodemdaling door zoutwinning bij Harlingen. "Als er gebeurt wat het bedrijf wil, is de daling 92 centimeter."
        Het weer aanvullen met zand oftewel zandsuppletie sorteert volgens Petersen niet of nauwelijks effect. "Om een bodemdaling te compenseren is dit nooit een vervanging, want je mist de beestjes en al."
        De vereniging verwacht dat de gemeente Noardeast zich, in diverse rollen zoals vergunningsverlener, massief inzet voor het waddengebied. Zaken waarbij dit aan de orde komt, zijn naast gebiedsbescherming en klimaatverandering onder meer duurzaam toerisme. Petersen riep de raadsleden op dinsdagmiddag 25 mei een 'date' met het wad als liefste aan te gaan door met de fiets in de hand bij "De Waard van Ternaard" te Ternaard te arriveren.
        Rond drie uur vertrekt een ploeg op de pedalen voor het afhalen van een juridische uitspraak over gaswinning in de buurt bij het Gerechtshof.
Friesch Dagblad Opinie Jochem Knol 19 mei 2021
Maak alle informatie over gaswinning openbaar
Het Canadese bedrijf Vermilion wil de komende jaren 11,5 miljoen kuub gas winnen in de driehoek Drachten-Kootstertille-Suwald. Door de gaswinning zal de bodem extra gaan dalen en neemt als vanzelfsprekend de kans op aardbevingen toe.
        Vermilion heeft onderzoek gedaan naar de gevolgen van de gaswinning. Onderzoek in eigen beheer met onderzoeksgegevens die ze zelf verzameld hebben. Om een schijn van objectiviteit te kunnen suggereren wordt dit rapport voorgelegd aan het Staatstoezicht op de Mijnen (SODM). Deze organisatie bevestigt dat er sprake is van forse bodemdaling. Vermilion, het SODM en de wethouders van de vijf betrokken gemeenten zijn het eens dat er gevolgen zijn, maar waarop dat gebaseerd is mag vooral niet openbaar worden gemaakt. Blijkbaar is het vertrouwen in de bewoners van het gebied niet zo groot. Stel je voor dat mensen goed geïnformeerd worden en onderbouwde bezwaren gaan indienen.
        Onze wijze overheid weet wat goed voor hen is en de betrokken organisaties en bestuurders hebben blijkbaar geen kennis genomen van het wantrouwen dat is ontstaan in bijvoorbeeld Groningen en de toeslagaffaire. We hoeven ons geen zorgen te maken, zegt de woordvoerder van Vermilion in de krant. "We denken dat de bodemdaling wel beheersbaar is". Blijkbaar moeten we dat maar aannemen en zijn de belangen voor de aandeelhouders
Stel je voor dat mensen goed geïnformeerd worden en onderbouwde bezwaren gaan indienen
in Canada zo groot dat de bestuurders in de betrokken gemeenten akkoord gaan met het geheimhouden van het rapport. Over het gevaar voor aardbevingen heeft de woordvoerder het niet.
         Onze VVD-minister van Economische Zaken en Klimaat laat al jaren blijken bezwaren tegen gaswinning in Fryslan niet serieus te nemen en dramt besluiten tegen de wil in van de bewoners door. Met zogenaamde omgevingsprocessen worden bestuurders warm gemaakt om vooral maar mee te werken. Gemeenten kunnen tientallen miljoenen krijgen als de gaswinning doorgaat en ze voor 'draagvlak' zorgen. Met spiegeltjes en kralen kan je veel bereiken is het adagium.
        Voor goede besluitvorming en controle door de gemeenteraden en de Staten is openbare informatie noodzakelijk. Zouden de minister en de bestuurders alle informatie openbaar kunnen maken ? Dan kunnen bewoners zelf afwegen of de risico's van bodemdaling en aardbevingen opwegen tegen een paar miljoen voor een dorpshuis of een nieuw fietspad.

Jochem Knol is Statenlid voor GrienLinks.
RTV Noord 28 april 2021
Aardbeving met kracht van 2.3 bij Huizinge
In de omgeving van Huizinge is woensdagavond rond 21:47 uur een aardbeving gevoeld. De beving had een kracht van 2.3 op de schaal van Richter.
Op de redactie van RTV Noord kwamen tientallen meldingen binnen van mensen die de beving hadden gevoeld. De meldingen kwamen onder meer uit Middelstum, Garsthuizen, Westeremden, Usquert, Kantens, Zandeweer en Zeerijp.

Epicentrum bijgesteld
Het KNMI gaf aanvankelijk Eppenhuizen als epicentrum van de beving. Dat werd een half uurtje na de beving aangepast naar Huizinge.

Bank schudde
'Bank schudde', meldt Mulder uit Middelstum.
Joke Oldersma uit Westerwijtwerd : 'We hoorden het aankomen, toen een bons en de beving. Het huis kraakte en bewoog'.
En Martijn de Vries uit Middelstum: 'Stevige beving, huis stond te schudden.'
'Alsof er een auto tegen je huis rijdt', zo beschrijft Henk de Boer uit Middelstum zijn ervaring.
'Een diepe brom en trillend huis.' Ook Roelf Blauwwiekel uit Kantens heeft het over een doffe dreun. 'Alles in huis trilde.'
'De glazen rinkelden in de kast en de kat ging er vandoor. Normaal ben ik niet zo, maar nu schrok ik toch wel enorm', meldt Marie Lou Gregoire uit Garsthuizen.
Friesch Dagblad 24 april 2021
NOF wil vergunningsstop gas
Energietransitie moet worden gefinancierd uit gasopbrengst

Dokkum | Er moet gauw een eind gemaakt worden aan de gaswinning uit kleine velden onder de Waddenzee en onder land. Daartoe roept het gemeentebestuur van Noardeast-Fryslân op in een lobbybrief aan kabinetsinformateur Herman Tjeenk Willink.
        'Terwijl in Groningen de gaskraan wordt dichtgedraaid, om daarmee de oorzaak van heel veel schade en ellende weg te nemen, wordt bij ons een omgekeerde lijn ingezet', zo schrijft het college van B en W. Het is 'niet acceptabel' dat de lessen die getrokken zijn uit de Groninger situatie nog steeds niet hebben geleid tot een ander beleid voor kleinere gasvelden. Zo ligt er voor een nieuw aan te boren gasveld onder de Waddenzee vanuit Ternaard momenteel een vergunningsaanvraag van de NAM bij het ministerie van Economische Zaken.
        De gemeente wil dat er met onmiddellijke ingang een vergunningsstop komt. Ook wordt voorgesteld om de opbrengsten van de gaswinning die al plaatsvindt in de gemeente, en ook al bodemdaling en verzilting heeft veroorzaakt, voor een deel te besteden aan de regio.
        Met de opbrengsten uit een 'achter ons te laten energiebron' , zou een grote stap gemaakt kunnen worden in de energietransitie. Die ambitie valt niet te financieren uit de reguliere middelen, zo schrijft het college. 'Wij gaan proberen zoveel mogelijk van onze grote ambitie te realiseren, maar worden daarbij hard met de neus op de financiële feiten gedrukt.'
Persbericht Feste Grun 16 april 2021
Feste Grun uit omgevingsproces Ternaard
        In december 2020 heeft de Tweede Kamer een motie van Dik-Faber aangenomen. Daarbij is toegezegd dat het onderzoek in de Waddenzee over de relatie bodemdaling en zeespiegelstijging moet worden afgerond. Belangrijk nieuws alvorens men overweegt om de gaswinningsplannen Ternaard doorgang te verlenen. Helaas, zowel de gemeente Noardeast Fryslan alsmede het ministerie van Economische Zaken en Klimaat lijken de uitslag hiervan niet af te wachten. Om een duidelijk signaal af te geven heeft de Stichting Fêste Grûn (belangengroep van bewoners uit de gemeente) besloten om uit het Omgevingsproces Ternaard te stappen.
        In 2016 is het Omgevingsproces Ternaard opgericht o.a. om het draagvlak onder bewoners te peilen en de zorgen over gaswinning te verminderen. Het draagvlak voor gasboringen vanuit het land onder de Waddenzee brokkelt echter zeer snel af. De tijdelijke Gebiedscommissie Ternaard heeft reeds op de rem getrapt. Echter de bestuurders van dit Omgevingsproces manen deelnemers aan het overleg Ternaard om dóór te gaan met het proces, alsof er niets in de weg staat. Gezien de eerder toegezegde 60 miljoen euro, bij doorgang van de gaswinningsplannen, lijkt het eerdere gemeentelijke en Provinciale standpunt van ‘geen nieuwe gaswinning’ geheel vergeten. Wint geld- en hebzucht het van gezond verstand ?
        De brede steun voor de motie Dik- Faber laat zien dat ook de landelijke politiek zich meer en meer zorgen maakt om dit unieke Unesco werelderfgoed. Het is voor het behoud van de Waddenzee van essentieel belang dat men de resultaten van het onderzoek naar bodemdaling en mijnbouwactiviteiten (zowel van gas als van zout) in overweging neemt. De motie roept op de onderzoekresultaten eerst af te wachten, alvorens men zelfs maar overweegt om nieuwe gasvelden onder het Wad aan te boren.
        Het Ministerie van EZK heeft eerder toegezegd om de RCR regeling op te schorten i.v.m. het Omgevingsproces Ternaard. De gemeente Noardeast Fryslân gaf eerder aan tégen nieuwe gaswinning te zijn, indien er geen draagvlak onder de bevolking was. Dan is het onbegrijpelijk dat lokale overheid de onderzoeksresultaten niet afwacht, maar dat men het Omgevingsproces Ternaard wil voortzetten, alsof er niets veranderd is.
        Fêste Grûn Noardeast Fryslân is van mening dat de Tweede Kamer zich allereerst dient uit te spreken over de toegezegde onderzoeksresultaten, alvorens de nieuw te vormen regering een besluit kan nemen over de gaswinningsplannen Ternaard. Vanuit democratisch perspectief hoort ook de stem van de lokale bevolking mee te tellen bij een dergelijk winningsbesluit. Door de aangenomen motie Dik- Faber kan het Omgevingsproces Ternaard in de slaapstand gezet worden in de hoop dat van uitstel afstel komt.
        In de gemeente wordt al jaren gas gewonnen. De eerder toegezegde 60 miljoen voor (nieuwe) gaswinning zou een goede start zijn voor deze gemeente, aangezien reeds jaren gas gewonnen wordt, zonder enige compensatie. Het zou pleiten voor Burgermeester en Wethouders van de gemeente, de bestuurders van het Omgevingsproces Ternaard en de Provincie, wanneer men zich er nu voor inzet compensatie te verkrijgen voor de ruim 46 miljard kubieke meter gas die hier al gewonnen is.
        Het zou ook het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat sieren wanneer men overgaat tot financiële compensatie voor deze regio en andere regio’s, waar reeds zovele miljarden kubieke meters gas gewonnen zijn. Gezien de terughoudendheid van de betreffende overheden is daar echter weinig hoop op. Het vertrouwen van de burger in de overheid wat betreft de gaswinning of klimaatplannen loopt hierdoor wederom ernstige schade op.
Friesch Dagblad 8 april 2021
Zienswijze
Wetterskip wil gaswinning tegenhouden
Burgum | Wetterskip Fryslân overweegt een zienswijze in te dienen als het ministerie van Economische Zaken toestemming geeft om 11,5 miljard kuub aardgas rond Burgum te winnen. Gaswinbedrijf Vermilion heeft hiervoor een aanvraag ingediend.
        In een vergadering van het algemeen bestuur van het Wetterskip liet dijkgraaf Luzette Kroon deze week weten dat bodemdaling, een mogelijk gevolg van gaswinning, sterk negatieve gevolgen heeft voor het waterbeheer. Bodemdaling kan optreden tot een maximum van 32 centimeter. Gemalen en keringen zouden hier volgens Kroon onvoldoende op berekend zijn. Daarnaast is bodemdaling onmogelijk te rijmen met de veenweideplannen waar het Wetterskip een belangrijke rol in speelt.
        Het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân gaf eerder al bij Bas van't Wout, demissionair minister van Economische Zaken, aan het winningsplan van Vermilion op deze locatie te zullen afwijzen.
Friesch Dagblad 2 april 2021
Bezwaar
NAM is kritisch over kosten schadeherstel aardbevingen
Assen | De NAM heeft kritiek op de bedragen die de overheid berekent voor aardbevingsschade. Duizenden schades worden volgens het gaswinbedrijf onterecht toegeschreven aan aardbevingen. Ook zijn de normen voor versterking van huizen veel te streng, schrijft de NAM in een verklaring op de eigen website. Ook zouden veiligheidsrisico's flink worden overschat.
        De NAM heeft geen rol meer in het vaststellen van aardbevingsschade. De afhandeling en uitbetalingen worden nu gedaan door de overheid, die de kosten ervan doorberekent aan de NAM. Die kosten lopen volgens de NAM te hoog op, van een geraamde 3,5 tot 5,5 miljard euro in 2018, tot zo'n 8,5 miljard nu. Het bedrijf wil niet opdraaien voor de kosten die 'die redelijkerwijs niet meer aan gaswinning en aardbevingen toegeschreven kunnen worden', schrijft het.
        Het gaswinbedrijf heeft bij de staat bezwaar gemaakt tegen de doorberekende kosten. Het ministerie van Economische Zaken denkt dat dit kan uitmonden in een 'juridisch steekspel', schrijft demissionair minister Bas van't Wout aan de Tweede Kamer. 'Het kabinet bereidt zich daarop voor en zal daarbij geen juridische middelen onbenut laten.'
        'Ik zal er streng op toezien dat alle kosten die bij de NAM in rekening kunnen worden gebracht, ook in rekening zullen worden gebracht.'
Friesch Dagblad 29 maart 2021 door Richard de Boer
Een knik in de zeedijk precies boven een gasbel :
'Hoe is it mooglik !'
De gaswinning heeft bij Moddergat een dijkverzakking veroorzaakt, vermoeden bewoners. Wetterskip Fryslân spreekt dat tegen. „It soe my net fernuverje as wy binnen tsien jier in beving krije.”

Moddergat | “Wy steane hjir eksakt op it midden fan de Nessumer gasbel”, roept Douwe Anema vanaf de zeedijk bij Moddergat zijn publiek toe. Een twintigtal mensen verzamelde zich hier zaterdagochtend voor een dijkinspectie op uitnodiging van de stichting Fêste Grûn, die zich zorgen maakt over de gaswinning in het gebied.
         Bestuurslid Anema uit Nes is er „99 procent zeker” van dat door die gaswinning over een lengte van zo’n driehonderd meter een knik in de dijk is ontstaan. „Kinst it hiel dúdlik sjen oan it talúd”, zegt hij met een verrekijker in zijn handen. „Hjir sakket er fuort en dêr is er wer strak.”
         Hoe het komt dat hij dat weet? „Ik ha myn hiele libben hjir al by de seedyk dwaande west”, zegt de 72-jarige aardappelboer. „Us lân leit oan de dyk ta.” Hij wijst vanaf de dijk naar een hoge boerderij vlakbij Nes: „Dêr bin ik berne, op dy pleats.”
         De verzakking begon hem op te vallen nadat er in 2013 een kleine aardbeving plaatsvond voor de kust van Ameland, met een kracht van 1,8 op de schaal van Richter. „Mar dit is al tsien jier oan ’e gong. Ik haw in pear jier lyn foto’s makke en dan sjochtst dat it no slimmer steld is mei de dyk.”
         De NAM wint sinds 1987 gas in de omgeving van Moddergat, Anjum, Ee en Metslawier. Door gaswinning is de bodem hier al enkele centimeters gezakt, het sterkst in de polder De Kolken bij Anjum. Daar is al sprake van een verminderde drooglegging in landbouwpercelen.
         „Der binne gebouwen yn Wierum dy’t der al hûndert jier steane, dêr’t noait in skuor yn sitten hat en der sitte no skuorren yn”, zegt een van de aanwezigen op de dijk. Onder de toehoorders staat ook wethouder Jelle Boerema. Waar de knik door wordt veroorzaakt, moet een ander beoordelen, zegt hij. „Maar onze gemeente heeft niet voor niets gezegd dat we tegen de gaswinning zijn.”
         Dijkbeheerder Wetterskip Fryslân stelt desgevraagd dat de verlaging in de dijk het gevolg is van de zetting. „Een dijk wordt altijd met enige overhoogte aangelegd vanwege het inklinken”, verklaart woordvoerder Michiel Zijlstra. „Die klink is niet overal gelijk, dus daarom kan een dijk soms in hoogte verschillen. Dat zie je ook op andere locaties in ons beheergebied.”
         De knik in de dijk is volgens het waterschap dan ook naar alle waarschijnlijkheid niet het gevolg van gaswinning. „Bij bodemdaling zie je andere effecten. Dan zakt de dijk over een grotere lengte egaler.”
         Ook de NAM is dat oordeel toegedaan. „Gaswinning veroorzaakt bodemdaling in kilometers lange ‘schotels’, en niet zo lokaal als deze knik in de dijk”, meldt woordvoerder Sape Jan Terpstra.
"Dy knik leit gewoan tafallich krekt yn it hert fan de gasbel, hin?”, is Anema’s vurige repliek. „Krekt hjirre, hoe is ’t dochs mooglik!”
         Voor Anema ligt het helemaal anders. „Alle jierren sakke wy sa’n eintsje, dat it soe my net fernuverje as wy binnen tsien jier in beving krije. En de NAM kin no eigendommen fan burgers ferniele sûnder oanspraaklik te wêzen.”
         Anema verwijst hiermee naar de recente uitspraak van het Openbaar Ministerie, dat de NAM niet wil vervolgen voor opzettelijk verwijtbaar handelen
As de gaswinning by Ternaard net throchgiet, dan moat dy 60 miljoen euro throchskood wurde nei de minsken dy't hjir skea ha
in Groningen, omdat het bewijs daarvoor niet uit een elfduizend pagina’s tellend FIOD-rapport kan worden gehaald.
         "Wat hjir ûnder de grûn sit, is folle mear wurdich as wat der boppe-op sit. Minsken dy’t hjir wenje, dy dogge der helendal net mear ta."

Slaapstand
Stichting Fêste Grûn werd in 2016 opgericht door bewoners die zich zorgen maken om de gevolgen van gaswinning in het gebied. „We willen niet zozeer ageren tegen gaswinning. De meeste mensen hier stoken ook op gas. Maar wees in elk geval eerlijk en zeg wat er gebeurt”, zegt oud-voorzitter Piter Falkena.
         Fêste Grûn neemt deel aan het omgevingsproces dat opgezet is om de schadeafhandeling rond de voorgenomen winning van minstens vier miljard kuub gas bij Ternaard te regelen. Uit de inkomsten van dat gasveld zou zestig miljoen euro in een Gebiedsfonds voor lokale investeringen gestoken worden.
         Nu die plannen door een motie van de Tweede Kamer voorlopig van de baan zijn, vindt de stichting dat de maandelijkse overleggen met gemeente, provincie, waterschap en de NAM binnen de werkgroep Ontzorging Omgevingsproces Ternaard (OOT) ‘in de slaapstand’ kunnen worden gezet. In een brief aan de werkgroep kondigde Fêste Grûn eerder deze maand aan zich terug te trekken uit het overleg en zich met andere doelen bezig te houden.

Niet zomaar verdwijnen
Mochten de gasplannen bij Ternaard definitief niet doorgaan, dan vervalt ook de afspraak over het Gebiedsfonds. Maar die zestig miljoen euro moet niet zomaar verdwijnen, vindt Anema. „As Ternaard net trochgiet, dan moat dy sechstich miljoen trochskood wurde nei dit gebiet, foar de minsken dy’t hjir skea ha.”
         Volgens de commissie Bodemdaling Aardgaswinning Fryslân is de zeedijk tussen Moddergat en Wierum zo’n drie à zes centimeter gedaald.
         In 2019 betaalde de NAM zo’n 251.000 euro mee aan de dijkversterking Koehool-Lauwersmeer. Het ging om compensatie van bodemdaling bij de Lauwersmeerdijk, die nu wordt aangepakt. Waarschijnlijk volgt weer zo’n compensatie wanneer het dijkvak bij Moddergat aan de beurt is.
Leeuwarder Courant 11 maart 2021 door Elizabeth Vogelzang
Kramer over gasmotie Ternaard : 'Flagge kin noch net út'
Ternaard De motie in de Tweede Kamer legt weliswaar een onder de gaswinning bij Ternaard, maar de regio durft nog niet te juichen. Burgemeester Johannes Kramer : "De flagge kin noch net u´t"

         De Tweede Kamer stak woensdag een stevige stok in de spaken van de gaswinningsplannen onder de Waddenzee vanuit Ternaard. Met een motie werd het kabinet verzocht om geen onomkeerbare stappen meer te zetten met nieuwe mijnbouwactiviteiten, zolang gevraagde onderzoeken daarnaar nog niet klaar zijn.
         De Tweede Kamer zegt met zoveel woorden : niets doen tot drie onderzoeken zijn afgerond. Als het kabinet zich conformeert, wordt er dit kalenderjaar geen vergunning afgegeven. In dat geval komt er ook geen 60 miljoen euro compensatiegeld los voor de omgeving voor tien jaar lang gaswinning boven Ternaard.
         Kramer is 'wiis' met de motie maar vindt juichen te voorbarig. "It levert vertraging op. De fraach of it wol of net throchgiet, bliuwt langer bestean. It is pas foarby as de minister seit : We dogge it net en as de NAM in 'nee' krijt. Dus de flagge kin noch net út." De burgemeester van Noardeast-Fryslân spreekt namens het Fries Bestuurlijk Overleg Ternaard, bestaande uit bestuurders van de gemeente, Wetterskip Fryslân en de provinsje Fryslân.
         De kans dat er volgende week opeens een vergunning ligt is met de motie ondervangen, zegt Kramer. Maar terughoudendheid is geboden met onzekere factoren als een demissionair kabinet, verkiezingen en een kabinetsformatie. "Wy moatte echt ôfwachtsje wat der utkomt."
         En die 60 miljoen euro die de regio is beloofd? Kramer : "Wy ha altyd sein : As fan útstel ôfstel komt dan is dat net slim." Een gebiedscommissie buigt zich over plannen waaraan het geld zou kunnen worden besteed. Zolang er geen definitief besluit ligt, gaat die door met haar werk.
         "Wy binne tsjin de gaswinning, dus de moasje is positief", reageert Menno van der Veen, voorzitter LTO-Noardeast-Fryslân. Maar de boer is er alles behalve gerust op dat gaswinning definitief van de baan. "Dit jout goed hoop, mar polityk is werbarstich. De hûd net ferkeapje foar de bear sketten is."
         Van der Veen praat vanuit de agrarische sector mee over de compensatiegelden die onder meer worden gebruikt voor landbouwdoeleinden. Aanpak van verzilting bijvoorbeeld en bodemdaling. Plannen hoe zoet water kan worden behouden en verdroging kan worden tegengegaan. Kunnen we dat allemaal vergeten straks ? Van der Veen denkt van niet. "It wurdt of A : oar jild. of B : projekten op de lange baan."
         Ook in Ternaard is verheugd gereageerd. "Wy seinen al yn de app : wy ha in soad fergadere om neat", zegt Hendrik Talsma voorzitter van Dorpsbelang. "Wy wolle leaver net boare. It jild kin ús net skele."
         Verzilting, energietransitie en economische vitaliteit zijn thema's voor het geld. Ternaard had al wel wat plannen voor een opknapronde in het dorp, ideeën over ouderenzorg en waterrecreatie bij de vaart. Talsma : "As dy 60 miljoen hjir net hinne komt, dan is dat net oars. Dêr binne fêst wer oare potsjes foar."
Weekblad Actief 17 maart 2021
NAM wacht op uitkomsten Wadden-onderzoeken
De NAM beschouwt de woensdag 10 maart in de Tweede Kamer aangenomen motie over gaswinning onder het Wad niet als ‘het einde’ van die gaswinning. De NAM wacht de uitkomsten van de betreffende onderzoeken af.

De ontwikkeling van het Ternaard-gasveld - met een geschat volume van 4 tot 7 miljard kuub - is onderdeel van het 'kleine veldenbeleid' van de Nederlandse overheid om zoveel mogelijk zelfvoorzienend te zijn voor de benodigde binnenlandse gasvoorziening. Aangezien het Groninger-gasveld ('Slochterenveld') in 2022 dicht gaat wordt het aandeel van de kleine gasvelden voor de eigen gasvoorziening van groter belang. Tekorten worden nu al aangevuld met de import van gas uit het buitenland, merkt een woordvoerster van de NAM op. "De aangenomen motie van 10 maart voorziet er niet in dat de gaswinning niet vergund zou kunnen worden. Het gaat erom dat het ministerie van Economische Zaken de gevraagde onderzoeken gaat delen met de Tweede Kamer, voordat verdere stappen in het vergunningsproces worden gezet. Het ministerie van EZK heeft in februari al een brief aan de Tweede Kamer gestuurd waarin zij nog eens uiteen heeft gezet, dat er een Kamerbrief over het 'hand aan de kraan'-principe in voorbereiding is die alle onderzoeken beschrijft."

Op de website van de NAM staat over de gaswinning bij Ternaard : "NAM wint aardgas uit zo'n 175 kleine gasvelden in Nederland. Ten noorden van het dorp Ternaard ligt één van deze kleine velden, het Ternaard-gasveld. NAM wil over enkele jaren aardgas gaan winnen uit dit gasveld. Het grootste deel van het gasveld ligt onder de Waddenzee. Om het aardgas te kunnen winnen, wil NAM over enkele jaren een boring naar het Ternaard-gasveld uitvoeren vanaf de NAM-locatie bij Ternaard of vanaf een nieuwe locatie."
Friesch Dagblad 13 maart 2021
2031
Provincie wil gaswinning Ezumazijl niet verlengen
Ezumazijl | De provincie Fryslân roept het ministerie van Economische Zaken en Klimaat op om de gaswinning door de NAM te stoppen in Ezumazijl. De NAM boort onder Ezumazijl vanuit een put in Anjum.
        Aanleiding voor die oproep is het voornemen van de NAM om langer onder Ezumazijl te gaan boren. Daarbij zou niet méér gas worden gewonnen dan de NAM van tevoren met het ministerie had afgesproken, maar zou de winning geleidelijker gaan. De nieuwe einddatum is 2031, terwijl de gaswinning onder Ezumazijl in eerdere plannen eigenlijk al drie jaar geleden gestopt zou zijn.
        Volgens het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) zakt de bodem bij Ezumazijl meer dan twee centimeter als gevolg van de verlenging. Daarmee komt de bodemdaling in het hele gebied op 12 tot 14 centimeter, en in het midden van het Anjum-veld op 24 centimeter. Volgens de provincie spelen bij omwonenden zorgen over veiligheid en heerst er wantrouwen. Ook zijn er zorgen over de mogelijke gevolgen van de bodemdaling voor de eigen woning.
Friesch Dagblad 12 maart 2021 door Richard de Boer
Gaswinning Ternaard is voor nu van de baan
Besluit over NAM/vergunning pas na drie onderzoeken

Ternaard | Een nieuwe vergunning voor de NAM om vanuit Ternaard gas te winnen uit het Waddengebied is voorlopig van de baan. Een motie van het afzwaaiende Tweede Kamerlid Carla Dik-Faber (ChristenUnie) om tot nader order 'geen onomkeerbare stappen te zetten' met gaswinningsplannen in het natuurgebied werd
Tusken Moddergat en Wierum makket de seedyk een knik
woensdagavond door een Kamermeerderheid van 95 stemmen aangenomen. Alleen de fracties van de VVD, PVV en Forum voor Democratie stemden tegen.
        Het ministerie van Economische Zaken moet eerst de uitkomsten afwachten van drie lopende onderzoeken naar bodemdaling, zeespiegelstijging en de effecten van gestapelde mijnbouw in het Waddengebied. Pas wanneer de uitkomsten met de Kamer zijn gedeeld, kan volgens de motie besloten worden over een vergunning voor nieuwe gaswinning.
        In het Waddengebied, dat naar schatting zo'n 200 miljard kuub gas herbergt, wordt door de NAM op basis van een in 1969 verleende concessie gas gewonnen uit de velden Blije, Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen. Voor het gasveld bij Ternaard ligt een aanvraag bij het ministerie voor het winnen van minstens vier miljard kuub gas. "Demissionair minister Bas van't Wout zegt dat hij geen poot heeft om op te staan als hij een NAM-vergunning zou afwijzen, maar daar ben ik het niet mee eens", zegt kamerlid Dik-Faber. "Hij kan gewoon juridisch , met de mijnbouwwet in de hand, zeggen dat hij eerst deze onderzoeksrapporten moet afwachten voordat hij erover besluit. Dat is precies waar de motie hem toe oproept."

Zeedijk aangetast
De Waddenvereniging noemt het een 'boppeslach' voor de Waddenzee en het klimaat. "Het laat zien dat de Tweede Kamer meer belangen afweegt dan het kabinet bij de vraag of je nog gas moet winnen onder een Werelderfgoed", zegt Frank Petersen van de Waddenvereniging.
        Maar de stichting Fêste Grûn, die zich tegen gaswinning in Noardeast-Fryslân verzet, is er nog niet gerust op. "Wy moatte us net bliid meitsje mei in deade mosk, want dy winning by Ternaard kin noch hieltyd throchgean", zegt Douwe Anema van de Stichting. "En de winning by Nes en Moddergat giet undertusken gewoan throch."
        Volgens de akkerbouwer gaat de bodemdaling harder dan wordt beweerd en wordt ook de zeedijk aangetast door de gaswinning. "Tusken Moddergat en Wierum makket de seedyk een knik, krekt boppe it midden fan de Nessumer gasbel."
        In de Waddenzee is bodemdaling als gevolg van gaswinning volgens Petersen ook merkbaar. "Het zal een willekeurige Waddenbezoeker met het blote oog niet opvallen, maar er is wel degelijk al sprake van steeds minder droogvallende zeebodem bij eb."
        De NAM houdt nog alle opties open. "De motie voorziet alleen in het toezenden van een drietal onderzoeken naar de Tweede Kamer", stelt NAM-woordvoerder Hein Dek. "Zolang de Tweede Kamer hier niet over beschikt, kan er geen onomkeerbaar besluit worden genomen."
Friesch Dagblad 2 maart 2021
Beving kwam door gasboren
Vaker kleine aardbevingen in Fries/Groningse grensregio

Munnekezijl | 'Was dat een aardschok in Zoutkamp ?' twitterde Sander Meijer zondagmiddag. 'Ik en de rest hier in huis voelden de vloer even trillen. Kort maar krachtig.'
        De Zoutkamper visser had gelijk, want het KNMI registreerde eergisteren om 15.18 uur een lichte aardbeving bij Munnekezijl van 1,3 op de schaal van Richter. Het is ook geen toeval dat de beving plaatsvond op een locatie waar naar aardgas wordt geboord, zegt hoofdseismoloog Läslo Evers van het KNMI. "Het heeft zeker met gaswinning te maken. De beving was ook op dezelfde diepte waar de gaswinning plaatsvindt, ongeveer drie kilometer onder de grond."
        "Gaswinning leidt niet in alle kleine gasvelden tot dezelfde seismiciteit", benadrukt Evers. "Maar als ik tussen mijn oogharen door kijk, is de Fries-Groningse grensregio wel een gebied waar om de paar jaar een kleine beving optreedt." Die bevingen hangen samen met plaatselijke gaswinning. Vorig jaar waren dat er twee : op 23 januari bij Kommerzijl en op 22 februari bij Opende. De relatief zwaarste aardbevingen in het gaswinningsgebied werden op 9 augustus 2013 in de Waddenzee onder Ameland (magnitude van 1,8) en op 7 april bij Lauwerzijl (magnitude van 1,7) geregistreerd.
        Van de negentig aardbevingen die het KNMI vorig jaar in Nederland heeft opgetekend, waren 76 het gevolg van gaswinning. Hiervan waren 69 in het Groningen-gasveld.
Nieuwsblad Noordoost-Friesland 11 februari 2021
Stop gas- en zoutwinning in Waddengebied
Gaswinning in Ternaard als voorbeeld. "Een krachtig signaal vanuit het Noorden is noodzakelijk"

Samen met Statenfracties uit Groningen en Noord-Holland en partijen uit de gemeenteraden en waterschappen van de drie aan het Wad gelegen provincies, ondertekenen ze zaterdag een zogenoemd Waddenmanifest.

Belangrijkste punt : de Tweede Kamer en het kabinet mogen niet langer toestaan dat er in het Waddengebied naar gas en zout wordt geboord. De Wadden verdienen als UNESCO Werelderfgoed meer bescherming, stellen de Statenfracties van PvdA en Grienlinks Fryslân.
        "Een uniek en waardevol stuk natuur dreigt verloren te gaan", stellen de ondertekenaars in het manifest. "De winning van delfstoffen brengt de natuurlijke processen in het Waddengebied in gevaar en zorgt voor bodemdaling op land en in de Waddenzee". De recent afgetreden minister van Economische Zaken en Klimaat, Eric Wiebes, beloofde de Tweede Kamer onderzoek te doen naar het zogeheten 'hand aan de kraan principe' en de effecten van zeespiegelstijging op het Wad. De resultaten daarvan zijn nog niet openbaar. "Zolang niet uitdrukkelijk blijkt dat het hand-aan-de-kraan principe volledige garantie biedt dat er geen schade aan het Wad ontstaat door mijnbouw, dienen er geen vergunningen verstrekt te worden", stellen de ondertekenaars van het Waddenmanifest. Ze noemen de gaswinning In Ternaard als voorbeeld. "Een krachtig signaal vanuit het Noorden is noodzakelijk."

Stil en donker
"Breng de stilte, donkerte en rust op het Wad terug", roepen initiatiefnemers Hetty Janssen en Jochem Knol op. Ze hekelen de vergunningen die het ministerie van Economische Zaken en Klimaat tegen de wil van de noordelijke Provinciale Staten verleende aan bedrijven met mijnbouwplannen in het Waddengebied.
        "De bedrijvigheid die mijnbouw met zich meebrengt leidt tot bodemdaling waardoor het ecosysteem ernstig verstoord raakt en onomkeerbare ecologische schade ontstaat" , stellen Janssen en Knol. Ze vragen Den Haagde winning van gas en zout een halt toe te roepen en geen nieuwe vergunningen voor de Wadden te verstrekken.

Ondertekenaars
Naast de Statenfracties van PvdA en GrienLinks Fryslân zetten onder meer de Friese Statenfracties van D66, SP, PvdD en FNP hun handtekening onder het Waddenmanifest. Dat geldt ook voor de raadsfracties van PvdA Terschelling, GroenLinks Sudwest-Fryslân, PvdA Noardeast-Fryslân, Groen NOF, Groenlinks Harlingen, PvdA Harlingen en SAM Waadhoeke. Bij de waterschappen behoren de fracties van PvdA, FNP, PvdD en Fractie Water Natuurlijk Fryslân tot de ondertekenaars.
Friesch Dagblad 25 januari 2021
Gaswinning
Aardbeving bij Groningse Tjuchem
Tjuchem | Bij het Groningse dorp Tjuchem is gistermorgen een aardbeving geweest. Volgens het KNMI had de beving, die even na 09.30 uur plaatsvond, een kracht van 1,9 op de schaal van Richter. RTV Noord schrijft op de website dat er ook meldingen zijn binnengekomen uit Bedum, Wagenborgen, Siddeburen en Steendam. De aardbevingen in de regio worden veroorzaakt door de jarenlange gaswinning. De zwaarste beving tot nu toe deed zich in augustus 2012 voor bij Huizinge.
Friesch Dagblad 31 december 2020
Gaswinning
Actiegroep Pieterzijl heeft geen geld voor rechtzaak
Pieterzijl | Actiegroep Pieterzijl kan de gaswinning van de NAM in het veld Pieterzijl-Oost mogelijk niet langer bestrijden. Er is geen geld meer om een advocaat in te huren voor het hoger beroep bij de Raad van State.
        De NAM wil 255 miljoen kubieke meter gas winnen uit het veld op de grens van Groningen en Fryslân. Daarbij wil het bedrijf chemicaliën in de grond spuiten (het zogenoemde fracking). De actiegroep vreest voor de gevolgen hiervan, onder meer op het milieu. Ook is de groep bezorgd over mogelijke schade aan gebouwen als gevolg van de gaswinning. 'Bewoners in Pieterzijl en omliggende dorpen voelen zich ongehoord, zijn angstig en voelen zich onveilig', aldus de groep.
        De organisatie wil de gaswinning aanvechten bij de Raad van State en de rechtszaak staat gepland op 25 januari. Het geld om de advocaat te bekostigen is echter op. De groep vraagt daarom mensen om donaties. Van de benodigde 4000 euro was gisteren bijna 1600 euro binnen.
Friesch Dagblad 24 december 2020
NAM
Gaswinning in en om Waddenzee mag door
Blije | De NAM mag doorgaan met de gaswinningsplannen voor gasvelden in en om de Waddenzee. De Waddenvereniging vocht de winningsplannen vergeefs aan bij de Raad van State.
        Het gaat om winningsplannen voor gasvelden in de grond van onder meer Blije, Moddergat, en Lauwersoog. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat stemde hiermee in, wat betekent dat de NAM tot 2035 of 2036, afhankelijk van het veld, gas mag winnen.
        Volgens de Waddenvereniging had het ministerie daarbij te weinig rekening gehouden met de gevolgen voor de natuur en het milieu. Ook zouden de gevolgen van de zeespiegelstijging door klimaatverandering te weinig aandacht krijgen in de plannen. Verder vindt de vereniging het onwenselijk dat bij de gaswinning giftige chemicaliën worden gebruikt (hydraulische stimulatie)
        De Raad van State ging daar niet in mee. Het risico van de chemicaliën is volgens de rechter beperkt, en de berekeningen over de verwachte gevolgen van de gaswinning deugen.

Friesch Dagblad 23 december 2020
Rapport
Gaswinning veroorzaakt geen natuurschade bij Wad
Lauwersoog | Er zijn tot nu toe geen verschillen in de natuur van de Waddenzee en het Lauwersmeer gemeten als gevolg van de gaswinning bij Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen. Dat concludeert de Auditcommissie Gaswinning onder de Waddenzee die de milieueffecten onderzoekt. Ook zou de bodemdaling binnen de marges blijven. Dat blijkt uit een effectenrapport over 2019, dat onlangs aan minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat is gepresenteerd.
         Op Ameland daalde de bodem tussen 2007 en 2020 met maximaal 8,5 centimeter. Bij Moddergat en Esonstad met 4,6 centimeter.
         De auditcommissie adviseert de minister om structureel aandacht te besteden aan de risico's van aardbevingen voor mens en natuur, al zijn er tot nu toe geen aardbevingen geweest door gaswinning in dit gebied. Ook moeten de trends in vogelaantallen beter geïnterpreteerd worden in relatie met de bodemdaling, adviseert de commissie.
Friesch Dagblad 22 december 2020
Kracht van 1,8
Aardbeving Loppersum en Westeremden
Loppersum | Bij Loppersum en Westeremden in de provincie Groningen heeft gisterochtend om 10.30 uur een aardbeving plaatsgevonden. Die had volgens het KNMI een kracht van 1,8 op de schaal van Richter. Het epicentrum was bij Loppersum. Er werden twee opeenvolgende dreunen gevoeld. Verscheidene mensen uit de omgeving meldden dat ze de aardbeving hebben gevoeld. Bij Westeremden was op 3 september ook al een aardbeving, toen met een kracht van 2,0.
Friesch Dagblad 5 december 2020 door Geert Veldstra
Oplossen bodemdaling niet zo eenvoudig
Schade door gaswinning in Noardeast-Fryslan onderzocht

Anjum | Wetterskip Fryslan gaat samen met de provincie Fryslan en de gemeente Noardeast-Fryslan in kaart brengen welke oplossingen er moeten komen voor de schade die veroorzaakt is door gaswinning in de buurt van Anjum, Ee, Metslawier en Moddergat. Zij zijn onlangs begonnen met de voorverkenning voor dit onderzoek, dat gebiedsontwikkeling Dongeradielen wordt genoemd. Dit in verwijzing naar de streek waar de NAM sinds 1987 aardgas uit de bodem haalt.
De gaswinning heeft met name effect gehad op de landbouw in het gebied, zegt projectleider Rienk de Lange van Wetterskip Fryslan. "We hielden er rekening mee dat de bodem
Als we hier het waterpeil naar beneden bijstellen, dan versterken we de verzilting
maximaal negentien centimeter zou dalen, maar dat is nu achttien centimeter geworden." Een landbouwgebied van zo'n 11.435 hectare met daarop 361 bedrijven is daardoor een stuk natter geworden. "Normaal gesproken zouden we dan het waterpeil naar beneden bijstellen. Maar als we dat hier doen, komt het zoute grondwater sneller omhoog vanwege het drukverschil. Dan versterken we de verzilting. We gaan nu met belanghebbenden in de omgeving kijken wat er moet gebeuren om dit probleem op te lossen. Je kunt denken aan het accepteren van de huidige situatie met een schade-afkoop of een vergroting van de oppervlaktewaterberging in de buurt."
Het waterschap voert het werk uit, de kosten zijn voor rekening van de NAM. Het komend half jaar wordt in beeld gebracht wat er moet gebeuren en wat dit gaat kosten. Daarna gaat een projectgroep hiermee aan de slag.
Friesch Dagblad 3 december 2020
Gaswinning bij Sonnega gaat wel door
Sonnega | Ondanks eerdere berichten over corona-vertraging, is gaswinner Vermilion begonnen met voorbereidende werkzaamheden voor een nieuwe gasboring bij Sonnega (locatie Blesdijke). De boring staat gepland voor januari 2021. Vermilion wil vanaf deze locatie een nieuw gasveld aanboren. Het ministerie verleende hiervoor eerder al een vergunning.
Weekblad Actief 11 november 2020
Voorwaardelijk "zestig miljoen euro" voor gas
Ternaard / Den Haag / Dokkum |Minister Eric Wiebes (VVD, Economische Zaken) heeft woord gehouden, door het Friese Bestuurlijk Overleg over gaswinning voor 1 november een brief te sturen over de financiering van het 'Gebiedsfonds Gaswinning Ternaard'. Daarin beschrijft hij dat de maximaal zestig miljoen euro voor dat fonds alleen onder bepaalde voorwaarden wordt betaald.

De gemeente Noardeast-Fryslân ziet de brief als "een mooi resultaat in een constructieve samenwerking" . De gemeente blijft overigens, net als de overige Friese overheden (gemeenten, provincie en Wetterskip Fryslân) tegen nieuwe gaswinning uit de Friese bodem. Maar het is het kabinet, c.q. de minister van Economische Zaken, dat wat dit betreft het laatste woord heeft.

De maximaal zestig miljoen euro voor het Gebiedsfonds wordt alleen uitgekeerd als er ook "economisch rendabel" gas kan worden gewonnen. De NAM verwacht tussen de 1 miljard en 7.6 miljard kubieke meter gas te kunnen winnen onder de Waddenzee, met een winput vanaf de vaste wal bij Ternaard. De minister schrijft "dat ik positief sta tegenover het mogelijk maken van de ruimtelijke inpassing die nodig is om de winning bij Ternaard te kunnen realiseren".

Hij wil er bovendien voor zorgen "dat er besluiten worden genomen door de bevoegde gezagen op de overige vergunningen die nodig zijn voor de winning bij Ternaard."

Mocht de gaswinning binnen tien jaar worden beeindigd dan wordt ook het betalen aan het Gebiedsfonds beeindigd. "De tien productiejaren" hoeven niet aaneensluitend te zijn, de productietijd kan duren tot 2036. De minister gaat uit van een "positief vervolg" op het Gebiedsproces.
Nieuwsblad Noordoost-Friesland 27 oktober 2020
Gemeente en Stichting Feste Grun : blik vooruit
Dokkum | In een openbare raadsbrief is de Stichting Feste Grun door het college van b. en w. van Noardeast-Fryslan als activistisch aangemerkt. Dit blijkt op een misvatting te berusten. De organisatie heeft zich aldoor opbouwend, meedenkend en waar nodig kritisch opgesteld.
Voor het herstel van de goede naam van de stichting hebben de bestuurders van gemeentewege hiervoor donderdagavond publiekelijk het boetekleed aangetrokken. Opvallend is dat de verklaring, bij monde van burgemeester Johannes Kramer, na een overleg in Moddergat tot stand is gekomen in een sfeer van gezamenlijkheid. Bij de excuses van in dit geval beide partijen is het lekken van persoonsgegevens van een lid van het stichtingsbestuur inbegrepen. De organisatie legde dit verwijt, naar achteraf bleek ten onrechte, op het bord van de burgemeester. De persoonlijke informatie is per abuis gelekt via het (internet-)portaal van de gemeente. Kortom : excuses wederzijds met daarbij het afsluiten van de voorbije periode en de blik weer op vooruit. Saillant historisch detail is dat, ook in nationaal verband, excuses vanuit de kring van bestuurders vorige week plots alle aandacht trokken. Burgemeester Kramer las de gezamenlijke opgestelde excuses in het Nederlands voor. Hij deed dit pas na vastgesteld te hebben dat er over en weer sprake is geweest van 'kribbekeurichheden'.
Nieuwsblad Noordoost-Friesland 23 oktober 2020 door Bram Burema
Fêste Grûn Noardeast-Fryslân wil dat NAM bodemdaling erkent
Versterking van de zeedijk in Noardeast-Fryslân wordt betaald door de NAM en daarmee erkent de Nederlandse Aardoliemaatschappij dat met gaswinning tussen Blije en Paesens-Moddergat risico's worden genomen die veel bewoners van dit gebied tot nu toe onderschatten.

Nes | Dat stelt akkerbouwer Douwe Anema uit Nes namens belangenvereniging Fêste Grûn Noardeast-Fryslân. Wetterskip Fryslân wil de Waddenzeedijk vanaf it Bildt richting Paesens-Moddergat versterken, omdat sommige delen van de dijk niet hoog genoeg zijn en de dijkbekleding niet sterk genoeg blijkt.
Het waterschap, Rijkswaterstaat, de provincie Fryslân en de gemeenten Noardeast-Fryslân en Waadhoeke willen willen tegelijk onderzoeken hoe de natuur van de Waddenzeekust verbeterd kan worden. De onafhankelijke commissie voor de milieueffectrapportage (MER) adviseert eerst een grondige analyse van knelpunten, verplichtingen en ambities voor de natuur van de Waddenkust te maken voordat besloten wordt over de dijkversterking, stond in het persbericht van afgelopen dinsdag in deze krant.

Wat in de berichtgeving door betrokken partijen bewust niet vermeld werd, is dat versterking van de zeedijk wordt betaald door de NAM, zegt Douwe Anema van Fêste Grûn Noardeast-Fryslân, dat zich vooral inzet voor energie transitie en een 'rechtvaardige economische compensatie' voor de regio waar gas gewonnen wordt.
Het steekt Anema dat in berichten alleen genoemd wordt dat verhoging van de zeedijk nu nodig is omdat de zeespiegel stijgt en de gevolgen van bodemdaling door gaswinning niet aan de orde komen. Volgens Anema is allang duidelijk dat dergelijke informatie achter wordt gehouden om de inwoners van dit kwetsbare gebied niet ongerust te maken over de mogelijke gevolgen van gaswinning.
Hij wijst op schade door aardbevingen en de gevolgen voor met name ook de boeren door bodemdaling. Het tegengeluid van Fêste Grûn wordt in 'hogere kringen' niet gehoord, omdat zoals Anema dat formuleert : "It grutte jild de macht hat."
Volgens Anema betaalt de NAM verhoging van de zeedijk omdat de gasbel van Nes en Moddergat doorgaat tot ver onder het Wad en daarom schade veroorzaakt langs de kust en de zeedijk. Volgens Fêste Grûn is compensatie van de gaswinning voor deze omgeving nu niet goed geregeld door de NAM en de overheid.
Het is daarom hoog tijd dat inwoners zich bewust worden van de dreiging en risico's voor mens, natuur en milieu in dit gebied, vindt Anema en zij mogen niet langer tevreden zijn met bijdragen die de NAM nu doet voor leefbaarheid in de dorpen. Die miljoenen euro's voor de dorpen zijn peanuts en staan volgens Anema in geen enkele verhouding met wat de NAM verdient aan de tientallen miljarden gas uit dit gebied. Daar zou volgens hem minstens tegenover kunnen staan dat de hele regio energieneutraal wordt door inkomsten uit gas.
Anema weet dat de bodem in zijn woonomgeving nu al 12 cm gezakt is en misschien wel kan oplopen tot een kleine halve meter. Daarom is het volgens hem nu de hoogste tijd dat inwoners van dit gebied van zich laten horen.
"As jo wat wolle, dan moat it op 'e hinnereis regele wurde. Oars hoege wy net by de NAM oan te kommen, as blykt dat wy hjir skea oprinne throch versakking fan de boaium."
Als de NAM verhoging van de zeedijk betaalt, draait de NAM ook op voor de extra kosten die boeren hebben als de drainage in hun land kapot gaat door de bodemdaling en er voor staan als er scheuringen in woningen ontstaan, vindt Anema. Hij wijst op verzakkingen die nu al zichtbaar zijn in de zeedijk boven de gasbel bij Nes als gevolg van een uitloper van de 'Hantumer breuklijn' met scheuren in de aardkorst op een diepte van ongeveer drie kilometer.

Verzakkingen in de zeedijk boven de gasbel bij Nes en Moddergat zijn volgens Douwe Anema van belangenvereniging Feste Grun het gevolg van een uitloper van de Hantumer breuklijn, met scheuren in de aardkorst op een diepte van ongeveer drie kilometer. "Wy hoopje dat de minsken hjir dat no ek allegear in kear throch krije, want dit giet oer harren takomst". waarschuwt Anema

Volgens Anema is het de morele verantwoordelijkheid van de NAM en overheid om inwoners van dit gebied te steunen. Dat het nu niet gebeurt, is volgens de Nessumer omdat de NAM bang is voor precedentwerking en onrust.
Fêste Grûn liet zo de afgelopen jaren al vaak van zich horen, tot aan minister Eric Wiebes, de gemeente en nog veel meer instanties. Anema merkt dat die kritische houding niet overal in dank wordt afgenomen en dat ging zelfs zover dat Fêste Grûn door burgemeester Johannes Kramer werd betiteld als 'een actiegroep tegen gaswinning' en aanhangers zelfs activistisch werden genoemd.

'Skandalich'
"Dat is skandalich en der fier by throch. Wy komme al mear as sân jier ûnôfhinklik op foar de minsken dy't yn dit gebiet wenje en wurkje. Dat is wêr't wy foar stean. Sa wolle wy heard wurde. Wy hoopje dat de minsken hjir dat no ek allegear in kear throch krije, want dit giet oer harren takomst."
Leeuwarder Courant 12 september 2020 door Saskia van Westhreenen
Schuivende panelen over boringen onder het Wad
Een wekelijkse kijk op politiek Den Haag. In deze aflevering: heel langzaam schuift het kabinet met zijn oordeel over winning in de Waddenzee.

         Politiek is een zaak van de lange adem. Grote veranderingen gaan traag. Waar in de vorige eeuw gas, olie en zout uit de bodem als het nieuwe goud werd beschouwd, daalt het inzicht in dat mijnbouw niet langer zaligmakend is.
         Het Groningenveld is afgeschreven, maar er ligt nog een scherp steentje in de schoenen van mijnbouwminister Eric Wiebes: de gas- en zoutwinning onder de Waddenzee.
         Sinds het regeerakkoord van 2017 was de minister helder. Nieuwe vergunningen komen er niet, lopende worden gehonoreerd. Dat laatste is een kwestie van behoorlijk bestuur. Onderzoeksbureaus moeten aantonen dat de natuur van het Wad geen schade lijdt.
         Keer op keer lanceerde de oppositie moties om vergunningen te keren, of het nou ging om gasboringen vanuit Ternaard of om zoutboringen vanuit Harlingen. Keer op keer was er in de Tweede Kamer geen meerderheid voor te vinden.
         Wiebes kwam half augustus op bezoek in Moddergat. Hij trok zijn wadloopschoenen aan en sopte twee uur lang door het slik. Het bezoek heeft hem goed gedaan. Er is een kentering hoorbaar in Wiebes’ oordeel over boringen onder het Wad.
         De minister gaat met zijn collega’s om tafel om langetermijneffecten van klimaatverandering (de watertemperatuur, de stijging van de zeespiegel, de verandering van waterstromen)voortaan mee te nemen in de beoordeling. Een panel van wetenschappers adviseert. Een speciale delegatie van Unesco Werelderfgoed heeft voor hen onlangs een eerste presentatie gehouden.
         Na het natte bezoek aan Moddergat schreef Wiebes in een verslagje aan de Tweede Kamer dat de seinen voor zoutwinning ‘op dit moment’ op groen staan. De goede verstaander zag dat hij een muizengaatje openhield. ,,Indien in het kader van onderzoek nieuwe zaken aan het licht komen, hebben mijn collega van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en ik de mogelijkheid de vergunningen aan te passen dan wel in te trekken op basis van deze laatste inzichten.’’
Bingo! riepen ze bij de Waddenvereniging.
Foto links : Wadlopen met minister Eric Wiebes in Moddergat. Hier in gesprek met wadloopgidsen Renate de Backere en Henk Postma. Foto : Marcel van Kammen

         Donderdag kwam het onderwerp ter sprake tijdens een mijnbouwdebat in de Tweede Kamer. Bij twijfel niet doen, vinden D66, PvdA en GroenLinks. Tom van der Lee (GroenLinks) had de slimste vraag bedacht. Hij vroeg de minister of de vergunningssystematiek ,,nog wel past’’ bij de huidige tijd. Omdat we immers veel beter zicht moeten krijgen op de stapelende gevolgen van klimaatverandering voor die beschermde natuur in het Waddengebied.
         Het antwoord van de minister was er één om goed te onthouden. Wiebes: ,,In alle openheid: ik denk van niet.’’ De minister zei ,,alle reden’’ te zien om fundamenteler te kijken naar de winning onder zee. Hij sprak over modernisering van de vergunningsystematiek en wil nog deze kabinetsperiode ,,het gesprek aangaan met deze Kamer’’.
         GroenLinks kwalificeerde Wiebes’ woorden als ‘heel interessant’ en als ‘een mooie toezegging’. Zo lovend hoorden we de partij tijdens mijnbouwdebatten niet eerder. Bij de Waddenvereniging riepen ze opnieuw bingo.
         Zoutwinnaar Frisia mag weliswaar beginnen met zijn booractiviteiten vanuit Harlingen, als het klimaatpanel komt met alarmerende berichten kan er zo maar een kink in de kabel komen. Hetzelfde geldt voor de gewraakte gaswinning vanuit Ternaard. De handtekeningen daarvoor zijn nog niet gezet.
         Politiek is een zaak van de lange adem. Maar dat in Den Haag de panelen schuiven over boringen onder de Waddenzee, is sinds deze week zo helder als glas.
RTV NOF 13 juli 2020
Fêste Grûn : Wy binne ûnterjochte fuortset as aksjegroep
DE WESTEREEN – Zestig miljoen euro wordt er verdeeld om de gevolgen van de gaswinning bij Ternaard te compenseren. Die verdeling wordt gedaan door een gebiedscommissie. De commissie bestaat uit vertegenwoordigers van de Dorpsbelangen van Wierum en Ternaard, LTO, HZPC, corporatie Thús Wonen en de gemeente, de provincie en het Wetterskip. De door anderen voorgedragen belangenvereniging Fêste Grûn zit hier niet in. De Weekend Nieuwsshow belde hierover met bestuurslid Douwe Anema.
        ‘Wy ha in útnûging hân op it gemeentehûs, by ús boargemaster Kramer, om kennis te meitsjen. Wy hiene wat fragen oer de gearstalling fan de kommisje. Dêrop ha wy gjin antwurden krigen. In betankje koe der net ôf, it ienige wat wy te hearren krigen ha is dat wy meitsje gjin gebrûk fan jim. Dat fûl is ôf, twaentweintich doarpsbelangen binne wy wurdfierder fan, sy ha ús ek om stipe frege, wy ha acht jier lang ekspertize. Dat is no yn ien kear troch de boargemaster fuortfeegd en sy kinne no gjin gebrûk mear meitsje fan de klup fan Fêste Grûn.’
        ‘Wy ha ús ferdjippe hoe’t de kommisje eigenlik wurke. Yn dy kommisje sitte allegearre amtners fan it Wetterskip, provinsje en gemeente. Dy ha útsocht wa’t yn de kommisje kaam. Dy ha allinne mar minsken socht dy’t loyaal oan de amtlike polityk binne, mar de echte fertsjinwurdigers binne bûtenspul setten. Wat ik it slimste fyn is dat ús boargemaster, yn in brief, ús fuortset hat as seinde in aksjegroep. Ha hat reagearre op in brief dy’t er 2 july stjoerd hat en wy ha de brief pas 3 july stjoerd. Dus dy brief lei gewoan klear. Wy ha gjin inkele kâns hân om ús te ferdigenjen en binne fuortset as in aksjegroep, omdat wy tsjin gaswinning binne. De gemeente provinsje en Wetterskip ha har útsprutsen tsjin gaswinning, en no wurdt ús no om de earen smiten dat wy tsjin gaswinning binne. Besteande gaswinning is der, wy moatte sjen dat wy wat foar de mienskip betsjutte kinne, en wurde wy hjir op ôfserfeard. De boargemaster hat in juridyske eftergrûn, mar hy my earst wolris op kursus, om syn kennis by te spikerjen.’

Luister hier naar het audiofragment met Douwe Anema van Fêste Grûn Noardeast-Fryslân (RTV NOF 13 juli 2020).
Friesch Dagblad 20 augustus 2020 door Jan-Peter Soenveld
Gaswinning Oldelamer mag van Wiebes
Ook gasproductie Ternaard komt een stap dichterbij

Oldelamer | Als het aan minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) ligt, kan de gaswinning vanuit Oldelamer doorgaan. Het gasveld werd in 1985 aangeboord en in 1993 in productie genomen. Sinds 2014 ligt de gasproductie uit het veld stil, maar energiebedrijf Vermilion wil er tot 2019 maximaal 528 miljoen kubieke meter aan gas uit halen.
        Een voorgenomen besluit lag eind vorig jaar ter inzage, en daarop kwamen 323 reacties en zienswijzen. Een daarvan was van de gemeente De Fryske Marren. Het veld ligt voor een groot deel in de bodem van deze gemeente, en die vreest risico's voor omwonenden. Wiebes denkt dat die risico's klein zijn.
        Een andere reactie kwam van agrarische ondernemers, die niet alleen willen dat de bodemdaling wordt gecontroleerd bij gebouwen, maar ook in hoeverre de woningen scheef komen te staan als gevolg van de bodemdaling. Volgens Wiebes zijn aanvullende metingen niet nodig omdat de kans op bevingen verwaarloosbaar is. Ook zorgen over de natuurgebieden Rottige Meenthe en Brandemeer zijn volgens Wiebes niet nodig, omdat de bodembeweging daar nihil is.
        Het besluit ligt de komende weken ter inzage. Daarop kan weer gereageerd worden.
        Wiebes stuurde deze week ook een brief naar de provincie Fryslân over de beoogde gaswinning in Ternaard door de NAM. Er ligt een voorontwerp voor een inpassingsplan, die de aanleg van een nieuwe productielocatie en de aanleg van een gasleiding van Ternaard naar Moddergat mogelijk maakt. Daarmee kan een gasveld dat grotendeels onder de Waddenzee ligt in produktie worden genomen. De provincie kan daar tot 1 oktober op reageren. Het ontwerp-inpassingsplan ligt vermoedelijk eind dit jaar ter inzage.
Friesch Dagblad 19 augustus 2020 door Popke Veenstra (Kollum)
Het nieuwe Groningen ?
Naar aanleiding van het commentaar over de veenweideproblematiek (Friesch Dagblad, 13 augustus) : in het verleden heeft Wetterskip Fryslân met name in het lage midden van de provincie miljoenen uitgegeven aan het uitkopen van boeren. Maar niet alleen het boerenbedrijf is oorzaak van de bodemdaling, ook gas- en zoutwinning en het al jarenlang gedogen van diepontwatering (ook door andere ondernemers dan agrariërs) zijn daar debet aan.
Minister Eric Wiebes heeft eerder bijvoorbeeld ingestemd met het winningsplan Nieuwehorne, en dat is nog maar één voorbeeld. Groningen gaat dan wel van het gas af maar wie heeft inzage in wat er nu en in de toekomst gewonnen zal worden in Fryslân ? De bovengrond van beide provincies is dan wel niet precies gelijk (Fryslân telt bijvoorbeeld veel meren) maar de gascavernes wijken er naar hun aard niet van elkaar af - dat zijn echt dikke sponzen.
Weet dat de schandalige behandeling van de Groningers ook op het bordje van de provincie Fryslân en haar inwoners komt te liggen, helaas.
Nieuwsblad Noordoost-Friesland 19 augustus 2020
Wiebes praat over gevolgen gaswinning
Minister van Economische Zaken Eric Wiebes kwam maandag naar de de regio. In dorpshuis Pipenâle in Wierum liet Wiebes zich bijpraten over de zorgen die bewoners en bestuurders hebben over de plannen voor gaswinning bij Ternaard.


Wierum/Ternaard | De gaswinning bij Ternaard is nog niet definitief. Gaan de plannen door, dan krijgt de regio in tien jaar tijd zo'n 60 miljoen euro compensatiegeld. Elders in het land hadden bewoners en lokale overheden in het verleden niet altijd veel pap in de melk te brokkelen. Daar kwam veel kritiek op. In aanloop naar de gaswinning bij Ternaard is de pilot Omgevingsproces Ternaard in het leven geroepen. Het is de bedoeling dat er zo beter naar directe betrokkenen als omwonenden, gemeente en belangenverenigingen wordt geluisterd. In Wierum ging het gesprek onder meer over de communicatie naar bewoners en over het afhandelen van schade. Na afloop zei Wiebes dat hij de pilot een zinvol experiment vindt dat hij ook op andere plekken wil gebruiken. Hij snapt de zorgen van lokale bestuurders over dat zij maar weinig tijd krijgen om te reageren op oingewikkelde zaken. "We zijn een soort recept aan het ontwikkelen om dingen beter met elkaar te doen". Albert van der Ploeg overhandigde de minister een 'Afsprakenkader'. In dat document staat wat er moet gebeuren als de gaswinning bij Ternaard negatief uitpakt voor de regio, als er bijvoorbeeld schade ontstaat. "We zijn eerlijk tegen elkaar, realistisch en we luisteren naar elkaar", aldus Wiebes. Het Omgevingsproces Ternaard bestaat uit drie delen. Het ministerie van EZ gaat over de handtekening onder de afspraken met de NAM. De NAM is de trekker bij wat men 'het ontzorgingsspoor' noemt. De regionale overheden gaan over de 'investeringsagenda'. De speciale Gebiedscommissie beslist over waar het compensatiegeld naar toegaat.
Friesch Dagblad 7 augustus 2020 door Jan van der Baan (Grou)
Verzet tegen gaswinning
Met verbazing nam ik kennis van het opiniestuk van Cor Trompetter in het Friesch Dagblad van 3 augustus, waarin hij de gemeente ontraadt zich te verzetten tegen gaswinning in Weststellingwerf. Dit is des te opmerkelijker omdat de autoriteit op het gebied van de ondergrond dr. ir. Willem Crans, al jaren duidelijk het verband heeft gelegd tussen gaswinning en ongelijkmatige dalingen in wingebieden.
        Immers, Crans' analyse van de modellen is door het Koninklijke/Shell Exploratie en Productie Labaratorium uitgewerkt en zijn eigen geologisch model GEOMOD heeft hij verkocht aan de Franse oliemaatschappij van die tijd - ELF Aquitaine. Ook Crans' baanbrekende artikelen over een bepaald type breuk - de growth faults - worden nog altijd veel geciteerd en zijn zeer bruikbaar wanneer er wordt onderzocht naar oorzaak en gevolgen van gaswinning.
        De gemeenteraad van Weststellingwerf doet er goed aan zich te verzetten tegen gaswinning en bijvoorbeeld geen gehoor te geven aan de voorlichters van de oliemaatschappijen. Deskundig verweer bieden tegen de winning is de directe verantwoordelijkheid van de raad. Dat is geen symboolpolitiek maar de uitwerking van haar verantwoordelijheid naar de burgers.
Friesch Dagblad 22 juli 2020
Ter inzage
Vermilion begint in oktober met gaszoektocht
Lemmer | Het gasbedrijf Vermilion begint volgens planning op 1 oktober met het zoeken naar gasvelden in een gebied in de gemeente De Fryske Marren, onder meer bij Lemmer. Dit is nog wel afhankelijk van ondermeer eventueel verzet tegen het plan dat momenteel ter inzage ligt.
        De Fryske Marren probeerde de zoektocht naar gasvelden te stuiten, maar werd recent door de Raad van State gesommeerd de vergunning van rechtswege te verlenen. Dat houdt in dat de vergunning wordt verleend omdat de gemeente niet tijdig reageerde op een aanvraag van Vermilion. De gemeente nam de aanvraag niet in behandeling omdat ze geen toestemming wilde geven voor onderzoek op locaties waarvan ze geen eigenaar is, maar dat argument hield geen stand bij de hoogste bestuursrechter. Die vergunning ligt momenteel ter inzage, en mensen mogen tot 28 augustus bezwaar maken.
        Het onderzoek duurt zo'n drie maanden. Er wordt met onder meer explosieven gekeken of er gas aanwezig is in de bodem.
Friesch Dagblad 15 juli 2020
Gaswinning
Beving met een kracht van 2,7 bij Loppersum
Zijldijk In de provincie Groningen is gistermiddag een aardbeving geweest. Volgens het KNMI had de beving een kracht van 2,7 op de schaal van Richter. Het epicentrum lag bij Loppersum.
        Op Twitter melden veel mensen dat ze de beving hebben gevoeld, waaronder in de stad Groningen. De schok gebeurde rond 17:15 uur en was in eerste instantie met een kracht van 2,8 gemeten. Het KNMI stelde dat later bij naar 2,7. Volgens RTV Noord is het de zwaarste beving van dit jaar. Begin mei was bij Zijldijk een beving van 2,5.
        De gemeente Loppersum meldt dat de beving op vele plekken in de omgeving voelbaar was. Ze roept inwoners op als ze schade hebben om dat te melden bij de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen.
        De bevingen worden veroorzaakt doordat uit de grond in Groningen gas is gepompt. In het gaswinningsgebied deden zich vorig jaar in totaal 87 aardbevingen voor. Van de bevingen hadden er elf een magnitude van meer dan 1,5. Het beeindigen van de gaswinning staat gepland voor medio 2022. De Groningers dringen steeds aan op snelle afhandeling van de schade. Ze lopen vast in bureaucratie.
Friesch Dagblad juli 2020
Fêste grûn voelt zich gepasseerd
Geen plek in Gebiedscommissie Omgevingsproces Ternaard

Dokkum | Stichting Fêste Grûn Noardeast-Fryslân is boos dat ze geen plek heeft gekregen in de Gebiedscommissie Omgevingsproces Ternaard. Die commissie buigt zich onder meer over de verdeling van de zestig miljoen euro die de regio krijgt als er naar gas wordt geboord bij het dorp.
        In een brief aan onder andere de gemeenteraad van Noardeast-Fryslân stelt de stichting in een gesprek, eind juni, overvallen te zijn door de mededeling dat er geen plaats is voor Fêste Grûn in de commissie. Ze was daar eerder wel voor voorgedragen.
        De stichting zou te veel een actiegroep zijn die zich tegen gaswinning verzet, kreeg ze te horen bij de bijeenkomst met onder anderen burgemeester Johannes Kramer. Fêste Grûn benadrukte in dat gesprek een belangengroep te zijn die, gesteund door 22 verenigingen van dorpsbelangen, bewoners voorlicht over gaswinning en veilig wonen.
        Volgens burgemeester Kramer viel Fêste Grûn af omdat ze geen direct belanghebbende is voor mogelijke plannen die betaald gaan worden door het compensatiegeld.
Ze zou wel meerdere dorpen kunnen vertegenwoordigen dan alleen Ternaard en Wierum, maar dat was ook het geval bij andere kandidaten voor de commissie. Die hadden bovendien een duidelijker link met thema's uit de investeringsagenda.
        En hoewel Fêste Grûn zich niet als actiegroep ziet, wordt ze wel door veel bewoners als activistisch gezien, schrijft Kramer. De stichting wordt wel gewaardeerd voor haar inbreng in het ontzorgingsspoor.
        De gebiedscommissie krijgt nu vertegenwoordigers van de dorpsbelangen Ternaard en Wierum, LTO Noardeast-Fryslân, HZPC, Energiecoöperatie De Anjumer Eendracht, wooncorporatie Thús Wonen, werkgroep Vitale Waddenkust en de gemeente, de provincie en Wetterskip Fryslân. Als voorzitter is Bart Bakker uit Tergrêft gevraagd.
Leeuwarder Courant juli 2020 door Tim Fierant
Feste grun boos : niet welkom in adviesclub gaswinning Ternaard
Ternaard De stichting Fêste Grûn mag niet om tafel bij de verdeling van 60 miljoen compensatiegeld voor de gaswinning in Ternaard. "Teleurstellend en schokkend"

Met de gebiedscommissie wil het ministerie van Economische Zaken het draagvlak voor de gaswinning in de regio vergroten. De commissie gaat onder meer over de verdeling van de 60 miljoen euro compensatiegeld in de regio.
Fêste Grûn werd door anderen aangedragen als mogelijke kandidaat voor de commissie, maar werd uiteindelijk niet geselecteerd. Secretaris Maaike Bakker is niet te spreken over het gesprek dat ze met de gemeente hierover had. Volgens haar hadden burgemeester Johannes Kramer en de twee ambtenaren die bij het gesprek aanwezig waren een onjuist beeld van de stichting. "Met enige nadruk werd verschillende malen aangegeven dat de stichting Fêste Grûn een actiegroep of verzetsgroep is tegen gaswinning." Bakker spreekt van een 'bruuskerend' overleg en een 'overvaltechniek'. Volgens haar had de gemeente een verborgen agenda.
Bakker benadrukt dat de stichting zichzelf een 'objectieve en kritische belangenvertegenwoordiging' voor inwoners van het gebied noemt. Burgemeester Kramer schrijft in een reactie aan de gemeenteraad : "Door anderen worden zij soms wel gezien als activistisch. Vraag is ook of de dorpen zich vertegenwoordigt zien door Fêste Grûn voor de ontwikkelthema's uit de investeringsagenda."
Inmiddels is besloten dat de commissie bestaat uit vertegenwoordigers van de Dorpsbelangen van Wierum en Ternaard, LTO, HZPC, corporatie Thus Wonen en de gemeente, provincie en het Wetterskip.
Nieuwsblad Noordoost-Friesland 7 juli 2020
NAM heeft vergunning gaswinning Ternaard aangevraagd
Ternaard Gaswinning bij Ternaard is weer een stap dichterbij. De vergunningaanvraag van de NAM voor gaswinning bij Ternaard ligt na de zomervakantie ter inzage bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
        Volgens de Waddenvereniging zou de aanvraag vanaf komende week zes weken ter inzage liggen.
        Dit is echter precies tijdens de zomervakantie en dus trok de Waddenvereniging aan de bel bij het ministerie.
        De zomervakantie zou het voor veel betrokkenen moeilijk maken een zienswijze op de vergunningsaanvraag te formuleren. Inspraak van betrokkenen is door minister Eric Wiebes nu juist tot een belangrijk speerpunt van de winning in Ternaard gemaakt, vindt de Waddenvereniging.
        Een woordvoerder van het Ministerie bestrijdt evenwel dat het de bedoeling was dat de vergunning in de zomervakantie ter inzage zou liggen.
        Volgens hem wordt de zomer door het ministerie benut voor ambtelijk overleg met gemeenten en provincie, en komt de vergunning na de zomer ter inzage te liggen. De stukken liggen nu vanaf half augustus ter inzage.
Friesch Dagblad 18 juni 2020 Column door Frans Debets
Mondje dicht
         De energietransitie lijkt steeds meer op ons natuurbeleid. De doelen zijn duidelijk en de ambities zijn hoog, maar de feitelijke realisatie valt nogal tegen.
         Het veelgeroemde poldermodel werkt in beide gevallen als een uitruilmodel. Voor de natuur geldt dat de natuurorganisaties op grote terreinen de ruimte krijgen om hun gang te gaan, maar in ruil daarvoor gaat de rest van de maatschappij zijn gang in de overblijvende gebieden. De centrale overheid loopt er handenwringend omheen en probeert beide partijen steeds tevreden te houden. Over het einddoel wordt niet meer gesproken , want dat leidt toch maar tot ruzie.
        Dat gaat goed tot een buitenstaander de sfeer verpest en vaststelt dat het resultaat onvoldoende is. Dan komt er een rechter of een Johan Remkes aan te pas , die keihard zegt wat iedereen al lang al wist, en dan gebeurt er weer wat.
        In de energietransitie gaat dat ook zo. Via het poldermodel zijn de ambities vastgelegd en in een onduidelijk systeem van uitruil gaat ieder zijn gang. Onder de belofte dat ieder zijn best doet laat men elkaar met rust.
        Gemeenten, provincies, bedrijfstakken, woningcorporaties schrijven hun roadmaps, transitiepaden, energieakkoorden en meerjarenafspraken. Ieder rapporteert enthousiast over de daadkracht en de mooie stappen voorwaarts.
        Over de stagnatie wordt niet gesproken, want dat is de uitruil : we respecteren elkaars positie en zwijgen over de echte realisatie. Het vraagt soms wat verbale lenigheid om er nog iets van te maken. Zo rapporteert de nationale borgingscommissie blijmoedig over de prognoses voor 2020 en 2023 alsof het behaalde resultaten zijn.
        Het is nu 2020, maar ieder zwijgt over wat feitelijk werd bereikt. Mondje dicht, we gaan de sfeer niet verpesten. Nu is het wachten op de EU om ons bestraffend toe te spreken, omdat Nederland verreweg de slechtst presterende EU-partner is. En dan, zo voorspel ik, wordt er weer een daadkrachtig besluit genomen.
        Zo gaat het ook met ons klimaatbeleid. We ondertekenen alle internationale verdragen en beloven elkaar in omvangrijke polderakkoorden dat we aan de slag gaan. Vervolgens doen we te weinig, maar daar praten we niet over. Totdat de
Wij als consumenten weten dat het kletskoek is, maar we accepteren het, zo werkt de uitruil
rechter ons herinnert aan de zelfgemaakte afspraken.
        Zo zal het ook gaan met de Regionale Energie Strategie. Het poldermodel draait nu op volle toeren, de afspraken worden nu vastgelegd. Maar je ziet al de contouren van de stilzwijgende uitruil en de bijbehorende stagnatie, verborgen in de fraaie rapporten : laat ons met rust, bemoei je niet met onze onhaalbare plannen. Maar ook hier zal vroeg of laat iemand de rust verstoren en de partijen dwingen echt aan de slag te gaan.
        De bedrijven kennen dit ook : ze beloven bijna allemaal heel erg duurzaam te werken. Wij als consument weten dat het kletskoek is, maar we accepteren het, zo werkt de uitruil. Maar soms stapt iemand naar de rechter of trapt een rel op internet, dan wordt plotseling de rust verstoord.
        Wees eens eerlijk, doen we dit thuis ook niet zo ? Herkent U het ? Dat u beloofde te stoppen met roken, maar pas echt stopte toen uw dochter heel boos werd ? Dat u altijd al tegen gratis plastic zakjes was, maar er pas mee stopte toen de overheid ze verbood ? Dat u stiekem hoopt dat uw vrouw u vertelt dat die oude diesel nu echt niet meer kan ?

Frans Debets is deskundige op het gebied van duurzame energie
Friesch Dagblad 10 april 2020 door Jan-Peter Soenveld
Gasbedrijven moeten meer compenseren
Schadecommissie : hoger bedrag door meer maatregelen

Leeuwarden : Gasbedrijven NAM en Vermilion hebben vorig jaar 1,4 miljoen euro aan schade moeten compenseren. Dat is meer dan voorgaande jaren.
        Dat staat in het jaarverslag van de Commissie Bodemdaling Aardgaswinning Fryslân 2019. De commissie beoordeelt claims over schade die mogelijk veroorzaakt wordt door mijnbouw. Sinds de start in 2016 werd ruim veertien miljoen euro uitbetaald.
        Het geld dat vorig jaar betaald werd komt grotendeels van claims die zo'n twee jaar geleden zijn ingediend, zegt voorzitter Klaas Arie Beks. Dat het bedrag hoger is dan in voorgaande jaren komt volgens hem vermoedelijk omdat overheden meer moeten investeren bij constructies als gemalen, doordat de bodem steeds verder daalt. "De maatregelegen zijn steeds ingrijpender."
Schade aan huizen komt meestal door aardbevingen. Niet door bodemdaling
         Beks benadrukt dat claims van burgers sneller behandeld worden dan die van overheden. "Binnen enkele weken komen we op gesprek." Het lukt particulieren desalniettemin zelden om geld te krijgen via de commissie. "Schade aan woningen wordt meestal veroorzaakt door aardbevingen. Niet door bodemdaling." Aardbevingen met schade komen in Fryslân niet of nauwelijks voor.
         Vorig jaar waren er wel twee particulieren die geld kregen. Boothuizen in jachthaven De Dobbe in Burgum werden met 23 cm verhoogd, waarvoor Vermilion bijna zes ton moest betalen aan Coöperatieve vereniging De Dobbe. Ook een particuliere boothuisbezitter kreeg ruim 10.000 euro. Volgens Beks zijn meer claims van boothuiseigenaren in behandeling.
         Vermilion had met 960.000 euro de grootste rekening, waaronder 1,5 ton voor schade aan oever- en kadeproject De Tike van Wetterskip Fryslân. NAM moet ruim een half miljoen betalen, volledig aan Wetterskip Fryslân , waarvan de helft voor dijkversterking bij het Lauwersmeer.
         De NAM benoemt vier van de acht commissieleden, de provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân ieder twee.
Friesch Dagblad 6 februari 2020
Geen paniek om aardbeving bij Friese grens
Het grensgebied van Fryslân en Groningen kreeg in het noorden onlangs te maken met een lichte aardbeving. Volgens het KNMI is er geen reden tot paniek. Dit soort bevingen komen eens in de paar jaar voor.

Achtergrond
In de vroege ochtend van donderdag 23 januari vond er bij Kommerzijl, enkele kilometers van de Fries-Groningse grens, een aardbeving plaats op drie kilometer diepte met een kracht van 0,4 op de schaal van Richter. Volgens Läslo Evers , manager van de vakgroep seismologie en akoestiek bij het KNMI, is de beving een gevolg van de winning in Het Kommerzijlveld. Reden tot zorg geeft dat niet.

Om wat voor beving ging het hier ?
"We denken dat het om een zogenaamde geïnduceerde beving ging, ten gevolge van gaswinning. Er ligt daar namelijk gasveld Kommerzijl op drie kilometer diepte. We hebben daar ook al bevingen gezien bij onder meer Pieterzijl en Lauwerzijl. Door de gaswinning daalt de druk in de ondergrond, terwijl er eenzelfde hoeveelheid aarde op ligt. Dat zorgt voor inklinking van de bodem. Op lange termijn zorgt dat voor bodemdaling, en op korte termijn voor spanningen in de grond. Dat ontlaadt met een beving langs bestaande breuklijnen."

Wat zijn er voor bevingen in deze regio geweest ?
"In 2018 zijn er twee bevingen geweest, en daarvoor in 2015, 2013 en ook in 1997. Die laatste was bij Pieterzijl en had een sterkte van 1,3 op de schaal van Richter. Er komen dus niet wekelijks of maandelijks bevingen voor, maar eens in de zoveel jaar. Het is ook niet dat er een trend is dat er meer bewegingen optreden. Wat meer naar het westen waren er bij Kollum bevingen in 2016 met een sterkte van 1,5 en on 2012 met een kracht van 1,1 op de schaal van Richter. Meer zuidelijk was er bij Boerakker vorig jaar één met een sterkte van 0,7."

Vanaf een sterkte van 1,5 wordt een aardbeving voelbaar. Bij 2 ontstaat er vaak schade
Wat merkt een omwonende daarvan ?
"Een beving van 0,4 op drie kilometer diepte voel je niet. Vanaf een sterkte van 1,5 wordt het voelbaar en bij magnitude 2 is het voor veel mensen heel voelbaar, en leidt dat vaak tot schade."

Hoe verhouden de bevingen zich aan de rand, of in oostelijk Fryslân, tot de problematiek in de provincie Groningen ?
"Bij kleine gasvelden heb je af en toe kleine bevingen. Dat is niet alarmerend. En in algemene zin is er niet wat te zeggen over bevingen bij de winning in kleine gasvelden. We monitoren daarom elk veld op zich : het hangt af van de grootte, de bestaande breuken in de ondergrond, de spanningen. En een klein veld als bij Kommerzijl zal nooit doen wat het Groningerveld wat het Groningenveld kon en kan doen wat betreft beweging in de grond. In Groningen is het veld enorm. Maar dat laat onverlet dat er ook bij kleine velden wel bevingen optreden."
Friesch Dagblad 5 februari 2020
Actie voor gelijke regeling gasschade
Pleit voor omkering bewijslast Friese gedupeerden

Leeuwarden De omkering van de bewijslast moet alsnog worden opgenomen in de schaderegelingen voor zoutwinning en gaswinning uit kleine velden. Dat vinden zo'n vijftien actiegroepen en ook een aantal Statenfracties. Ze reageren daarmee op het voorstel van minister Eric Wiebes dat morgen in de Tweede Kamer wordt besproken.
Friese gemeenten en de provincie stelden al in 2016 in een manifest dat er omgekeerde bewijslast zou moeten komen. Dat zou betekenen dat bewoners schade aan hun huis vergoed krijgen, tenzij zout- en gaswinningbedrijven kunnen aantonen dat de schade niet door de delfstofwinning veroorzaakt wordt.
        Die werkwijze geld al voor schade in het gebied van het Groningse gasveld. Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) sprak zich er al in november voor uit om dezelfde aanpak te kiezen voor schade in kleine winningsvelden elders in het land.
        Minister Wiebes kiest daar dus niet voor. In plaats daarvan stelt hij voor dat de Commissie Mijnbouwschade een oordeel velt over schadeclaims. Verder valt de hoogte van de schadevergoeding lager uit dan voor schade in het Groninger gaswinningsgebied, omdat de schade in kleine velden als in Fryslân ook geringer is, redeneert Wiebes.
        Statenfracties en de actiegroepen vinden dat op deze manier rechtsongelijkheid in stand blijft, doordat de omgekeerde bewijslast alleen in Groningen geldt. 'Vóór die regeling daar van kracht werd, hadden de Groningers te maken met beschamend lange en onduidelijke procedures', stelt Jochem Knol (GrienLinks) mede namens SP, FNP en PvdD. 'Daarom is de omgekeerde bewijslast zo belangrijk, ook in Fryslân.'
        De actiegroepen stellen in een open brief dat minister Wiebes 'de kans laat liggen om het vertrouwen terug te winnen'. De partijen en de actiegroepen willen dat gedeputeerde Douwe Hoogland nog vóór het overleg van morgen aan de Tweede Kamer duidelijk maakt dat dit element in de schaderegeling moet worden opgenomen.
        De gedeputeerde gaf eerder al aan dat hij zich erbij neerlegt dat de omgekeerde bewijslast er niet in zit. Hij zegt vertrouwen te hebben in de schadebeoordeling door de onafhankelijke commissie.

Waddengebied
In aanloop naar de bespreking van Wiebes' voorstellen heeft de Waddenverenigign nog eens aangedrongen op het stoppen met nieuwe gas- en zoutwinning in het Waddengebied. De vereniging stelt dat bodemdaling zelfs als de winning gestopt is, nog jaren kan doorgaan terwijl de zeespiegel stijgt. Het SodM zou een onafhankelijk onderzoek moeten instellen en tot die tijd zou de voorbereiding van aardgaswinning gestaakt moeten worden.
Friesch Dagblad 7 februari 2020 Column door Sybrand Frietema de Vries
Kleine velden
        De Nederlandse gaswinning stopt niet, het verplaatst zich. Dat de gaswinning in Groningen moet stoppen, is iedereen nu wel duidelijk. Maar dat betekent niet dat we van de ene op de andere dag geen gas meer nodig hebben. Ook in deze zeer zachte winter willen we behaaglijk verwarmde huizen. En de industrie gebruikt nog grote hoeveelheden gas voor allerhande toepassingen; van hoogwaardige chemische producten tot het koken van een simpele suikerbiet.
        Sterker nog, deze week bleek dat afgelopen jaar de Nederlandse energie produktiebedrijven weer veel elektriciteit uit aardgas hebben gemaakt, waarschijnlijk zelfs meer dan ooit tevoren. Onder druk van de klimaatopgave sluit het kabinet namelijk vervroegd centrales die met steenkool stoken. Prima dat we geen vuile kolenstroom gebruiken maar de stroom moet wel ergens vandaan komen. Dan grijpt iedereen terug op het vertrouwde aardgas.
        Kortom, we hebben in Nederland de komende jaren, decennia zelfs nog aardgas nodig. Waar komt die vandaan als we de Groningse bodem, volledig terecht, eindelijk rust gunnen.
        Uiteraard vindt Poetin het prima om ons nog jarenlang van aardgas te voorzien. Er zijn en worden dikke leidingen aangelegd om ons aan de enorme Russische aardgasvoorraden te koppelen. En met dezelfde snelheid verdwijnt ons geld dan oostwaarts, in de zakken van oligargen met dure voetbalhobby's.
        De Amerikanen zien dat met lede ogen aan. Zij hebben liever dat wij de Russen links laten liggen en ons afhankelijk maken van Amerikaans vloeibaar lng, vloeibaar aardgas dat met grote schepen over de Atlantische oceaan wordt aangevoerd. Door het potverteren van onze strategische energiereserves staan we nu wederom klem tussen twee grootmachten die de prijs gaan bepalen van een warme douchebeurt.
        Nu zijn er verspreid over Nederland nog meer aardgasvelden, in totaal zo'n 240 op land, Noordzee en Waddenzee. Ieder lang niet zo groot als 'Groningen', maar interessant genoeg voor exploitatie. Niet dat die winning onze gedroomde
'Veilig en verantwoord' luidt het mantra in Den Haag op elke vraag van bezorgde burger of Fries bestuurder
onafhankelijkheid een stap dichterbij brengt. Het levert hooguit een paar jaar immuniteit op voor de ongetwijfeld hoge prijzen die onze nieuwe energy overlords gaan rekenen.
        Minister Eric Wiebes heeft aangegeven de gaswinning in deze zogeheten kleine velden te versnellen. Zijn prioriteiten heeft hij als vertrouwd op een rijtje : hij paait buitenlandse olie- en gasbedrijven met grote belastingvoordelen en weigert een regeling tot schadeloosstelling voor de eigen burgers.
Een niet onaanzienlijk deel van deze velden ligt in Fryslân. De kosten van de winning, of liever gezegd de overlast en de risico's die daarmee gepaard gaan, zijn niet duidelijk. 'Veilig en verantwoord' luidt het mantra in Den Haag op elke vraag van bezorgde burger of Fries bestuurder.
        De geschiedenis van de Groninger gaswinning leert ons helaas wantrouwend te zijn voor bezwerende woorden van Minister en Olieboer. U bent gewaarschuwd.

Sybrand Frietema de Vries is deskundige op het gebied van duurzame energie. Hij is verbonden aan de Energiewerkplaats Fryslân.
Friesch Dagblad 20 december 2019 Column door Sybrand Frietema de Vries
Wat we meenemen naar 2020
        Zo op de grens van het nieuwe jaar weeg ik de bagage van het vorig jaar. Het is niet mals wat we moeten meenemen; de koffers zitten boordevol. We nemen de stikstofcrisis mee, hittegolven en neerslagtekort. Uit een koffer klinkt escalerend protest van alle kanten, met de boeren toeterend als luidste. Tussen woningnood en bouwstop, ligt een rij nog steeds niet ingevoerde klimaatmaatregelen. Onder stapels rechterlijke uitspraken en alarmerende rapporten tref ik nauwelijks te meten PFAS-gif, mestoverschotten en zelfs omgevallen windturbines. En overal tussendoor zweven de kleine plastic balletjes uit de containers van MSC Zoe.
        Normaal maak je de balans op aan het eind van het jaar. Maar 2019 is niet goed af te sluiten, de rekening blijft open staan. Het is de vraag of het ons in 2020 lukt de stappen te nemen in dossiers waar we in 2019 royaal over uitgleden.
        Want als ik de koffers zie, bespeur ik één achterhaalde gedachte die alles als lijm bijelkaar houdt. Een blind vertrouwen in internationale marktwerking. Het vastgeroeste idee dat de BV Nederland een belangrijk radertje moet zijn in de wereldeconomie. Dat economie eerder iets is van zaken doen met China en Brazilië in plaats van met de buurman, de winkelier in de stad of de boerin een eind verder op de dijk. Dat handelaars en bankiers in de rangorde automatisch hoger staan dan vaklui.
        Never waste a good crisis. Wie dat schreef had vast niet de jaarwisseling 2019 voor ogen. Maar waarom niet? Misschien moeten we in 2020 onze hele economieopnieuw opbouwen. Om te beginnen met de landbouw. We stoppen nu subsidie in vlees, bloemen en melkpoeder tegen hoge maatschappelijke kosten. Producten die we vervolgens tegen lage prijzen verpatsen aan het buitenland. We kunnen beter investeren in gezond lokaal voedsel, betere natuur, vruchtbare grond, in goede banen en beter onderwijs.
        En als we dan toch bezig zijn, halen we weer industriepolitiek van stal. Niet grootschalige, megalomane projecten van weleer. De politiek heeft de middelen en de instrumenten om de economie weer voor onszelf draaiend te krijgen. Laten we kleine bedrijven de kans geven voor ons kwalitatief hoogwaardige diensten en producten te maken, lokaal, circulair, dienstbaar, gezond en veilig voor mensen, bodem, lucht en water. In Nederland is ambacht geen vies woord meer en innovatie wordt niet meer geoffshored.
        In 2019 kwamen er meer problemen bij dan we konden oplossen. Alles moeten we helaas meenemen. Er zit niets anders op. Voor de zekerheid stop ik ook wat nieuwe ideeën, hoop en vertrouwen in een koffer. Kunnen we goed gebruiken.

Sybrand Frietema de Vries is deskundige op het gebied van duurzame energie. Hij is verbonden aan de Energiewerkplaats Fryslân.
Friesch Dagblad 8 november 2019 Column door Frans Debets
Klimaatdossier lijkt op stikstofdossier
        Elk jaar in september publiceert Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) het rapport over de hernieuwbare energie in Nederland in het voorgaande jaar. Heel veel organisaties publiceren over energie. Vaak zijn het inspirerende verhalen over nieuwe technieken en opmerkelijke ambities. Veel verhalen gaan over de toekomst en wat onze prestaties straks zullen opleveren.
        Maar het CBS heeft niks met inspiratie en met de toekomst. De CBS-cijferaars kijken alleen naar wat er feitelijk is gebeurd.
        Een belangrijk cijfer is de hoeveelheid gebruikte energie. Heel Nederland doet aan energiebesparing, het wemelt van de ambities, convenanten en Green Deals en iedereen doet enthousiast mee. Maar de gortdroge cijfers van CBS vertellen het echte verhaal : in 2018 is het gebruik van energie weer gegroeid. In 2015 hadden we nog 2043 petajoule (PJ) nodig, in 2018 groeide het naar 2119 PJ.
        De hoeveelheid hernieuwbare energie groeide in 2018 naar 157PJ of 7.41 procent. In 2017 was het nog 6,6 procent, een groei dus van 0,8 procentpunten. We hadden afgesproken dat we in 2023 op 16 procent zouden komen, maar in dit tempo halen we dat pas over elf jaar, in 2030.
        Veel mensen denken dat de groei te danken is aan de nieuwe windmolens. Maar in 2018 nam de windproduktie nauwelijks toe. De bijdrage van de zonnepanelen groeide wel fors. Die toename was 40 procent.
        De houtstook in de huishoudens wordt ook als hernieuwbare energie meegeteld. Ook dit groeide weer. De bijdrage is anderhalf zo groot als die van zonnestroom. Vanwege de luchtverontreiniging is dat niet zo'n prettige ontwikkeling, maar het levert wel 12 procent van onze hernieuwbare energie op.
        De grootste groei in 2018 komt van de bijmenging van ethanol aan de benzine en biodiesel aan de diesel. In één jaar kwam er 70 procent bij. Helaas is zo'n sprong voorwaarts niet herhaalbaar, want onze motoren kunnen nog hogere bijmenging niet aan.
        Het verschil tussen de optimistische plannen en de realiteit is soms groot. Zo publiceren de waterschappen veel over de vergistingsinstallaties bij hun waterzuiveringen, maar sinds 2010 is dit met slechts o,3 PJ toegenomen.
We zijn ook trots op de indrukwekkende
Het verschil tussen de optimistische plannen en de realiteit is soms groot
prestaties van wind op zee, maar de CBS-cijfers vertellen het verhaal van stagnatie. In 2018 werd er slechts 0,2 PJ meer geproduceerd dan in 2017.
        Veel beleidsmakers houden vol dat het goed is om ambitieuze plannen te maken. Een stip aan de horizon geeft immers inspiratie. Dat de realisatie soms tegenvalt, is niet zo erg. Maar zij vergeten dat de ambities niet vrijblijvend zijn. Onze afspraken in de EU zijn bindend en die kan je niet zomaar negeren.
        We hebben inmiddels ook de Klimaatwet en het niet nakomen van een wet is strafbaar. Er hoeft maar één te zijn die dit voor de rechter brengt en je hebt de poppen aan het dansen. Het energie- en klimaatdossier lijkt daarom op het stikstofdossier. We lopen vast op onze eigen ambities en plannen.
        De komende maanden moeten de dertig regio's van Nederland hun energiestrategie schrijven om de nationale ambities te kunnen halen. De ambities verlagen is politiek onhaalbaar, maar de ambities realiseren lijkt ook onmogelijk. Kortom : je zult maar bestuurder zijn.

Frans Debets is deskundige op het gebied van duurzame energie
Nieuwe Dockumer Courant 30 oktober 2019
Plannen voor compensatie gaswinning
Ternaard Het gebied rond de gaswinningslocatie in Ternaard heeft voor 448 miljoen euro aan plannen ingeleverd voor de investeringsagenda die de omgeving ter compensatie mocht indienen. De wensen die zijn ingediend, zijn verdeeld over drie categorieën : sociaal-economische vitaliteit, energietransitie en verzilting. Op het gebied van sociaal-economische vitaliteit zijn de meeste plannen ingebracht, in totaal voor 215 miljoen. Daarna volgt energietransitie met projecten tot 120 miljoen euro en op het gebied van verzilting bestaat voor 113 miljoen aan plannen. De voorstellen zijn zonder financiële rem ingediend door diverse werkgroepen. Dit is gebaseerd op de uitspraak van Economische Zaken in maart 2019 dat het ministerie niet schrikt van een investeringsagenda van enkele honderden miljoenen euro's. Het idee vanuit Friesland is om er één overkoepelend fonds voor in te stellen. De ideeën werden ingeleverd ongeacht of men voor- of tegenstander van de winning is.
        Voor Ternaard en Wierum is de meeste aandacht omdat de grootste gevolgen van de gaswinning onder de Waddenzee worden verwacht. Verder doen de achttien dorpen boven Dokkum mee en de driehoek gemarkeerd door de N356 en de N361. Er mochten plannen ingediend worden op erf/perceelniveau van particuliere eigenaren, op dorpsniveau en op streekniveau.
Column door Sybrand Frietema de Vries (Friesch Dagblad 25 oktober 2019)
De vervuiler compenseert
Eerder dit jaar was het een berichtje in de Financial Times : autoconglomeraat Fiat Chrysler Automobiles voegde virtueel de vloot samen met producent van elektrische auto's van Tesla om binnen de Europese normen vervuilende auto's te mogen blijven verkopen. De SUV's van Fiat, de scheurijzers van Alfa Romeo en de achtcilinder Ram Pickups werden met één transactie milieuvriendelijke wagentjes. Zonder enige ironie gaf de Turijns-Amerikaanse fabrikant aan dat deze afspraak verreweg de goedkoopste manier was om te voldoen aan de gemiddelde CO2-norm.
        Tesla kreeg honderden miljoenen en blijft - volgens eigen zeggen - auto's leveren met nul CO2-uitstoot. Het lijkt wel magie : boekhoudkundig is de uitstoot van alle Chryslers en Maserati's verdwenen.
        Op allerlei gebied stelt de overheid regels vast maar biedt ze via omwegen de mogelijkheid omdaar onderuit te komen. En als de overheid geen compensatie regelt, rekken bedrijven zelf de mazen in de wet wat op. Want het moet niet zo zijn dat bedrijven op enige wijze economisch hinder zouden kunnen ondervinden van het feit dat ze worden aangesproken op de schade die ze het klimaat, omwonenden of de levende natuur toebrengen.
        Overal treffen we dit soort compensatiegedrag aan. Zoals huizen met één zonnepaneel op het dak om een gunstiger energielabel opgeplakt te krijgen, en door CO2-neutraal te tanken bij Shell red je het klimaat. Noorse nepcertificaten maken electriciteit uit kolencentrales opeens 'stroom van duurzame herkomst'. Uw bedrijf mag ammoniak uitstoten want wellicht zou - over enkele jaren, elders - voor vermindering gezorgd kunnen worden. Het verbranden van hout dat duizenden kilometers ver weg is gekapt, wordt gesubsidieerd en als oplossing aangevoerd voor de CO2-crisis. Vliegen naar verre oorden blijkt in ruil voor enkele dubbeltjes 'klimaatneutraal'.
Alles wordt in het werk gesteld om te voorkomen dat de schade bij de bron wordt aangepakt
        Het gaat soms zover dat de overheid de regels zelf permanent verandert. Als geluidsmetingen bij Schiphol te veel geluid registreren is het tijd voor een modelmatige aanpak. Als burgers aantonen dat dit model vol fouten zit, wordt de 'geluidsruimte' op een andere manier dichtgevlogen. Alles wordt in het werk gesteld om te voorkomen dat schade bij de bron wordt aangepakt - de luchtvaart moet immers groeien.
        'Niet alles kan' is de titel die de commissie Remkes meegaf aan het rapport over de stikstofcrisis. Een goede titel die eigenlijk een mantra zou moeten zijn bij het vaststellen van alle beleid. Niet alles kan, en zeker niet tegelijk. En wij burgers moeten ons bewust zijn dat we de consequenties van onze keuzes niet kunnen wegpoetsen met marketing verhaaltjes. Er is geen aflaat mogelijk voor ons vervuilend gedrag.
        Dus als een Tesla u voorbij zoeft, bedenk dan dat daar virtueel een achtcilinder in ligt te brullen. Ter compensatie.

Sybrand Frietema de Vries is deskundige op het gebied van duurzame energie. Hij is verbonden aan de Energiewerkplaats Fryslân
Friesch Dagblad 14 oktober 2019 door Jan-Peter Soenveld
Toestemming voor gaswinning bij Nijega
Minister geeft ook toestemming voor verlenging gaswinning bij Earnewâld.

Nijega | Gasbedrijf Vermilion mag de gaswinning vanuit Nijega herstarten. Het bedrijf heeft daarvoor toestemming gekregen van minister Eric Wiebes van Economische Zaken. Hij ging ook akkoord met een gewijzigd winningsplan voor Earnewâld. Beide plannen kunnen nog wel aangevochten worden.
        Het eerste plan gaat om een gasveld dat in de gemeenten Tytsjerksteradiel en Smallingerland ligt. Tussen 1978 en 1991 is hier al bijna driehonderd miljoen kuub gas gewonnen. De winning werd gestaakt omdat de putten verwaterd raakten. Vermilion denkt dat het tot 2031 nog eens bijna 500 miljoen kuub uit de grond kan krijgen.
        Het plan werd in 2017 ingediend en zowel Tytsjerksteradiel en Smallingerland als de provincie Friesland zijn tegen. Vermilion schat de bodemdaling op maximaal 0.7 centimeter, een schatting waarin toezichthouder SodM zich kan vinden. Wiebes ziet ook geen nadelige gevolgen voor natuur en milieu. 		Earnewâld
Tegelijkertijd stemt Wiebes in met een wijziging van het winningsplan voor Earnewâld. Dit veld ligt nabij het eerder besproken veld en hier wordt sinds 2012 gas gewonnen. Vermilion wil de productieduur verlengen van 2020 naar 2032. Er is tot nu toe ruim 150 miljoen kuub aan gas opgepomt en Vermilion denkt er nog eens 43 miljoen tot 350 miljoen kuub te kunnen winnen.
        Ook op dit plan kwamen negatieve adviezen van gemeenten. Zo vindt Leeuwarden de inschattingen zo vaag 'dat instemmen met dit plan overeekomt met het verlenen van een carte blanche.'
        Vermilion denkt dat de extra winning geen nadelige gevolgen heeft voor natuurgebied Alde Feanen en SodM onderschrijft dat. Wiebes gaat daarom akkoord.
        De beide plannen liggen tot en met 21 november ter inzage en op 30 oktober is er een informatieavond in Earnewâld. Met het fiat van de minister zijn de gaswinplannen nog niet rond. Tegenstanders kunnen nog een bezwaarschrift indienen en eventueel volgt daarna nog een juridische procedure. Ook zijn voor boringen nog vergunningen nodig.
Friesch Dagblad 12 oktober 2019
Gasprotest
Burgerinspraak rond gaswinning is wassen neus
Leeuwarden | De mijnbouwwet (gas- en zoutwinning) is economisch gedreven en niet ingericht op burgerparticipatie en inspraak van gemeenten en provincies. Dit merken protestgroepen en individuele burgers die in het geweer komen tegen nieuwe of uitbreiding van gaswinning. Geert Roovers, lector Bodem en Ondergrond aan Saxion Hogeschool in Deventer, onderschrijft de frustratie van actievoerders. Hij vindt dat de mijnbouw een voorbeeld zou moeten nemen aan de wetgeving rond de ruimtelijke ordening.
        Volgens Roovers klopt het dat burgers en decentrale overheden pas mee mogen praten over gaswinning als de plannen tussen gaswinner en het ministerie al afgestemd zijn. "Daarmee creëer je ongenoegen, want mensen voelen zich daarmee 		niet serieus genomen en gehoord. Dat is een voedingsbodem voor protestgroepen."
        In de ruimtelijke ordening is het juist gebruikelijk dat burgers en belangenorganisaties om tafel gaan voordat er plannen gemaakt worden. Gaswinning is echter veel meer economisch gedreven. Volgens Roovers vinden het ministerie en gaswinningsbedrijven participatie nog lastig. "Men is bang voor inbreuk op commerciële belangen en vertragingen in de planvorming. Ook het not in my backyard-risico blijft boven de markt hangen."
        Door de systeemfout kunnen gaswinners nu ongestraft sneller en meer gas winnen dan in de oorspronkelijke plannen is aangekondigd.
Financieel Dagblad 9 oktober 2019
Vermilion wil meer gas winnen bij Leeuwarden
Informatieavond
Leeuwarden | Mijnbouwbedrijf Vermilion wil de gasproductie aan de zuidoostkant van Leeuwarden opschroeven. Het gaat om de putten bij Nijega, Grou en Earnewâld. De bewoners worden op 30 oktober geïnformeerd over de plannen en de gevolgen door het ministerie van Economische Zaken. Vermilion verwacht bij Nijega nog tot 2040 gas te kunnen winnen, zo'n 539000 kubieke meter gas per jaar.
Financieel Dagblad 19 september 2019
Jacht op fossiel gas rond eiland Schiermonnikoog moet stoppen
Opinie | Lutz Jacobi van de Waddenvereniging, Joris Thijssen van Greenpeace en Thom Verheul van Werkgroep Horizon Schiermonnikoog

        De Tweede Kamer overlegt morgen over de toekomst van de mijnbouw. Dit biedt de kans om de onzalige gasboorplannen rond het eiland Schiermonnikoog een halt toe te roepen. Er zijn plannen voor boring ten noorden van het eiland op de Noordzee, ten zuiden van het eiland onder de Waddenzee en ten westen van het eiland onder het zeegat tussen de eilanden Ameland en Schiermonnikoog.
        Al die drukte met booreilanden en boorinstallaties vormt een enorm contrast met de idealen van monniken die in de 12e eeuw deze plek tussen Noordzee en Waddenzee kozen als standplaats voor hun klooster. De monniken werkten eeuwenlang keihard aan de bescherming van het eiland tegen de zee. Anno 2020 werken energiereuzen aan gaswinning die zal bijdragen aan het stijgen van de zeespiegel in de beschermde natuurgebieden, zoals het unieke UNESCO-werelderfgoed, de Waddenzee.
        Gasbedrijf ONE-Dyas wil de komende 25 jaar gas naar boven halen ten noorden van Schiermonnikoog. De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) - dat eigendom is van ExxonMobil en Shell - wil ten
'Deze herfst neemt minister Wiebes een besluit over aardgaswinning onder de Waddenzee'
zuiden van Schiermonnikoog een groot aardgasveld onder de Waddenzee weghalen. ONE-Dyas - dat eigendom is van de familie Fentener van Vlissingen en voor een klein deel van voormalig ABN Amro-topman Rijkman Groenink - wil ten noorden van Schiermonnikoog een gasveld leeghalen bij de Borkumse Stenen, een beschermd natuurgebied met oesterbanken midden in de toch al kwetsbare Noordzeekust.
        Deze Borkumse Stenen zijn door Duitsland aangemerkt als gebied met bijzondere natuurwaarden. Volgens de in 2016 aangenomen motie van de Kamerleden Jan Vos (PvdA) en Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) mag 'op de Waddeneilanden en in het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone - zoals al het geval is in de Waddenzee - geen omgevingsvergunningen meer worden afgegeven voor de plaatsing van nieuwe mijnbouwwerken voor de opsporing of winning van delfstoffen'.
        De beoogde locatie van ONE-Dyas ligt slechts een paar kilometer van de drukste scheepvaartroute van Europa. Begin januari verloor het schip MSC Zoe nog ruim 300 containers. Een drijvende container verplaatst zich vier kilometer per dag en vormt een acuut risico voor een gaslocatie op zee.
        De Waddenzee en de Noordzee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Elk getij stromen miljoenen liters zeewater heen en weer van de Waddenzee naar de Noordzee. Vissen die geboren worden in de Waddenzee gaan op latere leeftijd naar de Noordzee. Volwassen vissen paren in de Noordzee en zorgen ervoor dat ze weer terug gaan naar de Waddenzee om de volgende generatie in een veilige omgeving te laten opgroeien.
        Oesterbanken in de Noordzee zijn letterlijk houvast voor planten en dieren om op te groeien, filteren het water, verhogen de visproductie en dragen zelfs bij aan onze kustbescherming. De soortenrijkdom op schelpdierbanken is ook hoger ten opzichte van nabijgelegen zandbodems. Kortom, schelpdierbanken zijn fundamenteel voor een weerbaar en gezond ecosysteem in de Noordzee en de Waddenzee.
        Op 27 september wordt in Nederland, en in heel veel andere landen, een klimaatstaking georganiseerd door onder andere jongeren die nog geen kiesrecht hebben. Zij hebben een duidelijk idee over hun eigen toekomst zonder fossiele brandstoffen, zoals aardgas. Zij willen gehoord worden en vragen om verstandige besluiten voor hun toekomst.
        Deze herfst wil minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat een besluit nemen over de omstreden aardgaswinning onder de Waddenzee ten zuiden van Schiermonnikoog. Er is een groot draagvlak om dat aardgas te laten zitten. Alle burgemeesters van de Waddeneilanden, de Provinciale Staten van Friesland, het Waterschap Friesland en bisschop Ron van den Hout van het bisdom Groningen - Leeuwarden deden al een dringend beroep op de Tweede Kamer om hen te helpen het UNESCO-werelderfgoed te beschermen tegen nog meer mijnbouw. Maar minister Wiebes blijft de energiebedrijven steunen. Zij mogen doorgaan met hun plannen. 'Draagvlak staat niet in de wet', zegt de minister en hij wil en kan niets anders dan de wet volgen.
        Trek de vergunning voor het winnen van aardgas onder de Waddenzee en Noordzee bij Schiermonnikoog in. Ook dat kan volgens de wet. De energiebedrijven zullen protesteren dat dit niet mag en niet kan. Maar het protest zal overstemd worden door het ruisen van het getij dat al eeuwen de Waddenzee en Noordzee met elkaar verbindt.

Lutz Jacobi is directeur Waddenvereniging, Joris Thijssen is directeur Greenpeace en Thom Verheul is van Werkgroep Horizon Schiermonnikoog.
Friesch Dagblad 16 september 2019
'Ook geld van Ternaarder gas naar Wadden'
Waddenvereniging wil Waddenzee wapenen tegen gevolgen gaswinning

Ternaard | De Waddenvereniging wil dat er geld van het Ternaarder gas wordt geïnvesteerd in de Waddenzee. Dat schrijft de vereniging in een brief aan burgemeester Hayo Apotheker van Noardeast-Fryslân.
        Om gasbaten ten goede te laten komen aan de regio Noardeast-Fryslân is er rond de mogelijke gaswinning bij Ternaard een klein half jaar geleden een omgevingsproces begonnen. Daarin geven bewoners, overheden en andere belanghebbenden aan hoe mogelijke gasbaten ten goede kunnen komen aan de regio.
        De Waddenvereniging doet niet mee aan het omgevingsproces, maar is wel verbaasd dat er in alle verslagen en plannen die er tot nu toe naar buiten zijn gekomen geen enkel voorstel is gedaan voor een investering in het Waddengebied. "Het feit dat wij, omdat we mordicus tegen gaswinning zijn, niet met het omgevingsproces meedoen, 		wil nog niet zeggen dat er geen geld moet naar de Wadden", licht voorzitter Lutz Jacobi toe. "Wij gaan niet als een brave Hendrik aan tafel zitten bij het omgevingsproces, maar wij blijven ons er wel mee bemoeien. De Wadden kunnen niet voor zichzelf opkomen."
         Het grootste deel van het gasveld bij Ternaard ligt onder de Waddenzee. De vereniging stelt dat gaswinning op deze plek leidt tot bodemdaling. Samen met een stijgende zeespiegel door wereldwijde CO2-uitstoot betekent dat een bedreiging voor de Waddenzee. "Dan is het toch logisch dat er investeringen nodig zijn om de Waddenzee te kunnen wapenen tegen de gevolgen hiervan ?", vindt Jacobi.         De gaswinning bij Ternaard zou alleen maar doorgaan bij voldoende draagvlak, heeft de NAM al eerder aangegeven. Dat draagvlak betekent voor de NAM dat brede groepen vinden dat er goede afspraken zijn gemaakt en dat ze de meerwaarde van de investeringen in de regio zien.
Friesch Dagblad 7 september 2019
Wiebes : kleine gasvelden zijn aflopende zaak
Gemeenten bezorgd over versnelde gaswinning

Leeuwarden | Gemeenten met kleine gasvelden waaronder Smallingerland, hebben een brandbrief aan minister Eric Wiebes van Economische Zaken gestuurd. In de brief spreken zij de vrees uit dat de gasvelden in hun gemeenten versneld worden leeggepompt nu er een einde komt aan de gaswinning in Groningen. Ze zijn bang voor de gevolgen ervan zoals aardbevingen.
        Wiebes pareert deze zorg. "We zijn niet meer gaan winnen in kleine velden omdat Groningen wordt dichtgedraaid. Ook de kleine velden zijn een aflopende zaak", aldus de minister in een reactie op de brief.
        "De gaswinning in deze velden zou volgens de minister worden afgebouwd, maar het tegenovergestelde lijkt te gebeuren", aldus wethouder 		Klaas Valkering van de Noord-Hollandse gemeente Bergen.
        Dat klop niet, stelt Wiebes. "Afgelopen jaar is al een miljard kuub minder gewonnen in de kleine velden." Er wordt nog alleen maar gas gewonnen in kleine velden waar onafhankelijke experts zeggen dat het veilig is, voegde hij eraan toe. Hij snapt wel de bezorgdheid van de gemeenten en haar burgers. Er is volgens hem intensief contact met de gemeenten over de gaswinning.

Raad van State
Tussen Smallingerland en de minister loopt een procedure. De gemeenteraad probeert met een herziening van het bestemmingsplan buitengebied toekomstige nieuwe gaswinning te voorkomen. Wiebes is van mening dat Smallingerland het bestemmingsplan daarvoor niet mag inzetten en stapte naar de Raad van State, die nog uitspraak moet doen.
Friesch Dagblad 13 augustus 2019
Waddenzee
Stikstofregels ingezet tegen gasboring Ternaard
Ternaard | De Waddenvereniging wil de stikstofregelgeving gebruiken om gaswinning bij Ternaard tegen te gaan. "We zullen de handhaving daarvan zeker aanvoeren in onze zienswijze als de vergunningsverlening dit najaar voor de gaswinning bij Ternaard loopt", meldt Esmé Gerbens van de Waddenvereniging.
        Tot voor kort konden allerlei activiteiten in Nederland in de omgeving van Natura 2000 - gebieden waarbij veel stikstof wordt uitgestoten, doorgaan zolang er maar werd aangegeven hoe die stikstofuitstoot zou worden gecompenseerd. Dit zogeheten Programma Aanpak Stikstof (PAS) blijkt in de praktijk niet te voldoen aan Europese regelgeving en is daarom 		in mei door de Raad van State naar de prullenmand verwezen.
        Dat besluit heeft grote gevolgen voor projecten in de (wegen)bouw, boeren die de veestapel willen uitbreiden en ook gasbedrijven. Zo kreeg vorige week gasbedrijf Vermilion te horen dat het de gaswinning in Noordwolde voorlopig moet staken na een succesvol protest van Milieudefensie Westerveld vanwege een te hoge stikstofuitstoot.
        De Waddenvereniging denkt dat dit argument ook opgaat bij Ternaard, waar de NAM een gasveld dat onder de Waddenzee - een Natura 2000-gebied - loopt, wil aanboren.
Friesch Dagblad 13 augustus 2019 door Theo Klein
'Eindelijk harde lijn getrokken met stikstofwet'
Ternaard | Voor Jan de Graaf, voorzitter van Dorpsbelangen Ternaard, is een mogelijke overschrijding van de stikstofuitstoot bij de voorgenomen gaswinning onder de Waddenzee bij Ternaard reden om met diverse groepen uit het dorp om tafel te gaan. "Ik ben veehouder en collegaboeren mogen niet uitbreiden vanwege het besluit van de Raad van State met betrekking tot de stikstofregels. Dan zou het toch vreemd zijn dat de NAM zomaar alles kan doen wat ze wil ?".
        De NAM is niet in paniek nu het stikstofbeleid wordt ingezet om gaswinning te keren, meldde het Friesch Dagblad vorige week naar aanleiding van het nieuws dat collega-gasbedrijf Vermilion de gaswinning in Noordwolde tijdelijk moet staken nadat Milieudefensie Westerveld met succes protest aantekende vanwege een te hoge stikstofuitstoot. De NAM gaf bij monde van voorlichter Ewoud Nysingh aan dat ze vol vertrouwen een oplossing van de minister afwacht.
         "Dat er veel minder stikstof moet worden uitgestoten, weten we al jaren", aldus Esmé Gerbens van de Waddenvereniging, die in navolging van Milieudefensie Westerveld de stikstofregels aangrijpt om gasboring, in dit geval onder de Waddenzee bij Ternaard, te keren. "Met allerlei kunstgrepen bleven we de grens optrekken. Er is eindelijk een harde lijn getrokken , dat we niet altijd over de grenzen van de natuur heen kunnen gaan. Natuurlijk is het zuur voor een individuele boer dat die moet opdraaien voor een overheidsbeleid dat niet bleek te deugen. Maar we moeten rekening houden met de kwetsbare natuur. De gigantische problemen die we nu al hebben door afname van de biodiversiteit en de klimaatverandering laten iets zien van wat er allemaal aan zit te komen."
Friesch Dagblad 10 augustus 2019
Leegrakende gasvelden
Gasbedrijven laten oog op nieuwe winlocaties vallen
Leeuwarden | Nu de bestaande gasvelden leeg beginnen te raken laten aardgasbedrijven in Fryslân hun oog op nieuwe gasbronnen vallen. Zo wil Vermilion velden in Oppenhuizen, Woudsend en Noordwolde in productie nemen en heeft het recent een zoektocht naar gasvelden in Zuid-Fryslân afgerond. De resultaten daarvan worden nu onderzocht. In september begint een nieuwe zoekfase.
        Ook de NAM heeft enkele uitbreidingsplannen, onder meer in Ternaard. Verder aast het bedrijf al jaren 		op een opsporingsvergunning voor Waskemeer. Desondanks verwacht monitor Nlog dat de productie van kleine velden in Nederland de komende decennia verder afneemt. Die productie wordt voor 2019 geraamd op 17 miljard kuub en zal naar schatting afnemen tot 6 miljard in 2043. De totale aardgasproductie ging van een kleine 42 miljard kuub in 2017 naar ruim 35 miljard kuub in 2018. Bijna 11 miljard kuub werd gewonnen in velden in de Noordzee, de rest op het vasteland.
Friesch Dagblad 9 augustus 2019 door Geert Veldstra
Verzilting groot risico voor Fryslân
Onderzoekers stellen dat zout water over honderd jaar overal in Fryslân omhoog komt

Leeuwarden | Als de zeespiegelstijging onverminderd doorgaat kampt Fryslân over honderd jaar met een groot verziltingsprobleem. "Zout water spuit over honderd jaar overal in Fryslân uit de grond", schetst Pier Vellinga van de Waddenacademie.
        Dit is een van de inzichten die het onderzoek van de provincie Fryslân naar verzilting, waarbij de Waddenacademie was betrokken, opleverde. De provincie liet een grondwateratlas van Fryslân maken, waarbij in kaart werd gebracht in welke gebieden de risico's op verzilting het grootst zijn. "Een groot deel van Fryslân is bedekt met klei. Maar die laag is hooguit zo'n 5 meter dik. Daaronder zit zand en het water in het zand is al behoorlijk zout. Door de zeespiegelstijging kwelt het zoute water omhoog. Op plekken waar de klei kwetsbaar is spit het zoute water omhoog."
        Vanwege de grote risico's van verzilting voor de landbouw begon de Waddenacademie twee jaar geleden 		met een internationaal onderzoeksproject. Hiervoor werden ondermeer proeven gedaan met zilte landbouw in Denemarken. De voorlopige resultaten worden begin september besproken tijdens een internationaal congres over zilte landbouw in Leeuwarden. De nieuwe Grondwateratlas van de provincie Fryslân wordt dan ook gepresenteerd.
        Op het congres worden zo'n tweehonderd deskundigen verwacht. Zij komen onder meer uit Ghana, Marokko en Australië. "Australië loopt voorop als het om zilte landbouw gaat."

Eeuwenoude gewassen
Het onderzoeksproject van de Waddenacademie bestaat voor een deel ook uit archeologie. "In het jaar duizend waren hier nog amper dijken en spoelde er nog regelmatig zeewater over het land. Op de zilte kwelders werden wel gewassen verbouwd zoals de zeekool, maar ook bieten en bepaalde granen. Met het onderzoek willen wij uitzoeken wat dit precies voor gewassen waren en wat wij van het verleden kunnen leren."
        Het congres wordt gehouden in hogeschool Van Hall Larenstein en begint op dinsdag 10 september en eindigt vrijdag 13 september.
Friesch Dagblad 8 augustus 2019.
Verwarring rond draagvlak gasboren
NAM : draagvlak betekent niet een meerderheid voor gaswinning

Ternaard | De toezegging van de NAM om alleen bij voldoende draagvlak naar gas te gaan boren bij Ternaard betekent niet dat er alleen geboord wordt als een meerderheid van de bevolking daar voor is.
        Dat stelt NAM-directeur Johan Atema op de website van het gasbedrijf. Hij schrijft dat nadat er verwarring was ontstaan na een interview met Atema vorige maand in de Leeuwarder Courant. Daarin stelde hij dat zonder draagvlak gaswinning bij Ternaard niet doorgaat.

Enquête
Voor raadslid Johan Talsma van ELP NEF was dat aanleiding om het college van B en W van Noardeast-Fryslân te vragen of de gemeente een huis-aan-huisenquête gaat houden om te kijken of er een meerderheid van de bevolking voor gaswinning is. Volgens het college bedoelde de NAM met draagvlak niet dat er een meerderheid voor gaswinning nodig is. 		        Het verwees hierbij naar de reactie die de NAM ook naar de gemeente had gestuurd, omdat het college zelf ook vragen had bij de uitspraken van de NAM-directeur.
        In die toelichting stelt Atema dat het bij de gaswinning niet om een eenvoudig 'ja' of 'nee' gaat, maar om een totaalbeeld. "Ik wil graag dat brede middengroepen vinden dat het proces goed doorlopen is, dat we goede afspraken hebben gemaakt over de ontzorging en dat de meerwaarde wordt gezien van de investeringen diw wij in de regio willen doen."
        De afgelopen maanden zijn er in de regio rond Ternaard in het kader van het omgevingsproces Ternaard diverse bijeenkomsten geweest waar bewoners en andere belanghebbenden konden aangeven hoe het gebied het beste kan profiteren van het geld dat de NAM in het gebied wil besteden bij eventuele gaswinning.
        Op een informatiebijeenkomst eind september worden de resultaten van dit omgevingsproces gepresenteerd.
Nieuwsblad Noordoost Friesland 19 juli 2019
Enquête gaswinning Ternaard komt er niet
Ternaard | Er komt geen enquête in Ternaard en omstreken om het draagvlak voor gaswinning daar te bepalen. Dat schrijft minister Eric Wiebes in antwoord op Kamervragen van de Partij voor de Dieren. Het was een hoopvol moment, afgelopen maart in Ternaard. Topambtenaar Ruud Cino van Economische Zaken zei tijdens een informatieavond dat er mogelijk een enquête gehouden zou worden om het draagvlak voor gaswinning in de regio te meten. Cino zou zijn baas, minister Eric Wiebes, zo'n enquête adviseren, kondigde hij aan. Nu blijkt dat Wiebes dat advies niet gaat overnemen. In antwoorden op Kamervragen zegt hij "niet bereid" te zijn "om voor projecten op het gebied van de energiewinning door middel van een enquête onder de bevolking het draagvlak vast te stellen".
        Volgens Wiebes is het omgevingsproces, een proef waarbij belanghebbenden kunnen meepraten over de voorwaarden voor mogelijke gaswinning, voldoende om de stem van de bevolking mee te nemen in het aanstaande besluit.
        Wiebes noemde het draagvlak voor gaswinning in Noordoost-Friesland eerder al "broos". De minister zegt in te zien dat deelname aan het omgevingsproces niet gezien mag worden als instemming met gaswinning.
Friesch Dagblad 5 juni 2019
Boringen
Vermilion wil gaswinning Oldelamer hervatten
Oldelamer | Gaswinningsbedrijf Vermilion wil weer gas winnen in Oldelamer. De gasproductie begon in 1993, werd in 1999 uitgebreid en in 2014 gestopt. Vermilion wil nu een aftakking boren naar veld Oldelamer-West en daar tot 2039 gas winnen.
        Dit blijkt uit een brief van Wetterskip Fryslân aan het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, dat het waterschap had gevraagd om een advies over het winningsplan. Het dagelijkse bestuur van Wetterskip Fryslân schrijft principieel tegen nieuwe gaswinningen en voor energietransitie te zijn.
        Het waterschap stelt vast dat de historische bodemdaling twee centimeter is, dat daar maximaal een centimeter bij komt, en dat het risico op bevingen minimaal is. Wetterskip Fryslân adviseert de minister kritisch naar de aanvraag te kijken en met de omwonenden in gesprek te gaan.
Friesch Dagblad 21 mei 2019 door Pieter Atsma
Provincie : Wiebes schaadt vertrouwen
Fryslân haalt in brief uit naar minister vanwege besluiten over gaswinning

Leeuwarden | Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) voedt het wantrouwen bij inwoners van Fryslân tegen gaswinning door dit op verschillende plaatsen toe te staan zonder dat een gedegen vooronderzoek is verricht. Dat schrijft het Friese provinciebestuur in een brief aan de minister. De provincie wil dat de minister zijn werkwijze aanpast.
        Vooral over de gang van zaken bij gasvelden in Weststellingerwerf en bij Rottum is de provincie verontwaardigd. De minister stemde in met een verzoek van Vermilion om gas te winnen uit deze velden, ondanks dat er geen proefboring is gedaan. Bij zo'n proefboring, die normaliter wel wordt uitgevoerd, wordt de omvang van het gasveld en de aard van de ondergrond beter in kaart gebracht. De provincie wijst er in de brief op dat op deze manier een vergunning wordt verleend zonder dat goed duidelijk is hoeveel gas kan worden gewonnen, wat het risico is op aardbevingen en hoeveel bodemdaling wordt verwacht.

Forse onzekerheid
Het gaat om gasvelden met de naam Weststellingwerf-West ( in de driehoek Oldeberkoop-Noordwolde-Oldeholtpade) en Rottum. Het college van Gedeputeerde Staten haalt in de brief aan dat onderzoekinstituut TNO wat Weststellingwerf betreft niet eens in staat was een advies te geven over de gaswinning in Weststellingwerf, omdat daarover niet genoeg informatie bekend was. Toezichthouder SODM constateerde verder dat de prognose 'een forse onzekerheid' bevat, maar stemde uiteindelijk wel in. Ook de Mijnraad was kritisch, schrijft de provincie, en vond dat eerst een proefboring moet worden gedaan. De Mijnraad had geen juridische gronden om niet met het winningsplan in te stemmen.
        De provincie noemt verder het gasveld Surhuisterveen, waar de minister instemde met meer gaswinning ondanks onduidelijkheid
Dit doet geen recht aan gevoelens en wantrouwen van onze inwoners in gaswinning en de overheid
over rekenmethodes. Bij dat veld adviseerde SODM wel negatief, maar dat advies legde de minister terzijde. Het gasveld in Surhuisterveen wordt geexploiteerd door de NAM.
        De provincie haalt in de brief aan dat bij Ternaard juist wordt gewerkt aan gaswinning met meer draagvlak, in het zogenaamde omgevingsproces, en dat lijkt goed te gaan. 'U zult begrijpen dat het wantrouwen dat bij burgers is ontstaan over de berichten in Groningen wordt gevoed door de werkwijze bij Weststellingwerf, Rottum en Surhuisterveen, en dat deze haaks staat op de pilot Omgevingsproces Ternaard.'
        De provincie stelt te begrijpen dat het gasveld in Groningen anders is dan de kleine velden in Fryslân, maar schrijft daarbij dat 'wantrouwen sterker is dan de inhoud'. 'Dat U op deze wijze te werk gaat bevreemdt ons ten zeerste. Dat doet geen recht aan gevoelens en wantrouwen van onze inwoners in gaswinning en de overheid'.
Friesch Dagblad 16 mei 2019
Winning Waddenzee
Draagvlak Ternaard telt mee bij gasbesluit
Ternaard | Het besluit over de nieuwe gaswinning onder de Waddenzee bij Ternaard hangt deels af van het draagvlak onder omwonenden. Dat liet minister Eric Wiebes (VVD) van Economische Zaken gisteren weten in antwoord op vragen van Kamerlid Frank Wassenaar (PvdD). Het draagvlak wordt komende maanden onderzocht. Wiebes neemt dit najaar een besluit over de gaswinning.
Nieuwsblad Noordoost Friesland 14 mei 2019
Fracken op gaswinlocaties Kootstertille
De NAM wil het gascompressorstation aan de Westkern in Kootstertille overdragen aan de onderneming Vermilion.

Buitenpost| Deze liet het gemeentebestuur van Achtkarspelen vorig jaar weten niet te zullen fracken op gaswinlocaties rond Kootstertille, maar komt hier nu op terug. Op 18 oktober is in de gemeenteraad het voorstel behandeld over de overdracht van de huurovereenkomst voor het gascompressorstation aan de westkern in Kootstertille van de NAM aan Vermilion. De inspreker die namens Vermilion optrad, heeft daarbij desgevraagd aangegeven dat er geen sprake zal zijn van fracking op de gaswinningslocaties in de omgeving van Kootstertille. De gemeenteraad heeft daarop besloten het college te laten overleggen met Vermilion om een geactualiseerde huurovereenkomst te sluiten. Daarbij heeft het college toegezegd om een schriftelijke verklaring te vragen dat er geen fracking zal plaatsvinden op de gaswinlocaties in de omgeving van Kootstertille. Na overleg is een concepthuurovereenkomst opgesteld. Tijdens deze gesprekken kwam Vermilion terug op de uitspraak over het niet-fracken en begon dit te nuanceren. In de raadsvergadering van 25 april heeft wethouder Spoelstra toegezegd dat correspondentie hierover in het college wordt besproken en vervolgens aan de gemeenteraad wordt doorgezonden. De nieuwe huurovereenkomst heeft op dit moment nog de status van concept. Het college wil met de gemeenteraad bespreken of het standpunt van Vermilion ten aanzien van fracking gevolgen zou moeten hebben voor de te sluiten huurovereenkomst. "Bij een dergelijke afweging spelen juridische aspecten een belangrijke rol. Mogelijk kan er zelfs een een juridische procedure uit voortkomen. Om de positie van de gemeente ten opzichte van Vermilion niet op voorhand te ondermijnen, wil het college dit gesprek laten plaatsvinden tijdens een besloten overleg en niet in het openbaar tijdens de informatiecarroussel of raadsvergadering", aldus het college in een memo aan de gemeenteraad.
Friesch Dagblad 29 april 2019
Tiltmeters
Súdwest-Fryslân wil antwoord van Wiebes
Oppenhuizen | Het college van B en W van Súdwest-Fryslân heeft minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) gevraagd alsnog antwoord te geven op in maart 2017 gestelde vragen over tiltmeters bij de gaswinlocatie in Oppenhuizen. Die meters moeten aangeven of gebouwen schever komen te staan door de beoogde gaswinning en de gemeente wil die niet alleen in de nabijgelegen dorpen Oppenhuizen en Uitwellingerga, maar ook in woonwijk De Brekken in Sneek.
Friesch Dagblad 29 april 2019
Uitbreiding
Wiebes : advies over gas bij Surhuisterveen is gedateerd
Surhuisterveen | Volgens minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) is een negatief advies van tozichthouder SodM over de uitbreiding van de gaswinning bij Surhuisterveen gebaseerd op oude gegevens. Dat meldt hij in antwoord op vragen van Sandra Beckerman (SP).
        SodM gaf in dat advies aan dat bij de beoogde extra winning het maximale productievolume wordt overschreden. Wiebes meldt daarop dat ten tijde van het originele besluit over gaswinning bij Surhuisterveen geen maximaal volume is genoemd. SodM rekende dat volume zelf uit maar gebruikte een andere rekenmethode dan Wiebes.
        Hij heeft recent kennisbureau TNO de maximale volumes laten uitrekenen voor velden waar die onbekend waren. Voor Surhuisterveen is dat 347 miljoen kubieke meter. SodM kwam tot 318 miljoen kuub en gaswinner NAM wil naar 329 miljoen. Volgens Wiebes hanteert SodM nu ook het nieuwe maximum en acht de toezichthouder dat volume veilig.
Friesch Dagblad 25 april 2019
Rijk komt met compensatie huizenbezitters Groningen
Postcodegebied straks bepalend voor hoogte van vergoeding voor waardedaling.

Groningen | Alle eigenaren van huizen in het Groningse aardbevingsgebied kunnen waarschijnlijk vanaf volgend jaar aanspraak maken op een nieuwe regeling ter compensatie van de waardedaling van die woningen. De vergoeding kan oplopen tot meer dan 10 procent van de WOZ-waarde. De hoogte van de compensatie zal per postcodegebied worden berekend.
        De nieuwe compensatieregeling komt in plaats van de oude, waarbij huiseigenaren alleen een vergoeding kunnen claimen bij de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) als ze hun huis verkopen, schrijft minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) aan de Tweede Kamer.
        De eigenaren hoeven ook niet langer zaken te doen met de NAM, maar kunnen hun verzoek om schadevergoeding indienen bij het onafhankelijke Instituut Mijnbouwschade Groningen. De kosten van de toegekende vergoedingen worden daarna wel verhaald op de NAM.

Imago- en fysieke schade
Bij het vaststellen van de compensatie gaat volgens de plannen gewerkt worden met een vast percentage voor de imagoschade als gevolg van de aardbevingen plus een percentage dat wordt vastgesteld aan de hand van het aantal bevingen per postcodegebied.
        In postcodegebieden met minstens 20 procent aan reeds toegekende schadeclaims wordt waardedaling geconstateerd. Een speciale commissie heeft vooralsnog een doorberekening gemaakt van de waardedalingen per 1 november 2018 : die loopt op van gemiddeld 2,4 procent in Oldambt tot 12,9 procent in Loppersum.
        Ook mensen die in het verleden hun huis hebben verkocht, maar geen aanspraak hebben gemaakt op de oude waardedalingsregeling van de NAM, moeten volgens deze commissie in aanmerking komen voor compensatie.
        De Groninger Bodem Beweging laat in een reactie weten blij te zijn dat er een regeling komt. Over de invulling is de organisatie echter niet tevreden.
        "Er is te weinig maatwerk. Sommige mensen krijgen nu veel te weinig vergoed, ook al klopt het gemiddelde misschien wel", zegt Jelle van der Knoop van de beweging. Er zijn volgens Van der Knoop ook voordelen. "Het wordt nu wel een stuk sneller afgehandeld. Ook hoeven we niet meer elke schade aan te tonen en alles aan te vechten bij de rechter."
Nieuwsblad Noordoost-Friesland 9 april 2019 door Bram Burema
Blije zegt nee tegen plannen gaswinning
In Blije werden vorige week donderdag voorafgaand aan de jaarvergadering van dorpsbelang stembiljetten uitgedeeld aan inwoners.

Blije | Tachtig procent stemde tegen plannen die de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) heeft voor continuering dan wel uitbreiding van gaswinning rond het dorp. Er kwamen 68 stemmen binnen, waarvan er 38 (55,88%) tegen verdere gaswinning zijn. De voorkeur van zeventien mensen (25%) was dat de NAM tot uiterlijk 2035 kon doorgaan met gaswinning, maar dan wel zonder de voorgenomen hydraulische stimulatie (fracking). Van deze stemmers gaven 29 mensen aan dat Blije in de toekomst meer moet profiteren van de opbrengst uit 'hun' aardgas, met als voorbeeld dat de NAM er voor zorgt dat op heel korte termijn in het hele dorp de gasmeter de deur uit gaat. Verder willen 27 inwoners van Blije eerst met de NAM onderhandelen over de in Groningen voorgestelde omgekeerde bewijslast bij schade en 24 dorpsgenoten willen op korte termijn eerst een nulmeting.
        De werkgroep gaswinning Blije heeft op verzoek van dorpsbelang in februari al een bezwaarschrift ingediend bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Blije vraagt daarin om geen fracking toe te staan en heeft aangedrongen om een zelfde bijzondere regeling als in Groningen, dat bij schade de NAM moet aantonen dat ditniet het gevolg is van gaswinning en niet andersom. Verder heeft Blije met oog op het voornemen dat Nederland in 2050 van het gas af moet, in Den Haag aangedrongen op het afgeven van een vergunning voor steeds vijf jaar en niet voor een periode van 30 jaar of langer.
        Er wordt al ruim 50 jaar gas gewonnen aan de zeedijk bij Blije. Het betekent dat daar al ruim vier miljard kubieke meter gas uit de grond is gehaald, ook al is Blije een van de 175 'kleinere' gasvelden van de NAM in Nederland. In het nieuwe winningsplan staat dat er drie nieuwe boorputten bij komen en de gasvelden verder worden uitgebreid richting Brantgum en Holwerd. Ongerustheid is er nu vooral over mogelijke gevolgen voor de natuur en milieu van fracking, het met chemische vloeistoffen stimuleren van de gaswinning. Per keer zou dat gaan om zo'n 800.000 liter chemicalién per keer. Verder zijn de gevolgen van bodemdaling nu al zichtbaar door scheuringen in woningen en de NAM niet van plan is tegemoet te komen in herstel.
        Angst is er na alles wat er in Groningen gebeurt, vooral voor aardbevingen. Volgens de NAM is die kans in dat gebied maar 'slechts' 19 procent en dan met schaal van 3,5 op de schaal van Richter, wat doorgaat voor een zeer lichte aardbeving.
        De werkgroep wacht de reactie af op hun bezwaarschrift af en neemt de mening van dorpsgenoten mee in verder onderhandelingen. Tegelijk wijst Blije op de uitspraak die Ruud Cino vorige maand als ambtenaar van het ministerie van EZK in een soortgelijke situatie deed in 'Ternaard' : er wordt alleen naar gas geboord waar we welkom zijn.
Friesch Dagblad 30 maart 2019
Gaswinning Noordwolde mag
Minister akkoord, experts kritisch over onzekerheden

Noordwolde | Gasbedrijf Vermilion mag van minister Eric Wiebes (Economische Zaken) gas winnen bij Noordwolde. Ten noordwesten van het dorp staan twee boorputten waarvan een in werking is. Vermilion denkt twintig jaar lang gas te kunnen winnen uit het gasveld. Daarin zit naar schatting 666 miljoen kubieke meter aan gas.
        Experts zijn kritisch omdat er veel onzekerheden zijn. Zo bevreemdt het de Mijnraad dat er een winningsplan is opgesteld 'voor een nog niet aangetoond aardgasvoorkomen'. De Mijnraad adviseert eerst een proefboring te doen. Toezichthouder SodM kwam met vergelijkbare kritiek en stelt dat de 'onzekerheden zeer groot zijn'. De toezichthouder kan door het gebrek aan informatie geen uitspraak doen over de doelmatigheid en efficientie van de winning. TNO weerhoud zich volledig van advies wegens de vele onzekerheden. De deskundigen denken wel dat de bodemdaling onder de 4 cm blijft.
        Vanwege de onzekerheden heeft Wiebes als voorwaarde dat Vermilion binnen 6 maanden na de eerste boring de effecten daarvan op de bodemdaling naar de minister zendt. SodM en TNO zullen die resultaten beoordelen. Als daaruit blijkt dat de bodemdaling groter is dan nu verwacht, moet het winningsplan worden gewijzigd.
        Het plan ligt tot en met 9 mei van dit jaar terninzage.
Friesch Dagblad 30 maart 2019
Gasschade : weer alleen overheden gecompenseerd
Zeven burgers grijpen mis bij schadeclaim

Leeuwarden | Friese overheden hebben vorig jaar voor acht ton aan schade geclaimd bij gaswinningbedrijven, waarvan het overgrote deel voor de rekening van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) komt. Zeven particulieren probeerden vergeefs schade vergoed te krijgen.
        Dat blijkt uit het jaarverslag van de Commissie Bodemdaling Aardgaswinning Fryslân. Deze commissie oordeelt over claims van schade die mogelijk veroorzaakt wordt door mijnbouw. De NAM benoemt vier van de acht commissieleden, de provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân ieder twee. Sinds de start in 2006 werd 12,8 miljoen euro betaald.
        Een groot deel van de claims die in 2018 werden uitbetaald, was al in 2017 of eerder gehonoreerd. Het gaat daarbij vooral om het herstel van verzakte kademuren en riolering. Daarnaast werden vorig jaar meerdere claims goedgekeurd, samen goed voor ruim acht ton. Daarvan was ruim zeven ton voor de NAM en 80.000 euro voor Vermilion.
        Er gaat vooral veel geld naar Tytsjerksteradiel. Zo worden boothuizen in Jachthaven De Dobbe in Burgum verhoogd. Die waren verzakt door gaswinning. De concessie voor het veld daar ging vorig jaar van NAM naar Vermilion. Alle schade, ook uit het verleden, is nu voor de rekening van Vermilion.
        Het is een burger nog nooit gelukt om geld te krijgen via de commissie. In 2018 deden zeven particulieren een poging, maar volgens de commissie was er geen verband tussen hun schade en de bodemdaling. Burgers die hun schade via de commissie proberen vergoed te krijgen, verliezen het recht om die elders te claimen.
        Overigens komt er een landelijke technische commissie bodembeweging voor afhandeling van mijnbouwschade in Nederland. De Friese commissie schrijft dat het haar werk ook als de nieuwe commissie er is kan voortzetten.
Friesch Dagblad 26 maart 2019
NAM wil gas uit veld Grijpskerk alsnog winnen
Miljarden kuub in huidige gasopslaglocatie

Grijpskerk | De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wil het gas dat nog in het veld bij Grijpskerk zit alsnog winnen. Het veld wordt nu gebruikt als gasopslaglocatie maar verliest die functie na 2021.
        Het veld in Grijpskerk werd in 1993 aangeboord. Een jaar later stopte de gaswinning al omdat het veld volgens woordvoerder Sape Jan Terpstra geschikt was voor de opslag van gas. "Daar was op dat moment behoefte aan." Sinds 1997 slaat de NAM hier gas van GasTerra op. Maar vanwege veranderingen in de gasmarkt ziet NAM geen perspectief meer voor de opslaglocatie en heeft het bedrijf het contract per 2021 opgezegd. Dat is twintig jaar eerder dan de NAM oorspronkelijk dacht.
        De NAM wil na de sluiting alsnog het gas in het veld winnen. Daarvoor heeft het bedrijf toestemming van het ministerie van Economische Zaken nodig, in de vorm van een goedgekeurd winningsplan. Maar voordat die procedure wordt opgestart, gaat de NAM in gesprek met de gemeente Westerkwartier en de omgeving. Als daaruit blijkt dat er geen draagvlak is voor gaswinning "krabben we ons nog een keer achter de oren", aldus Terpstra.
        Terpstra kon gisteren geen preciese cijfers aanleveren, maar meldt dat nog enkele miljarden kubieke meter gas in de grond zit. Ter vergelijking : in het Groningse gasveld zat ooit 2800 miljard kubieke meter.
        Het bedrijf wil verder in gesprek met de gemeente en de omgeving kijken hoe de locatie - als die niet meer wordt gebruikt voor gasopslag - een rol kan spelen bij de energietransitie. Hoe dat wordt ingevuld, is nog onduidelijk. "Dat hangt af van de omgeving." De NAM gaat de eventuele plannen co-financieren, maar wil ook bedrijven die duurzame energieplannen voor het terrein hebben de ruimte geven. Volgens Terpstra worden ook zaken als schade door aardbevingen vooraf besproken.
Friesch Dagblad 19 maart 2019
Verlenging
SP denkt dat gasbesluit Wiebes tot onrust leidt
Surhuisterveen | Tweede Kamerlid Sandra Beckerman (SP) vindt dat minister Eric Wiebes (Economische Zaken) wat heeft uit te leggen over het besluit om de gaswinning bij Surhuisterveen te verlengen, tegen het advies van toezichthouder SodM in. Ze heeft Kamervragen gesteld over de kwestie.
        De NAM mag tien jaar langer gas winnen uit de regio, tot en met 2028. Volgens Beckerman leidt dat tot een 'onzeker toekomst' voor omwonenden 'of op zijn minst onrust in de samenleving.' Ze verwijt Wiebes dat hij winst boven mensen stelt en wil weten wat de NAM en de Staat aan het gas verdienen.
        Wiebes legt het advies terzijde omdat hij de rekenmethode van SodM in twijfel trekt. Beckerman wil weten waarom. SodM denkt dat de productie niet binnen het vastgestelde productieplafond blijft.
Friesch Dagblad 14 maart 2019
Minister negeert negatief advies gaswinning
Wiebes schuift oordeel toezichthouder terzijde, SP kondigt kamervragen aan

Surhuisterveen | Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) stemt in met een verzoek van de Nederlandse Aardolie Maatschappij om langer gas uit de grond te halen bij Surhuisterveen. Dit ondanks een negatief advies van toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen, dat stelt dat de NAM hiermee ten onrechte toestemming krijgt om ook meteen een grotere hoeveelheid gas uit de grond te halen.
        Het relatief kleine gasveld bij Surhuisterveen is in produktie sinds 2008. De NAM had toestemming om hier gas te winnen tot en met 2018, en deed het verzoek om nog 10 jaar langer te mogen doorgaan.
        De minister vroeg vervolgens advies aan het SodM. Een van zijn vragen was of de gaswinner met het verzoek wel binnen het produktieplafond blijft zoals hijzelf aan de gaswinner heeft gesteld in 2013.
        Volgens het SodM is dit niet het geval. De NAM zou inclusief een onzekerheidsmarge van 20% in totaal 318 miljoen kubieke meter uit de grond mogen halen. De gaswinner koerst nu op 329 miljoen kuub.
        De minister heeft nu besloten het advies van de toezichthouder te negeren. Hij schrijft in zijn besluit dat het SodM een verkeerde rekenwijze heeft gehanteerd. Volgens de minister is een kleine 350 miljoen kuub toegestaan.
        Ook uit de veel grotere gasvelden Opende-Oost en Ureterp mag wat de minister betreft laner worden gewonnen, tot respectievelijk 3,2 en 6,9 miljard kuub. Dat is wat het SodM betreft wel akkoord.
        SP-Tweede Kamerlid Sandra Beckerman kondigde gisteren Kamervragen aan. Ze stelt het hoog op te nemen dat de minister afwijkt van een advies van de toezichthouder.
Friesch Dagblad 13 maart 2019
Seismisch
Vermilion mag ook bij Oudega (Swf) gas zoeken
Oudega | Energiebedrijf Vermilion mag van de provincie Fryslân naar gas zoeken in de regio rond Oudega (Swf).
        Vermilion is sinds 2017 bezig met een zoektocht naar gasvelden en geothermie in Zuid-Fryslân en bij Akkrum. Dit jaar wil het bedrijf ook in de regio Hemelum en bij Lemmer zoeken. In dat gebied valt het waterwingebied bij Oudega en om daar in de ondergrond te zoeken is een provinciale ontheffing nodig.
        De provincie is in beginsel tegen nieuwe gaswinning in Fryslân maar verleent de ontheffing wel. Gedeputeerde Staten melden dat er geen zekerheid is dat het verkennend onderzoek tot de vondst van nieuwe gasvelden leidt.
        Ook heeft het onderzoek met explosieven geen invloed op de laag waaruit het water gewonnen wordt. Vermilion mag van de provincie ook bij vaarwegen in het gebied zoeken.
        Vermilion heeft de opsporingsvergunningen van het ministerie van Economische Zaken al binnen.
Friesch Dagblad 12 maart 2019 door Theo Klein
Mogelijk onderzoek naar draagvlak gaswinning
Rijksambtenaar doet Ternaard een belofte

Ternaard | Er komt mogelijk een onderzoek naar draagvlak voor gaswinning in Ternaard. Ruud Cino (foto) van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat adviseert minister Eric Wiebes zo'n dergelijk onderzoek te doen.
        Hij beloofde dat gisteravond tijdens de aftrap van het omgevingsproces in mfc Tunawerth in Ternaard. Tijdens die avond klonk steeds vaker de vraag of het eigenlijk duidelijk is of er in Ternaard en omgeving draagvlak is voor gaswinning.
        Cino had kort daarvoor aangegeven dat het ministerie en de NAM hebben geleerd van Groningen. Daarom zullen grote bezwaren uit de regio wel degelijk een rol spelen bij het uiteindelijk besluit van de minister over gasboring bij Ternaard, aldus Cino."Maar besef tegelijk welke belangrijke rol gas nog steeds speelt in de energiehuishouding van Nederland, en dat de minister ook verantwoordelijk is dat we hier voldoende en betaalbare energie hebben", temperde hij de hoop.
        De kleine honderd belangstellenden kregen een nadere invulling van het traject van het omgevingsproces. Het wordt in ieder geval een drukke tijd voor de Ternaarders en andere bewoners van de regio. Zo mogen ze zich de komende maanden buigen over een investeringsagenda die de regio moet compenseren voor de gaswinning.
        Daarbij wordt onder leiding van de gemeente Noardeast-Fryslân de provincie en Wetterskip Fryslân gekeken hoe de verzilting in de regio kan
Besef tegelijk welke belangrijke rol gas nog steeds speelt in de energiehuishouding
worden aangepakt, aan welke maatschappelijke projecten de dorpen behoefte hebben en hoe de energietransitie in deze regio kan worden versneld.
        Voor de zomer moet via een aantal dorpensessies die agenda nader worden ingevuld. De agenda wordt ook leidraad voor de ontwikkeling van de regio als minister Wiebes uiteindelijk besluit geen gas te boren in Ternaard, beloofde wethouder Esther Hanemaaijer.
        Naast alle mooie plannen rond de agenda kregen de belangstellenden ook informatie over het ontzorgingstraject, dus op welke manier eventuele schades worden vergoed. Oud-wethouder Albert van der Ploeg die dat traject gaat coördineren noemde het liever een vertrouwenstraject. "Want dat vertrouwen is na Groningen bij grote delen van de bevolking verdwenen."

Tranen in de ogen
Dat vertrouwen bleek ook gisteravond bij de bezoekers niet hoog. "Ik krijg tranen in de ogen van wat ons allemaal wordt voorgeschoteld. Maar is er nog steeds de keuze tussen gaswinning of investeren door de gemeente en provincie ? ", vroeg een van de aanwezigen uit de zaal.
        Het is de bedoeling dat eind dit jaar de regio de investeringsagenda en het ontzorgingstraject rond heeft. Het ministerie moet tegen die tijd de voorwaarden voor gaswinning op een rijtje hebben staan, "maar dat wil nog niet zeggen dat de minister dan de knoop doorhakt over de gaswinning", zei Cino desgevraagd. "We hebben van de NAM alle tijd gekregen en die nemen we ook."
Friesch Dagblad 25 februari 2019
Zienswijzen
Minister blijft bij verlenging gaswinning Moddergat
Moddergat | Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) wil de gaswinning bij Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen langer toestaan. Tegenstanders kunnen dit nog juridisch aanvechten.
        De NAM wint al jaren gas op deze locaties. Elke vijf jaar moet de minister de gebruiksruimte voor gaswinning aldaar opnieuw beoordelen, mede op basis van van de zeespiegelstijging. De minister vond in 2016 dat de gebruiksruimte tot en met 2021 iets verruimd werd. Tegen dat besluit werden zes zienswijzen ingediend, onder meer door de Waddenvereniging. Die vreest dat de zeespiegelstijging ernstiger is dan waar de minister van uitgaat.
        De zienswijzen brachten Wiebes niet tot een ander besluit. Zijn beslissing ligt tot en met 3 april ter inzage. Degenen die een zienswijze indienden kunnen in beroep gaan.

Zie voor meer documentatie onder nlog.nl
Friesch Dagblad 22 februari 2019 Column door Frans Debets
Stop geruzie en ga wat doen
        Het is niet zo leuk meer om betrokken te zijn bij de energietransitie. Iedereen lijkt ruzie te willen maken en de standpunten worden steeds extremer. Het gaat niet meer om wat we doen, maar om wat we vinden.
        Eigenlijk heeft iedereen boter op het hoofd. Degenen die schamperen dat Nederland als klein landje de wereld niet kan redden, vergeten dat Nederland al sinds 1997 mee onderhandelt over de wereldwijde CO2-reduktie. Mede door de inzet van onze regering is na twintig jaar het akkoord van Parijs tot stand gekomen. Ook de Nederlandse regering vierde dit als een overwinning. Nu moet ieder land zijn bijdrage leveren. Nederland dus ook.
        Europa streeft naar 45 procent CO2-reductie in 2030, de Nederlandse ambitie van 49 procent is dus hoger. Degenen die daaraan vasthouden worden nu klimaatdrammers genoemd, maar we moeten niet vergeten dat de 49 procent niet door de oppositie is bedacht, maar in het regeerakkoord is opgenomen.
        Mark Rutte heeft in New York en in Brussel trots verklaard : wij nemen de leiding in de CO2-reduktie. Het is ook niet een obscure actiegroep die in Brussel de landen nu oproept om naar 55 procent te gaan, het is het kabinet dat dit nastreeft. De actievoerders die de straat opgaan, eisen wat de regering zelf bedacht heeft. Degenen die roepen dat de regering helemaal niks doet, hebben ook ongelijk. Er worden miljarden uitgegeven aan de duurzame energie en de transitie is overal zichtbaar en merkbaar. Het tempo zou omhoog moeten, maar een te snelle verandering leidt tot onrust en verzet. Nederland laveert behendig tussen de bereidheid om te veranderen en de weerstand en weerzin die de verandering ook oproepen.
        We vinden het moeilijk om toe te geven dat het langzaam gaat. Steeds weer wordt beloofd dat het binnenkort, zeer spoedig, volgend jaar wellicht, veel sneller zal gaan. Bezwerende formuleringen als : we zijn op de goede weg, het doel is in zicht, de koers is uitgezet, verhullen slechts onze onmacht om eerlijk te zijn. Dit gedraai leidt alleen maar tot nieuwe teleurstellingen, eerlijk uitleggen dat het heel langzaam gaat wordt gevoeld als een
De voorzichtigheid en bescheidenheid die zo kenmerkend is voor onze politiek lijkt rond dit thema te zijn verdwenen
nederlaag en falen.
        De voorzichtigheid en bescheidenheid die zo kenmerkend is voor onze politiek lijkt rond dit thema te zijn verdwenen. De wethouder die schaamteloos verkondigt dat zijn gemeente in 2030 wel klimaatneutraal zal zijn, is net zo onverantwoord bezig als degene die volhoudt dat de mens het klimaat niet kan beïnvloeden.
        De suggestie dat vergaande energie-reductie en CO2-reductie makkelijk kunnen 'als je maar wilt', is net zo vals als de suggestie van bedrijven dat ze failliet gaan als er een CO2-heffing komt. In voorlichting uitleggen dat je bedrijf 100 procent draait op windstroom is net zo'n leugen als de claim dat het landschap onherstelbaar wordt vernietigd als er een paar hectare zonnepanelen wordt geplaatst. En de claim dat de energietransitie duizend miljard euro zal kosten is net zo'n onzin als de belofte dat binnenkort alle energie gratis van zon en wind komt.
        De steeds hogere toon uit beide kampen leidt tot niets. Kunnen we weer normaal doen en uitvoerbare ambities verbinden met echte plannen en die dan ook uitvoeren ?

Frans Debets is deskundige op het gebied van duurzame energie
Friesch Dagblad 20 februari 2019
Provincie ziet fracking bij Blije niet zitten
Ministerie legde eerder advies naast zich neer

Op de boorlocatie aan de Leegsterweg bij Warfstermolen wint de NAM gas door fracking. De NAM wil dat ook bij Blije gaan doen.

Leeuwarden | De gaswining bij Blije moet niet worden verlengd en er moet geen fracking gaan plaatsvinden. Dat vindt de provincie Fryslân, die een zienswijze heeft ingediend bij het ministerie van Economische Zaken tegen het ontwerp-instellingsbesluit van het winningsplan.
Al sinds 1985 wordt er bij Blije gas gewonnen. De NAM wil de komende jaren nog eens 4.7 miljard kuub uit de grond halen, het meeste uit het veld met de naam Blija Zuidoost, ruwweg gelegen in de driehoek Blije-Brantgum-Holwerd.
De provincie schrijft in de zienswijze vooral bezorgd te zijn over de mogelijke gevolgen van hydraulische stimulatie, ofwel fracking. Gedeputeerde Staten zien een risico in de opeenstapeling van gaswinningsactiviteiten in de regio. Ze vrezen dat omliggende gasvelden gaan "zetten" en dat er trillingen ontstaan die schade veroorzaken. 		Bij fracking worden verdikt water en chemicaliën in de grond gespoten om het aardgas beter naar boven te krijgen. Overigens zou de methode niet nieuw zijn in het gebied. In 1998 en 2012 werd ook al fracking toegepast bij Blije, toen zonder schadelijke gevolgen.
Het Ministerie geeft aan dat de nog te vormen Commissie Mijnbouwschade 'ruimhartig' gaat uitkeren aan particulieren die schade aan gebouwen ondervinden. Dat juicht de provincie toe, maar ze blijft wel bezogd over het aantonen van de oorzaak van schade. Verder heeft de provincie bezwaar tegen de lichthinder door het affakelen van gas op de locatie Blije. De vlam zou schadelijk zijn voor de Waddennatuur vanwege de neerslag van stikstofdeeltjes.
In mei gaven de Friese Gedeputeerde Staten al een negatief advies aan het ministerie over de voorgenomen gaswinning, zoals ze dat doen bij ieder winningsplan. Het ministerie legde dat naast zich neer. De verwachting is dat hetzelfde gebeurt met deze zienswijze en dat het winningsplan wordt goedgekeurd.
Friesch Dagblad 20 februari 2019
Informatiebijeenkomst
Omgevingsproces Ternaard gaat nu echt van start
        Ternaard | Na een aantal bijeenkomsten over de vraag of er wel of niet een Omgevingsproces Ternaard moet komen, is op 11 maart de echte aftrap met een bijeenkomst over het verloop van het proces. Het proces is een proef van de landelijke overheid om een regio waar gas wordt gewonnen inspraak te geven hoe een deel van de gasbaten het gebied economisch kan versterken. Een Bestuurlijk Overleg (BO) met de NAM, provincie Fryslân, en de gemeente Noardeast-Fryslân leidt het proces.
        Sinds de eerste procesbijeenkomst begin december 2017, is het verzet tegen gaswinning in Ternaard en andere plekken in deze regio fors toegenomen. De Waddenvereniging en Milieudefensie weigeren inmiddels aan het omgevingsproces mee te doen. omdat ze tegen elke gaswinning rond de Wadden zijn.
        Vorige week nam de Raad van Noardeast-Fryslân bijna unaniem een motie aan om politiek Den Haag duidelijk te maken dat de gemeente tegen gaswinning is.
Friesch Dagblad 8 februari 2019
Wiebes verzet zich niet tegen gaswinning
GroenLinks vraagt om 'maximale creativiteit' bij bescherming Waddenzee

        Harlingen | Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) ziet weinig mogelijkheden om eventuele gaswinnning onder de Waddenzee vanaf Ternaard tegen te gaan. In het regeerakkoord is afgesproken dat geen nieuwe opsporingsvergunningen worden toegekend voor gaswinning op het land en onder de Waddenzee. Maar omdat de vergunning voor het betreffende deel van de Waddenzee al stamt uit de jaren negentig, verwacht Wiebes een aanvraag niet te kunnen weigeren.
        Dat zei de minister gistermiddag tijdens een algemeen overleg in de Tweede Kamer over mijnbouw. De meeste discussie ging over de situatie in Groningen, maar onder meer GroenLinks, de ChristenUnie(CU) en de PvdA vroegen ook aandacht voor de gaswinning onder de Waddenzee vanaf Ternaard.
        Zo wilde Carla Dik-Faber weten waarom de NAM deze oude vergunning - immers stammend uit de vorige eeuw - heeft afgestoft. "Nu is alles anders. De Waddenzee is werelderfgoed en daar moeten we zuinig op zijn" aldus Dik-Faber. Zij toonde zich ook algemeen kritisch op het gebruik van kleine gasvelden. "De trend is 'af van fossiel', maar het lijkt alsof Nederland het beleid rondom kleine velden intensiveert."
        Ook de PvdA, 50Plus, Partij voor de Dieren en GroenLinks verzetten zich tegen eventuele gaswinning bij Ternaard. Tom van der Lee (GroenLinks) vroeg de minister "maximale creativiteit te tonen" bij het beschermen van de Waddenzee.
        Wiebes gaf de tegenstanders van gaswinning echter weinig hoop. "Het is mijn taak om mij aan het regeerakkoord te houden en dat akkoord ga ik niet heronderhandelen". Wel zei hij toe eventuele aanvragen in de toekomst voor winningsplannen "zo streng als nodig" te beoordelen. "Maar we kunnen niet afstand doen van bepaalde concessies die in het verleden zijn verleend", aldus de minister.
Friesch Dagblad 12 januari 2019
Vermilion
Tytsjerksteradiel adviseert negatief over gaswinning
Nijega | De gemeente Tytsjerksteradiel is tegen verdere gaswinning door Vermilion in het winningsgebied Leeuwarden-Nijega. Het ministerie van Economische Zaken heeft de gemeente formeel om advies gevraagd. Uit de brief van de gemeente aan het ministerie blijkt al dat Tytsjerksteradeel zelf weinig illusies heeft dat de boring op grond van haar verzet uitblijft.
Uit onderzoek blijkt dat de bodem de laatste jaren nog slechts een klein beetje daalt en het risico op breuken en trillingen er gering is.
Toch is de gemeente tegen, vanwege het standpunt dat er volop ingezet moet worden op de duurzame energietransitie. Als de gaswinning wel doorgaat, moet de overheid zorgdragen voor monitoring van de bodemdaling en -trillingen en bewoners actief informeren over het winningsplan.
Eerder sprak Achtkarspelen zich negatief uit over voortzetting van gaswinning door Vermilion in de regio Surhuisterveen.
Friesch Dagblad 10 januari 2019
Langer boren
Gaswinningsplannen Blije ter inzage
Blije | De nieuwe gaswinningsplannen van de Nederlandse Aardoliemaatschappij bij Blije zijn tot en met 20 februari in te zien op het gemeentehuis van Noardeast-Fryslân en Ameland, en online via nlog.nl Het gaat om 4.7 miljard kuub die de NAM tot aan 2050 wil winnen. Ook worden er 3 nieuwe gasputten aangeboord bij productielocatie Unemaloane. Tot nu toe is er vanaf deze produktielocatie sinds 1985 ruim drie miljard kuub gas opgepompt.

De betreffende documenten zijn ook te downloaden vanaf deze website.
Algemeen :
190116 Kennisgeving HAH ontwerp-instemmingsbesluit WP Blija.pdf
190109 Ontwerp-instemmingsbesluit WP Blija (GELAKT)
190109 Kennisgeving Staatscourant ontwerp-instemmingsbesluit WP Blija
171120 Begeleidende brief verzoek tot instemming WP Blija (GELAKT)
171120 Verzoek tot instemming WP Blija (PUBLIEK) (GELAKT)

Advies :
180730 Advies Mijnraad WP Blija (GELAKT)
180607 Advies Tcbb WP Blija (GELAKT)
180529 Advies Wetterskip Fryslân WP Blija (GELAKT)
180523 Advies DDFK gemeenten WP Blija (GELAKT)
180515 Advies Provincie Fryslân WP Blija (GELAKT)
180404 Advies SodM WP Blija (GELAKT)
Friesch Dagblad 8 januari 2019
Minder aardbevingen in Groningen
In totaal trilde de grond in 2018 in gaswingebied negentig keer.

Groningen | Groningen is vorig jaar minder vaak getroffen door aardbevingen dan in 2017. In totaal trilde de grond in 2018 negentig keer. Vijftien bevingen hadden een kracht van 1,5 of hoger. Een jaar eerder ging het om 123 bevingen, waarvan achttien een magnitude van minstens 1,5 hadden, aldus het KNMI. Ook in de jaren ervoor waren er ongeveer 120 bevingen per jaar.
De zwaarste beving vorig jaar gebeurde op 8 januari. De schok bij Zeerijp had een kracht van 3,4. Het was de zwaarste aardbeving in Nederland sinds 2012.
Het KNMI heeft ook uitgerekend waar het middelpunt van alle aardbevingen lag, het zogeheten zwaartepunt. Dat ligt bij Zeerijp, het epicentrum van de zwaarste bevingen. De afgelopen jaren lag het middelpunt zo'n tien kilometer zuidelijker aldus het KNMI.
De schok bij Zeerijp had een kracht van 3,4. Het was de zwaarste beving sinds 2012
Limburg
Bij Limburg trilde de grond afgelopen zomer ook een paar keer. Eind juli en begin augustus waren er elf aardbevingen bij Heerlen en Landgraaf. Dat kwam niet door gaswinning of mijnbouw, maar door natuurlijke breuklijnen in de grond. Bij Venlo was er in september een aardbeving die waarschijnlijk werd veroorzaakt door het winnen van aardwarmte. Noord-Holland had ook een aardbeving door gaswinning, op 5 juni bij het dorp Warder. Die had een kracht van 2,5. Het was de eerste beving in Noord-Holland sinds 2015.
Minister Eric Wiebes heeft onlangs gezegd dat de gaswinning al vanaf 2023 onder de vijf miljard kuub per jaar komt.
Leeuwarder Courant 19 december 2018 door Tim Fierant
Nu al gebroken verkiezingsbeloften
Dokkum | In de beoogde coalitie van Noardeast-Fryslân lijkt geen noemenswaardige tegenstand tegen het omgevingsproces voor gaswinning in Ternaard te bestaan.

        Dat is opmerkelijk, aangezien beoogde coalitiepartij Sociaal in Noardeast-Fryslân (S!N) zich tijdens meerdere verkiezingsdebatten tegen dat omgevingsproces heeft uitgesproken. Het proces is een pilot van het Rijk, dat belooft burgers mee te laten praten over de voorwaarden van gaswinning. Tijdens het verkiezingsdebat in Ternaard op 6 december was S!N-lijsttrekker Jouke Douwe de Vries helder : de gemeente moet direct stoppen met dit proces. Een ja tegen het omgevingsproces is een ja tegen gaswinning, stelde De Vries. Er moest vooral geprotesteerd worden, niet gepraat. Het leverde hem luid applaus op. En nu zegt Sjoerd Keizer, de nummer twee op de lijst en onderhandelaar, dat het omgevingsproces geen breekpunt is. "We gaan er open in."
        PvdA-voorvrouw Gryte Schaafstal is verbaasd over het machtsverschil tussen de beoogde coalitie (23 zetels) en oppositie (6 zetels). "De coalitie is gecastreerd. Je krijgt waarschijnlijk niets voor elkaar."
        Nieuwkomer ELPNEF voelde niets voor een plekje in de coalitie na de teleurstellende uitslag van één zetel. Lijsttrekker Johan Talsma : "Dan moatst sa folle fuortjaan. Wy ha hiel oare stânpunten as de oaren."
        Ook over de windmolens op land, waar de FNP tijdens de campagne fel op tegen was, staat mildere taal in het raadsakkoord. Pieter Braaksma, voorman van Gemeentebelangen Noardeast-Fryslân wenst de nieuwe coalitie "geluk en sterkte." Hij vindt de samenstelling "vrij breed", al was dat ook zijn eigen wens. "De echte opposysje sil ût eigen gelederen komme, tink ik."
        Braaksma vermoedt dat het energievraagstuk en de gaswinning nog wel voor rimpelingen zullen zorgen. "En at der ien ûtstapt, dan binne se noch altyd grut genôch. Mar dan is der dus ek gjin needsaak om mekoar fèst te hâlden."
Friesch Dagblad 18 december 2018
Affakkelen
NAM werkt aan gasput bij Moddergat
Moddergat | De NAM is gisteren begonnen met onderhoud aan een produktieput aan de Mokselbankwei in Moddergat. Het werk volgt op werkzaamheden van september en is nodig om de toestroom van gas te verbeteren. Tijdens het werk is een vlam te zien wegens het affakkelen van gas. Deze vlam is feller dan de vlam uit september, maar geeft minder lawaai. De NAM denkt dat de klus eind deze maand geklaard is.
Friesch Dagblad 15 december 2018
Brief : Achtkarspelen wil einde gaswinning Surhuisterveen
Surhuisterveen | De gaswinning bij Surhuisterveen moet zoals gepland, nog dit jaar worden stopgezet, vindt het college van B en W van Achtkarspelen.
De NAM heeft bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat een verzoek ingediend om de gasproductie tot en met 2028 te verlengen. De gemeente is om advies gevraagd in deze. Het rijk beslist over de verlening.
Die is het niet eens met het plan. 'Samen met vijf andere gemeenten en de provincie Fryslân zet Achtkarspelen 		stevig in op de transitie naar een energieneutraal Fryslân met als doel een fossielvrije energievoorziening. Verlenging van gaswinning in Surhuisterveen past niet in deze ambitie', schrijft de gemeente aan de minister.
Ook is Achtkarspelen het niet eens met het plan de maximale eindproduktie te verhogen. Verder mist het college in het concept-instemmingsbesluit voorwaarden voor afhandeling van schade en eventuele compensatie voor de gaswinning aan de omgeving.
Friesch Dagblad 13 december 2018
Oproep : stop gasproces Ternaard
Waddenvereniging pleit in brief aan informateur voor gesprekken zonder NAM

Leeuwarden | Vervang het omgevingsproces van Ternaard door een omgevingsvisie voor de regio, en laat de NAM niet meedoen. Dat adviseert de Waddenvereniging in een brief aan het nog te vormen bestuur van de nieuwe gemeente Noardeast-Fryslân, via informateur Theo Joosten.
In oktober gaven de gemeente, provincie, het rijk en andere betrokken partijen groen licht voor dit omgevingsproces. Dit is een proef waarbij inwoners, bestuurders en anderen betrokken worden bij de gaswinning in Ternaard. De hele regio zou er door de gaswinning in de breedte op vooruit moeten gaan.
Die visie is achterhaald, stelt Frank Petersen van de Waddenvereniging. Hij schreef de brief met voorzitter Lutz Jacobi. "In 2016 was onder voorwaarden meedenken met gas het maximaal haalbare. Inmiddels is duidelijk geworden dat 		zoeken naar fossiele brandstoffen echt afgelopen moet zijn. Afgelopen jaar steeg de CO2-uitstoot wereldwijd, in plaats van dat die daalde. Je kunt het nu niet meer maken te spreken over een economische plus voor het gebied en dat koppelen aan gaswinning."
Zonder de NAM valt de financiele bodem uit het omgevingsproces, geeft Petersen toe. "Maar deze koppelverkoop met gaswinning was juist kwalijk. Economische Zaken heeft best geldpotjes om deze regio te helpen versterken zonder gaswinning. Kijk maar naar Holwerd aan Zee. Dat project is door de lokale bevolking ontwikkeld en is ook gefinancieerd."
Volgens de vereniging zijn de regio en het Waddengebied meer gebaat bij een omgevingsvisie die inspeelt op de stijgende zeespiegel die de Wadden bedreigt en die inzet op toerisme als inkomstenbron.
De Waddenvereniging heeft de brief nu gestuurd om de nieuwe bestuurders er op te wijzen dat gaswinning te stoppen is. "Minister Wiebes heeft laten weten dat hij de mening van de regio een grote rol wil geven."
Friesch Dagblad 15 november 2018
Verlenging
Vermilion wil meer gas winnen bij Earnewâld
Earnewâld | Vermilion wil meer aardgas oppopmpen uit het veld Earnewoude bij Earnewâld. De gaswinner heeft een aanvraag ingediend om tot en met 2032 aardgas te produceren uit dit veld.
Het gaat om een veld van 2.4 km diep, dat is aangeboord vanaf de locatie aan de Dominee Van der Veenweg in Earnewâld. De winning begon in 2012 en zou volgens de aanvankelijke verwachting stoppen in 2016, met een maximale uitloop tot 2020. Op dit moment wordt nog steeds gas geproduceerd en Vermilion wil daar dus nog veertien jaar mee doorgaan.
Tot nu toe is bij Earnewâld ruim 150 miljoen kubieke meter aardas opgepompt. Vermilion wil nu doorgaan tot een productie van ruim 350 miljoen kuub. De maximale bodemdaling zou zes centimeter zijn.
Het voornemen blijkt uit documenten van de gemeente Smallingerland. Het winningsplan zelf is nog niet openbaar.
Er zijn veel meer gasvelden in de regio waaruit wordt geproduceerd, ook op dezelfde geografische locatie maar dan op een andere diepte.
Friesch Dagblad 5 november 2018
Omgevingsproces
Ternaard stelt gaswinning centraal in verkiezingsdebat
Ternaard | Laat die gasbel zitten, want die maakt meer stuk dan het omgevingsproces kan goedmaken. Dit is een van de stellingen bij het verkiezingsdebat in Noardeast-Fryslân van vanavond in Ternaard.
Het debat is georganiseerd door Dorpsbelangen Ternaard. Bestuurslid Ellen Tabak beseft dat niet de lokale politieke partijen, maar het rijk beslist over gasboringen. Toch is het volgens haar belangrijk dat erover wordt gediscussieerd. "Wij moeten hoe dan ook laten horen hoe we over de gaswinning denken. Bovendien kunnen de partijen aangeven hoe ze denken over het omgevingsproces."
Naast gaswinning zijn er stellingen over de ashoogte van windmolens, de regelgeving rond feestwagens en carbidschieten en huisvesting voor ouderen. Het debat vindt plaats in dorpshuis Tunawerth en begint om 20:00 uur.
Friesch Dagblad 20 oktober 2018
Vergoeding
Oppositie wil geld van NAM voor negeren raad
Oppositie wil geld van NAM voor negeren raad

Buitenpost | De raad van Achtkarspelen is boos op de NAM. Het bedrijf heeft een huurovereenkomst van een terrein met een gasbehandelingsstation overgedragen aan Vermilion zonder toestemming te vragen van de raad. Het college wil met de NAM in gesprek. FNP, PvdA, PVV en GroenLinks vragen een 'passende vergoeding' van de NAM, maar hun motie kreeg geen steun van de coalitiefracties.
Friesch Dagblad 18 oktober 2018 Opinie door Pier Vellinga
Tijd om stappen te zetten met zout water
Door klimaatverandering krijgen boeren steeds meer te maken met verzilting van de landbouwgrond. Spoelen met zoet water wordt steeds duurder. Waarom geen aardappelen verbouwen in Noord-Fryslân die beter tegen zout kunnen ?

Wie wordt niet somber van alle geluiden die ons afgelopen maanden rond het klimaat en water bereikten ? Als alles tegenzit, stijgt de zee de komende tachtig jaar met met een tot drie meter, meldde de Deltacommissaris vorige maand. Het KNMI laat weten dat we sraks iedere 3 jaar zo'n droge zomer als in 2018 moeten verwachten. Volgens wetterskip Fryslân wordt het steeds moeilijker voldoende zoet water naar de Waddenkust te brengen om de zoute kwel weg te spoelen. Ondertussen is het project Boeren meten water gestart met schrikbarende resultaten. Het water onder in de sloot is vaak veel zouter dan gedacht.
Dankzij grote hoeveelheden water uit het Ijsselmeer lukt het om Fryslân in droge tijden voldoende zoet te houden. Maar hoe lang is dit houdbaar ? Overijssel en Gelderland willen ook Ijsselwater net als de tuinders in Zuid-Holland. En dan hebben we het nog niet eens over de drinkwaterbedrijven.
Bovendien, wanneer de huidige kosten van het spoelen met zoet water worden doorberekend in de productiekosten van de boer dan ontstaan er ongetwijfeld problemen. De winstgevendheid van landbouwbedrijven in kwelbedrijven komt onder druk te staan.Nu worden de kosten van het waterbeheer voor het grootste deel betaald door alle burgers samen via de, inderdaad stijgende, waterschapslasten. Er komt een tijd dat deze vorm van landbouwsubsidie onderwerp van discussie wordt.
Gelukkig dat er over het hele jaar meer dan genoeg regenwater valt in ons land. We kunnen daar veel slimmer mee omgaan. Een voorbeeld : in droge tijden spoelen we bij Harlingen veel zoet water naar buiten. Tegelijkertijd komt er bij het schutten van schepen veel zout water naar binnen. Met een aantal voorzieningen kan dat flink verminderd worden. Ook kunnen we zoet water veel beter vasthouden als grondwater of in nieuwe meren of plaatsen waar zomers de behoefte het grootst is. In Zeeland wordt het regenwater vastgehouden in de bodem door het creëren van 'zoetwaterlenzen', zoet water in de bodem dat drijft op de zoutere onderlaag. Zeeland kent ook 'waterboeren', boeren die geld verdienen met het vasthouden en bewaren van zoet water, voor zichzelf en collega's.
Met dit soort maatregelen kunnen we in ieder geval tijd kopen om na te denken wat ons te doen staat wanneer de zee verder stijgt, de zomers nog droger worden en het doorspoelen met zoet water nog duurder wordt.

Pier Vellinga is portefeuillehouder Klimaat en Water Waddenacademie.
Friesch Dagblad 22 september 2018 door Pieter Atsma
Tzummarumer bodem is bijna maximaal gezakt
Zoutwinner vraagt verruiming aan om laatste centimeters aan bodemdaling te benutten

Harlingen | De maximale bodemdaling bij de boorput van zoutwinner Frisia bij Tzummarum is bijna bereikt. Volgens technisch directeur Bart Hendriks is de bodem bij deze put inmiddels met een kleine 28 cm gedaald terwijl hier hooguit dertig cm is toegestaan. De reden dat het bedrijf verruiming heeft gevraagd van het winningsplan, is dat dan ook de laatste 2 cm aan bodemdalingsruimte volledig kan worden benut.
Mogelijk speelde bij het negatieve SodM-advies op die verruiming mee dat onlangs bij concurrent Nedmag in Veendam een scheur ontstond in een zoutholte. Hendriks zegt dat die situatie niet te vergelijken is : In Fryslân zijn het zout, de bodem en de diepte heel anders. 		"Het is wel heel kort door de bocht om te zeggen : daar is het fout, dan is de onzekerheid hier ook groter."
Frisia wint zout bij Harlingen sinds 2003. Momenteel gebeurt dat uit 2 putten. Naast die bij Tzummarum gaat het om een put ten oosten van Sexbierum.
Tot en met eind juni dit jaar is in totaal 14,2 miljoen ton opgepomt. Dat is al meer dan de veertien miljoen waarop Frisia in het huidige winningsplan had gerekend. Het bedrijf overschrijdt echter nog niet de maxima : het had nog een onzekerheidsmarge ingebouwd van 2,8 miljoen ton.
De productie werd in de crisisjaren tijdelijk teruggeschroefd, maar gaat inmiddels richting het oude niveau.
De zoutwinning wordt de komende jaren verplaatst naar de Waddenzee. Uiterlijk in 2021 wordt de winning op het land volledig gestaakt.
Friesch Dagblad 22 september 2018 door Peter Halbersma
Opslag zoet water moet akkerbouw voor Lauwersmeergebied behouden
Ondergrondse opslag van zoet water en gebruik van drainagesystemen kan de akkerbouw in het Lauwersmeergebied beschermen tegen klimaatverandering, bodemdaling en verzilting, zo blijkt uit onderzoek. Boeren willen snel een pilot.

Leeuwarden | De landbouw heeft zich in dit gebied zeer sterk ontwikkeld en men teelt op een zoetwaterlens van een tot twee meter, die drijft op het zoutere grondwater. Om in de toekomst goed te blijven boeren en minder afhankelijk te worden van wateraanvoer, is het nodig dat we die zoetwaterlenzen onder de akkers versterken" zegt Aaltje Rispens, agrariër in het gebied en voorzitter van de Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw (SPNA).
Door klimaatverandering, de daling van de bodem door gaswinning en inklinking, en een ongeschikt systeem voor het inlaten van zoetwater vanuit het Lauwersmeer staat de toekomst van de landbouw in het gebied op het spel. In praktisch zin zorgt de klimaatopwarming voor een zeespiegelstijging en zo voor meer zout water in en onder het gebied, debodemdaling versterkt dat nog eens en zorgt dat het zoute grondwater sneller in contact kan komen met de geteelde gewassen. Door meer intense neerslag en langere droge periodes wordt bovendien het risico op te weinig vocht voor onder meer aardappelen en suikerbieten snel groter.
In een verkennend onderzoek van Acacia Water, in opdracht van LTO Noord en Programma naar een rijke Waddenzee, samen met agrariërs uit het gebied, Deltaplan Agrarisch Waterbeheer en de proefboerderij SPNA, is gekeken naar de mogelijkheden om een klimaatbestendig watersysteem op te zetten in het landbouwgebied rond het Lauwersmeer. Acacia Water concludeert dat het huidige watersysteem niet toereikend is : aanvoer vanuit het Lauwersmeer in tijden van droogte kan niet. De oplossing ligt daarom in een 'eigen ondergrondse, onbesmette zoetwatervoorraad waarmee in droge tijden de productie kan worden gegarandeerd van hoog renderende teelten', schrijven de onderzoekers.

Honderd hectare
Er wordt gedacht aan een systeem van honderd hectare groot, om voldoende water te bergen om dat in een droogteperiode als afgelopen zomer in te zetten. Zo'n droogtejaar komt eens in de vijf jaar voor. De onderzoekers raden ook het verdiept aanleggen van drainage aan, inclusief peilopzet. "We zitten hier wat verder van de kust, dus eerder dachten we wel dat het met zoute water wel zou meevallen. Uit eigen metingen bleek al dat dit tegenvalt", zegt Rispens.
In het gebied worden al kleine pilots gedraaid gedraaid met onder andere drainage. De akkerbouwers willen echter precies weten waar en hoe te draineren, er is namelijk hoogteverschil en te natte percelen zijn ook niet goed.
"De streek doet nu een beroep op de waterschappen en de provincies om een groter deel van de financiën van een pilot op zich te nemen. Wij denken aan een proefgebied van vijftig tot honderd hectare. De kosten daarvan
Het gebied kan hiermee dé innovatielocatie voor water in de landbouw van Noord-Nederland worden
ramen we op zo'n drie miljoen euro. Ook de mensen hier willen een deel daarvan op zich nemen, en helpen bij de uitvoering natuurlijk. Het liefst waren we gisteren al begonnen met de pilot.""
"Het is zeer positief dat steeds meer agrariërs bewust omgaan met water en en anticiperen op klimaatverandering", zegt projectleider Jeroen van Herk van het Programma naar een Rijke Waddenzee. Het Lauwersmeergebied kan hiermee dé de water-innovatielocatie voor landbouw van Noord-Nederland worden".
De opdrachtgevers van het onderzoek willen via een pilot een techniek ontwikkelen voor slimme drainage en grootschalige spaarwatertechnieken in het noordelijk kleigebied. Ook zou de agrarische ondernemer die in de toekomst zelf moeten kunnen bekostigen. Als de pilot financiëel rond komt, moet die volgend jaar van start gaan. Het opdoen van kennis over de invloed van zout op de gewassen is er onderdeel van.

Voorop lopen
"We zijn niet het enige gebied in de wereld die kampt met deze problematiek. Zo zijn er vele deltagebieden. We staan als Nederland met onze dijken bekend als waterkeerders, nu kunnen we hierin kennis verzamelen en die wereldwijd delen", zegt Aaltje Rispens.
Bij het project zijn nu zo'n tien tot vijftien agrariers betrokken. Dat moeten er meer worden, vooral aan de oostkant van het Lauwersmeergebied. Volgens Rispens zijn de akkerbouwers daarin geinteresseerd.
Friesch Dagblad 12 september 2018
Minister stemt in met gaswinplan Drachten
Drachten | Gaswinner Vermilion mag langer gas oppompen uit de velden Opeinde-Zuid en Middelburen, allebei ten westen van Drachten. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) heeft deze week ingestemd met het nieuwe winningsplan dat het bedrijf had ingediend.
De velden zijn al sinds 1980 in productie. Vermilion verwacht er nog in totaal 43 tot 86 miljoen kubieke meter aardgas te kunnen oppompen, in de periode tot 2036. Dat zou leiden tot een totale bodemdaling van maximaal 6,2 centimeter, waarvan een deel de afgelopen jaren al opgetreden is.
Het voornemen voor gaswinning leidde voor de zomer tot enig protest in de regio. De minister ontving in totaal dertien zienswijzen, voornamelijk van mensen die bezorgd zijn over het voornemen.
Wiebes stemt nu toch in. Deze week heeft hij het instemmingsbesluit gepubliceerd in de Staatscourant.
Het besluit ligt nu zes weken ter inzage. Tot en met 18 oktober kan er beroep tegen worden ingesteld bij de Raad van State.
Friesch Dagblad 15 september 2018
Zoutwinning - Aanbeveling onderzoeker Houtenbos
- Herzie de oorzakelijke keten van delfstofwinning via bodemdaling, polderpeilaanpassing, vernatting/draagkrachtvermindering en verdroging/veenoxidatie tot zetting schade. Ontwikkel en publiceer een protocol voor beoordeling.
- Herzie de instemming met bestaande winningsplannen in het licht van recente incidenten in Barradeel, Veendam, Winschoten en Twente.
- Ontmoedig te optimistische risicomodellen ter verkrijging van instemming met winningsplannen. Onthoud instemming zonder verzekering tegen schade aan de leefomgeving.
- Haal de keuze van wat er gemeten wordt, hoe de metingen geïnterpreteerd en gerapporteerd worden en hoe de voorspelde ontwikkeling getoetst wordt uit de exclusieve handen van de sector en geef dat terug aan het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM).
- Regel de algehele openbaarheid van alle informatie over risico's van zoutwinning voor de leefomgeving.
- Keer de bewijslast voor schade door mijnbouw voor alle mijnbouwactiviteiten om.

Het volledige document kunt U inzien onder
Standpunten risico's bodembeweging door zoutwinning
Friesch Dagblad 11 september 2018
Samenwerkingspartij tegen Ternaarder omgevingsproces
Verkiezingsprogramma


Ferwert | Sociaal in Noardeast-Fryslân (SIN) is tegen het omgevingsproces Ternaard dat de regio wil laten profiteren van de gaswinning. Dat blijkt uit het verkiezingsprogramma van SIN, een samenwerkingsverband van GroenLinks en Dongeradeel Sociaal en leden van de SP en D66, dat onlangs in Ferwert is gepresenteerd.
Volgens de partij betekent groen licht voor dit proces ook een 'ja' tegen gaswinning in de Waddenzee, waar de partij tegen is. SIN wil verder dat de gemeente Noardeast-Fryslân de groenste gemeente van Nederland wordt en is voorstander van zonneparken, zoals bij Dokkum, Kollum en Munnekezijl.
Het verkiezingsprogramma van de kandidatenlijst werden gepresenteerd in het kader van de herverdelingsverkiezingen op 21 november. Die zijn in het kader van de fusie van Dongeradeel, Kollumerland en Ferwerderadiel tot Noardeast-Fryslân per 1 januari 2019. Lijsttrekker is Jouke Douwe de Vries van Dongeradeel Sociaal. De lijst telt in totaal 34 kandidaten.
Friesch Dagblad 5 september 2018
Fryslân blijft met vragen zitten over kleine gasvelden
Brief

Dokkum | Wetterskip Fryslân, de provincie Fryslân en de gemeente Dongeradeel zitten nog met veel vragen over gaswinning in kleine velden.
In eerste instantie lieten zij het wel of niet doorgaan van een omgevingsproces rond de gaswinning bij Ternaard afhangen van de brief van de brief van minister Eric Wiebes aan de Tweede Kamer over gaswinning in de kleine velden. Die brief kwam in mei maar riep zoveel vragen op dat de drie zelf voor opheldering een brief aan de Tweede Kamer gaan schrijven. Over de inhoud van de brief kon Didi Boskma, woordvoerster namens de betrokken bestuurders over deze kwestie, niets zeggen.
Het omgevingsproces Ternaard moet omwonenden, overheden en belanghebbenden inspraak geven over de voorwaarden waaraan gaswinning moet voldoen en hoe de regio ervan kan profiteren. Boskma hoopt dat dit jaar nog de knoop kan worden doorgehakt of het omgevingsproces wel of niet doorgaat.
Friesch Dagblad 4 september 2018
Ook zoutbeving Groningen
● Zoutcaverne onder grond bij Winschoten veroorzaker van lichte aardbevingen

De Bilt | Niet allen de gaswinning veroorzaakt aardbevingen in Groningen. Ook zout kan de grond laten trillen.
Op 19 november vorig jaar zijn er zeker vier bevingen achter elkaar geweest bij een zogeheten zoutcaverne in de buurt van Winschoten. Een zoutcaverne heeft een paddenstoelvormige structuur. Ze zijn te vinden in het noorden van Nederland en Duitsland.
De zwaarste beving had een kracht van 1,3. Die is mogelijk ook gevoeld door mensen. De andere drie waren zo licht dat de kracht niet goed vast te stellen was.
De vier bevingen gebeurden op een diepte van ongeveer vierhonderd meter. Dat is veel ondieper dan gasaardbevingen, die ongeveer drie kilometer onder de grond gebeuren.
 Krijtkalk
De aardbeving is mogelijk veroorzaakt doordat een laag krijtkalk boven de zoutkoepel in beweging kwam.
Het is niet zeker of dat is toe te schrijven aan zoutwinning, er kan ook een natuurlijke oorzaak voor het in beweging komen van de aarde zijn. "Zout zelf doet ook van alles. Zout is redelijk vloeibaar en is in beweging", legt seismoloog Läslo Evers van het KNMI uit.
Om meer duidelijkheid te krijgen, zijn er extra meetapparateningegraven bij Winschoten. Die moeten ook kleinere aardbevingen oppikken, zodat het KNMI beter kan uitrekenen wat er precies aan de hand is. Akzo-Nobel, dat zout wint bij Winschoten, draait op voor de kosten.
De onderzoekers hebben ook gezocht of er eerder aardbevingen bij de zoutkoepel zijn geweest, maar die zijn niet gevonden
Friesch Dagblad 4 september 2018
Achtkarspelen zet bezwaar tegen gaswinning niet door
Harkema | Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Achtkarspelen gaat niet naar de Raad van State vanwege de verlengde gaswinning ten noorden van Harkema. De gemeente had bij het ministerie van Economische Zaken bezwaar gemaakt tegen die verlenging, maar dat werd onlangs ongegrond verklaard.
Het college kwam met dat bezwaar naar aanleiding van een motie van de gemeenteraad - die eerder dit jaar was ingediend - en hield al rekening met een afwijzing.
In de motie voerde indiener FNP aan dat gaswinning 'niet past bij een fossielvrije energiewereld'. Het college noemt dat geen sterk argument en wijst erop dat de gaswinning in de toekomst landelijk wordt afgebouwd en dat de kans op aardbevingen in het veld in Harkema verwaarloosbaar is. Procederen kost daarnaast geld en inzet van ambtenaren, terwijl de kans van slagen nihil is, merkt het college ook op. NAM wil tot 2024 gas winnen bij Harkema.
Friesch Dagblad 16 juli 2018
Minister : Gas Vinkega mag
● 66 zienswijzen op uitbreiding gaswinning

Vinkega | Minister Eric Wiebes (economische Zaken) is akkoord met de uitbreiding van de gaswinning bij Vinkega. Energiebedrijf Vermilion mag tot in 2032 688 miljoen kubieke meter aardgas extra winnen bij de bestaande gaslocatie. Tegenstanders rest een gang naar de rechter.
Uit het gasveld bij Vinkega is al 1.2 miljoen kuub gas gewonnen. Geschat wordt dat de bodem op het diepste punt met maximaal vier centimeter daalt. Minister Wiebes schat de kans op schade klein. Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) en kennisinstituut TNO achten de schattingen van Vermilion reëel.
Het plan lag tot 24 december ter inzage. Daarop werden 66 zienswijzen op ingediend. Die leidden slechts tot kleine en veelal louter tekstuele wijzigingen van het besluit. Het definitief instemmingsbesluitvan de minister ligt tot en met 22 augustus andermaal ter inzage. Alleen mensen of organisaties die eerder al een zienswijze indienden kunnen tot die tijd opnieuw een beroepschrift indienen bij de Raad van State.
 Ook de gemeente Weststellingwerf had een zienswijze ingediend, waarin onder meer gevraagd werd naar wat er verstaan wordt onder een 'representatieve nulmeting' bij de gebouwen. De minister antwoordt daarop dat Vermilion samen met de gemeenten bepaalt bij welke gebouwen een bouwkundige meting wordt gedaan. De minister zal dat plan beoordelen, kondigt hij aan.
Hoeveel gebouwen gemeten worden is niet wettelijk vastgelegd. De gemeente vond dat dit geconcretiseerd moet worden, maar daar is de minister het niet mee eens. Hij vindt het begrip 'representatieve opname' voldoende duidelijk.
Daarbij wordt opgemerkt dat de procedure voor de beoordeling van schade nog niet afgerond is. De minister is nog bezig met het opzetten van een onafhankelijk instituut voor het afhandelen van schade bij kleine gasvelden. Dit was een ander punt dat de gemeente aankaartte in haar zienswijze.
De minister is ook akkoord met het winningsplan Eesveen in de gemeente Steenwijkerland. Daar mag tot en met 2027 630 miljoen kuub extra gas gewonnen worden.
Friesch Dagblad 7 juli 2018
Gaswinning bij Ternaard en boven de eilanden gaat door
De plannen voor gaswinning bij Ternaard en ten noorden van Terschelling en Schiermonnikoog worden niet geblokkeerd door de stop op nieuwe opsporingsvergunningen, waarover de Tweede Kamer gisternacht een amendement aannam. Projecten waarvoor al proefboringen zijn toegestaan, kunnen gewoon doorgaan.
"Foar ús hat de útspraak fan de Twadde Keamer gjin effekt", laat woordvoerder Sape Jan Terpstra van de NAM weten. Foar Ternaard hie de NAM al in opspoaringsfergunning." Als het zogeheten omgevingsproces uiteindelijk doorlopen is, kan de NAM naar alle waarschijnlijkheid een winningsvergunning tegemoet zien, verwacht Terpstra.

Toch geen plannen
In het westelijke en meest oostelijke deel van de Waddenzee dat nu voor exploratie op slot komt te zitten, had de NAM toch al geen plannen, aldus Terpstra. "Dat is yn it ferline al lang lyn al yn kaart brocht en dêr hiene wy dochs al gjin belang yn steld. Ternaard is eins it lêste lytse winningsfjild dat noch net yn gebrûk nommen is."
Burgemeester Bert Wassink en Ineke van Gent van Terschelling en Schiermonnikoog koesteren enige hoop dat de ontwikkeling van de gasvelden ten noorden van hun eiland uiteindelijk toch niet door zal gaan, ook al zijn daarvoor al vergunningen voor proefboringen afgegeven.
Wat de politiek nu besloten heeft, is ook weer een signaal aan investeerders
"Dat veld heeft voor ons geen prioriteit op dit moment. We zijn er helemaal niet mee bezig", laat Albertus Kor weten namens Tulip Oil, het winningsbedrijf dat ten noorden van Terchelling actief is geweest.
Oranje-Nassau Energie, dat ten noorden van Schiermonnikoog werkzaam is, was gisteravond niet meer bereikbaar. "Mocht er onverhoopt toch nog een booraanvraag komen, dan roeren we ons weer", belooft Van Gent.

Signaal van de politiek
Tegenstanders van de gaswinning hopen dat het signaal dat politiek Den Haag nu heeft afgegeven uiteindelijk ook effect gaat hebben op bestaande gaswinning in het gebied."We zien bijvoorbeeld al dat Britse banken zich terugtrekken uit zulke projecten. Ze willen niet meer investeren in delfstofwinning onder Werelderfgoederen. Wat de politiek nu besloten heeft, is ook weer een signaal aan investeerders. Als zij zich steeds meer terugtrekken, valt uiteindelijk het businessmodel onder de gaswinning weg", hoopt Petersen van de Waddenvereniging.
Friesch Dagblad 3 juli 2018
Belangrijke week Groningers
● Mijnraad maakt risico op aardbevingen bekend

Den Haag |Voor duizenden Groningers breekt een spannende week aan. De Mijnraad, een belangrijk adviesorgaan op het gebied van delfstoffenbeleid, maakt maandag bekend wat het stoppen van de gaswinning in Groningen op termijn betekent voor het risico op aardbevingen. Daarvan hangt af of duizenden woningen wel of niet versterkt of zelfs herbouwd moet worden.
Minister van Economische Zaken Eric Wiebes verraste eind maart vriend en vijand door aan te kondigen dat de gaswinning zo snel mogelijk wordt teruggeschroefd en uiterlijk in 2030 helemaal stopt. Omdat hij ervan uitgaat dat daardoor het bevingsrisico afneemt, besloot hij van een kleine 3200 huizen de inspectie of versterking op te schorten.
Dat kwam de bewindsman op stevige kritiek te staan. Het besluit was aanleiding voor Hans Alders om op te stappen als Nationaal Coördinator Groningen. Hij vindt dat Wiebes zich niet houdt aan afspraken die hij namens de minister met Groningers heeft gemaakt. Ook de linkse oppositie nam Wiebes dat kwalijk.
Uiteindelijk accepteerde een meerderheid in de Tweede Kamer de pauze in de versterkingsoperatie. 		Wel kreeg Wiebes opdracht nog in de eerste week van juli duidelijkheid te geven aan de Groningers die daardoor nog altijd in onzekerheid verkeren. Na de komende vergaderweek gaat de Kamer voor acht weken met zomerreces.
Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) gaf afgelopen week al een voorproefje. De toezichthouder liet weten dat de situatie in Groningen inderdaad veiliger wordt naarmate minder gas wordt opgepompt. Dat betekent mogelijk dat sommige mensen die eerder te horen kregen dat hun huis onveilig is en aangepakt moet worden, straks bericht krijgen dat dit niet meer nodig is. Maar voor circa 5000 gebouwen geldt dat zij zeker de komende vijf jaar nog niet voldoen aan de veiligheidsnorm, en in veel gevallen zelfs nog langer. SodM dringt aan op veel meer tempo bij de inspectie en aanpak van die woningen. Daar zitten honderden huizen bij die Wiebes juist in de wachtkamer heeft gezet.
De conclusies van SodM worden meegenomen in het advies van de Mijnraad, samen met nieuwe berekeningen van onder meer het KNMI. Het pakket wordt maandagochtend overhandigd aan Wiebes, die van de Kamer minder dan een week heeft gekregen om vervolgens een eerste aanzet te geven tot een "ruimhartige" versterking van de woningen die niet veilig genoeg zijn.
Nieuwe Dockumer Courant 27 juni 2018 throch wethâlder Dongeradiel Albert van der Ploeg (CDA)
Van uw gemeente : Dongeradeel
Wat wienen wy wiis mei it gas. It heucht my noch goed. Ik wie in jonkje fan in jier of fiif doe't de gasliedings yn de sechstiger jierren oanlein wurden. Gjin koalendamp mear, folle minder koalmonokside fergiftigingen. De jierren dy't folgen hieltyd minder dampich waar yn'e hjerst en yn'e winter. In neidiel fûn ik wol dat wy net mear frij hienen as de koalenkachsels yn de âlde herforme skoalle wer ris net oan woenen. Oer fyn stof en gevolgen foar de sûnens wurde doe net praat en hast elkenien smookte ek noch.
No fyftich jier letter sitte wy mei de neidielen, dêr 't earder al foar warskôge wurde. Jierdskoddings, boaiemdelgong en klimaatferoaring, al komt dy lêste net allinnich foar rekken fan de gaswinning. Wy moatte fan it gas ôf en de ferplichting fan in gasoansluting yn in nijbouhûs is yn it healjier tiid feroare yn in ferbod op in gasoansluting.
De rol fan de oerheid is ek bot feroare. Meiïnoar oan it gas, sintraal regele en ek meiïnoar profitearje fan de opbringsten, mar no't de problemen dêr binne is dyselde oerheid dêr net mear foar de minsken yn de winningsgebieten. Dêr wurdt net mear mei de minsken earlik praat oer de nut en needsaak fan de gaswinning. As jo skea ha moat jo jo rjocht by wize fan sprekken foar de "helsdoarren" wei helje. Dêr is gjin earlijke ferdieling fan de gasbaten nei de winningsgebieten ta, dy't mei de problemen sitte. De oergong fan gas nei in oare foarm fan enerzjy gebrûk moat elkenien sels mar útsykje. Fansels binne dêr wol subsydzjes te krijen, mar de potten binne gau leech of de grutte bedriuwen naaie dêr mei út foar grutte sinne- of wynprojekten. Enerzjykoöperaasjes opsetten throch de lokale mienskip komme min troch de regeljouwing hinne. It fertrouwen yn de oerheid is fuort hat bliken dien yn de tarieding fan it omjouwingsproses fan de gaswinning by Ternaard. Mar krekt mei dit omjouwingsproses kin de oerheid sjen litte dat sy dêr is foar har ynwenners throch it oars en wer mei de ynwenners te dwaan. Dêrom fertsjinnet dit in kâns foar ús regio en foar it fertrouwen yn de oerheid.
Friesch Dagblad 31 mei 2018 door Pieter Atsma
Geen rem op gaswinning in Fryslân
● Wiebes : gas uit kleine velden is noodzakelijk om te voldoen aan energiebehoefte

Leeuwarden | De gaswinning in Fryslân kan de komende decennia doorgaan. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) wil het gas uit de zogenaamde kleine velden gebruiken om te voldoen aan de aardgasbehoefte in Nederland. Het alternatief is volgens de minister dat aardgas wordt geïmporteerd, en dat zou klimaattechnisch en economisch belangrijke nadelen hebben.
Onder de kleine velden vallen alle gasvelden in Nederland, met uitzondering van het grote Groningerveld. Het was al bekend dat de winning uit deze velden zal teruglopen, omdat veel velden al voor een groot deel zijn leeggepompt. Regionale overheden en actiegroepen hoopten dat de minister de gaswinning hier - net als in Groningen - aan banden zou leggen. In een Kamerbrief maakte Wiebes gisteren duidelijk dat dat niet zal gebeuren.
De minister schrijft wel dat er een 'gestage afbouw' zal zijn van de gaswinning uit kleine velden. Maar daar schrijft hij meteen achteraan dat 'gas wordt gewonnen zolang en in zoverre gas nog nodig is'. En de 232 tot 335 miljard kuub die tot 2050 uit de kleine velden kan worden gewonnen is nodig, stelt de minister, om aan de vraag te voldoen.
Het importeren van aardgas vindt Wiebes ongewenst. Hij noemt hierbij klimaatvoordelen van het gebruik van Nederlands gas. 		Gastransport leidt tot CO2-uitstoot en bij de productie in Nederland komt bovendien relatief weinig methaan vrij. Daarnaast zorgt gaswinning voor werkgelegenheid, Volgens Wiebes in Nederland zo'n 16.500 banen.
De minister wijst erop dat de risico's op aardbevingen en schade niet te vergelijken zijn met die in Groningen. 'Alhoewel voor de gaswinning uit de kleine velden omwonenden en de centrale overheden vaak aangeven te vrezen voor 'Groningse taferelen', zijn deze hier niet te verwachten.'

Gebakken lucht
"Dit is voor 99 procent gebakken lucht", zegt Machiel Aarten van de actiegroep Laat Fryslân Niet Zakken. "Wij snappen wel dat de gaswinning geleidelijk moet worden afgebouwd. Maar het moet mogelijk zijn dat geen nieuwe velden worden aangeboord. Het gas dat nu wordt gewonnen is ruim voldoende om de eigen broek op te houden, want het wordt grotendeels verkocht aan het buitenland."
De minister komt wel met enkele maatregelen voor een betere omgang met schade. Zo wil hij de nulmetingen verbeteren en wordt, zoals al duidelijk was, de afhandeling van schade straks landelijk geregeld. Aarten - tevens SP-statenlid - vindt ook die maatregelen niet voldoende. "Er staat niets in over omgekeerde bewijslast en over het oplossen van schade door meerdere vormen van mijnbouw, zoals door gas- en zoutwinning." Ook een verbeterde nulmeting is volgens Aarten niet voldoende.
Friesch Dagblad 29 mei 2018 door Pieter Atsma
NAM wil weer fracken in gasveld bij Blije
● Gaswinner schroeft productie uit drie velden de komende jaren op

Blije | De Nederlandse Aardolie Maatschappij wil de gaswinning bij Blije de komende jaren opschroeven. Vooral uit het gasveld Blija-Zuidoost moet tot en met 2050 veel aardgas worden gehaald. De gaswinner wil hierbij ook hydraulische stimulatie toepassen, het zogenaamde fracken.
In Blije wordt al sinds 1985 gas gewonnen, vanaf de productielocatie aan de Unemaloane. Tot nu toe is hier uit drie velden ruim drie miljard kubieke meter uit de grond gehaald.
In een nieuw winningsplan, dat nog niet openbaar is, hoopt de gaswinner de komende jaren nog eens 4.7 miljard kuub uit de grond te halen. Het overgrote deel hiervan moet komen uit het veld met de naam Blija-Zuidoost, dat ruwweg is gelegen in de driehoek Blije-Brantgum-Holwerd. De NAM wil de komende jaren drie nieuwe boringen doen, alle drie vanaf de Unemaloane.

Chemicaliën
Bij fracken wordt verdikt water en een hoeveelheid chemicaliën in de grond gespoten om het aardgas beter naar boven te kunnen krijgen. De methode wordt gebruikt op locaties waar het ondergrondse gesteente relatief hard is. Fracken bij gaswinning gebeurt al decennia maar de methode ligt sinds enkele jaren onder vuur van tegenstanders van gaswinning. Volgens Sape Jan Terpstra, woordvoerder van de NAM, is in Blije ook al twee keer gefrackt : in 1998 en 2012.
 De voorgenomen gaswinning leidt tot een bodemdaling van hooguit 5.2 cm. Opgeteld bij bodemdaling in het verleden is de daling hooguit 8.3 centimeter.Volgens de gaswinner en onderzoeksinstituut TNO is de kans op een aardbeving minimaal.
Het is volgens Terpstra nog niet bekend wanneer de nieuwe boringen worden gedaan en wanneer het fracken - dat overigens slechts enkele uren duurt - plaatsvindt. Dat is afhankelijk van de planning van de gaswinner en van de snelheid waarmee het winningsplan de besluitvormingsprocedure heeft doorlopen.

Niet kies
Dat winningsplan is door de NAM ingediend bij het ministerie van Economische Zaken. Het wordt volgens de gaswinner pas openbaar zodra het ministerie het publiceert voor inspraak.
In de gasvelden bij Blije werd in 1998 en in 2012 ook al gefrackt
Terpstra wil het winningsplan niet eerder delen omdat de gaswinner dat "niet kies" vindt tegenover het ministerie. Via een advies van de provincie Fryslân, dat wel openbaar is, komt de meeste informatie nu toch al naar buiten.
De provincie keert zich in dat advies tegen het gaswinproject, zoals ze dat doet bij ieder winningsplan. Het ministerie legt negatieve adviezen van lagere overheden meestal terzijde en stemt dan toch in met de gaswinning.
Nieuwe Dockumer Courant 23 mei 2018 door Anna Anjema
Tien argumenten tegen gaswinning Ternaard
Ternaard | De actiegroep Ternaard foar de Wyn doet op 2 juni in Harlingen mee aan de landelijke actie Samen Tegengas. Andere deelnemers zijn onder meer Feste grun Dongeradiel, Laat Friesland niet zakken, Milieudefensie en de Waddenvereniging. De actiegroep verspreidt in Ternaard huis-aan-huis een flyer met daarin tien argumenten tegen gaswinning :
1 - Laat de bodem niet zakken.
Gaswinning onder Noardeast-Fryslân, bij Ternaard, geeft hoe dan ook bodemdaling en de bodemdaling heeft grote gevolgen voor de waterstand : slecht voor de fundamenten van onze huizen en boerderijen - en het herstellen van de gevolgen kost veel geld ... als de gevolgen überhaupt te herstellen zijn.
2 - Ook kleine velden beven.
Praktijkvoorbeelden te over : niet alleen bij het grote Groningen-gasveld, ook rond de 'kleine velden' zorgt gaswinning voor aardbevingen, zoals laatst in Lauwerszijl. Deze bevingen kunnen in kracht zelfs even sterk zijn. Dat geeft schade aan gebouwen.
3 - Bodemdaling ijlt nog jaren na.
Ook als een gasveld wordt gesloten, kan de bodemdaling nog vele jaren een feit zijn. En dus is de zogenaamde 'hand aan de kraan' (snel stoppen met pompen) een ordinaire verkooptruc. Alleen niet-boren betekent 100% veiligheid.
4 - De NAM trilt ook.
Niet alleen de bodem van Groningen, ook de NAM zelf zit vol scheuren. Er dreigen meerdere miljardenclaims terwijl Shell en Exxon hun aansprakelijkheid ontkennen. Rara : wie betaalt de schade als de NAM failliet is ?
5 - Geen boortoren in Ternaard.
Wie wil een boorlocatie binnen de bebouwde kom van een dorp ? De boortoren is tijdelijk, maar dat geldt niet voor de buizen, tanks en lawaaierige transformators en compressoren. Zou de president-directeur van Shell Nederland dat in haar tuin willen, dag en nacht, inclusief gasfakkel ?
6 - Geen garanties tegen fracking.
Overal om ons heen is het patroon zichtbaar : wat begint als 'gewone' gaswinning wordt, als het gasveld half leeg is, een nieuw niet te stoppen 'cadeau' : fracking. Een 'cadeau' met chemische verontreiniging van onze bodem en ons water !
7 - Pal naast de Waddenzee.
De inwoners van Noardeast-Fryslân zijn trots op het prachtige werelderfgoed Waddenzee. Helaas staat de zeespiegel - langzaam maar zeker - steeds hoger. En kan, vanwege bodemdaling als gevolg van gaswinning, dit unieke natuurgebied kopje ondergaan. Wij willen het Wad aan onze kinderen doorgeven zoals wij het gekregen hebben.
8 - Ternaard moet één dorp blijven.
Gaswinning zaait méér dan bodemdaling en scheuren. Het zaait ook verdeeldheid. Wij willen geen scheuren in het hart van Ternaard. En dat is ook helemaal niet nodig.
9 - Het gas van Ternaard is niet noodzakelijk.
Moet, nu de gaskraan in Groningen dicht gaat, die in Friesland verder open ? Nee, het gas onder ons dorp en onder de Waddenzee is namelijk een ander soort aardgas. Het is 'hoog calorisch' en wordt niet gebruikt voor verwarming en koken, maar voor de industrie. daar zijn genoeg alternatieven voor en belangrijker : er is helemaal geen tekort aan gas. Gaswinning in Ternaard is dus niet noodzakelijk !
10 - Het gas van Ternaard is niet nuttig.
De NAM en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) willen tot op het laatst zoveel mogelijk geld verdienen met gaswinning en zeggen dat het 'nuttig' is. Ja, voor henzelf, maar niet voor Ternaard, Dongeradeel of Friesland en ook niet voor de rest van Nederland. In Nederland WAS verduurzaming jarenlang onmogelijk. Tot de gaskraan dicht moest - toen kon het opeens dus wel.

Bij voldoende deelname rijden er bussen heen en weer.
Opgave via Anna Anjema : anna.anjema@knid.nl
Friesch Dagblad 19 mei 2018
Oproep
Protesten in Smallingerland tegen gaswinprojecten
Drachten/Rottevalle | In Smallingerland is protest ontstaan tegen gaswinningsplannen in de regio. Een groep tegenstanders lanceerde gisteren een petitie tegen het aanboren van nieuwe gasvelden. Tegelijkertijd wordt in Rottevalle opgeroepen te protesteren tegen het verlengen van een bestaand gaswinproject.
De opstellers van de petitie vrezen dat gaswinner Vermilion nieuwe velden wil aanboren en daarbij chemicaliën in de grond wil spuiten, het zogenaamde fracking. Daarnaast ageren ze tegen een voornemen om oude boorputten opnieuw in productie te nemen. Op 18 juni houden ze een bijeenkomst in het gemeentehuis.
Enkele inwoners van Rottevalle lopen te hoop tegen de verlenging van de gaswinning onder hun dorp en onder De Leien. Ze roepen in dorpskrant It Slúske op hiertegen bezwaar in te dienen.
Friesch Dagblad 19 mei 2018 door Jan Ybema
Raad in Burgum bezorgd over bodemdaling
● Commissie voorziet daling van 24 centimeter tot 2050

Burgum | De raad van Tytsjerksteradiel maakt zich zorgen over de verwachte bodemdaling in de gemeente. Volgens een prognose van de Commissie Bodemdaling Aardgaswinning Fryslân daalt de bodem tot 2050 tot 24 centimeter. Verschillende partijen willen dat wethouder Geerling Schippers in actie komt.
"Wij vinden dit eigenlijk best wel heel erg schrikbarend slecht nieuws", aldus D66'er Erwin Duursma, "want 32 jaar lijkt ver weg, maar dat zeiden ze 32 jaar geleden in Groningen ook en we weten hoe het er daar nu bij ligt."
Tytsjerksteradiel heeft al te maken met bodemdaling. Zo keerde de NAM in 2017 vergoedingen uit voor het Hendrik Bulthuis Akwadukt en een naastgelegen brug. De bodemdaling was daar groter dan verwacht. Als gevolg moesten kosten worden gemaakt voor langere damwanden.
 Coalitiepartij FNP drong er bij de wethouder op aan dat de raad voortaan elk jaar geïnformeerd wordt over de prognoses van de bodemdaling en niet, zoals nu het geval is, elke vijf jaar. Douwe Hooijenga van de ChristenUnie sloot zich daarbij aan.
"Vaker meten en informeren is niet genoeg", vond Duursma. "Wij willen dit gewoon niet. We moeten harder op de trom slaan, in verzet komen", vulde Brigitta Scheepsma (GrienLinks) aan. Welke actie er precies ondernomen moet worden, liet ze vooralsnog in het midden.
Wethouder Schippers (FNP) wees op de formele rolverdeling : "It ryk giet oer de gaswinning, net de gemeente. Ik ha jim opmerkingen heard, mar ik kin de gaskraan net tichtdraaie."
Hij adviseerde de fracties hun zorgen kenbaar te maken aan hun provinciale en landelijke afdelingen. Tot een belofte om zijn beklag te doen bij het ministerie van Economische Zaken liet de wethouder zich niet vermurwen.
Column door Sybrand Frietema de Vries (Friesch Dagblad 18 mei 2018)
Weg met de BV Nederland
Op dit moment wordt in Nederland onderhandeld over het Klimaatakkoord. Doel is handen en voeten te geven aan de internationale afspraak om de opwarming van de aarde binnen twee graden of minder te houden.
De usual suspects, het nationale circus van alsmaar doorpolderende vertegenwoordigers van bedrijven, instellingen en milieugroeperingen zijn aan een aantal tafels gezet om te kwartetten onder leiding van een aantal oud-politici.
Het klinkt ongetwijfeld cynisch maar ik denk dat deze werkwijze niet de oplossing is. Met alle respect voor de deelnemers die ongetwijfeld hun best doen om oplossingen aan te dragen die verlaging van CO2-uitstoot dichterbij brengen én de achterban tevreden houden, ontbreekt in het hele proces het uitgangspunt van het gemeenschappelijke, van het algemeen belang.
Ik meen dat de som van alle, zorgvuldig tegen elkaar uitgespeelde individuele belangen - hoe ingewikkeld ook verpakt - uiteindelijk niet de formule is om te komen tot een gemeenschappelijk belang.
Zeker niet één dat zo veelomvattend is als de klimaatopgave.
Het Klimaatakkoord is geoutsourcete politiek - het niet durven nemen van beslissingen. Juist op het moment dat de maatschappij om richting en sturing schreeuwt. En de beginselen die aan een klimaatakkoord ten grondslag zouden moeten liggen, zijn die die in het DNA van partijen als het CDA en PvdA zouden moeten zitten : rechtvaardigheid, rentmeesterschap en solidariteit in internationale context. Maar ik hoor ze niet.
Voorbeeld. De transportsector neemt wereldwijd maar liefst 26 procent van de uitstoot van CO2 voor zijn rekening en dit aandeel groeit nog steeds, zeker in 'transportland' Nederland. Dat kan niet doorgaan. Het hele idee van het over grote afstanden vervoeren van personen en spullen moet dringend op de schop. Een appel die twintigduizend kilometer verderop geplukt is, een feestje vieren in Las Vegas, het hele jaar door rozen uit Afrika. Het is logistiek fantastisch knap maar het kan niet meer.
Dát zouden politici moeten zeggen. Natuurlijk dienen er dan afspraken gemaakt te worden om mensen aan andere banen te helpen en bedrijven zich te laten aanpassen. Maar die verantwoordelijkheid leggen we in handen van politici, die kunnen daar middelen voor beschikbaar stellen.
Door het direct bij de spelers in het economisch verkeer te plaatsen
Het hele idee van het over grote afstanden vervoeren van personen en spullen moet dringend op de schop
worden er geen beginselen vastgelegd, worden er geen leidraden gesponnen maar zijn de spelers in een interactief proces bezig met het doorrekenen van de eigen verlies- en winstrekening. Het Klimaatakkoord is zo de defenitie van marktdenken en daar zit juist de fout. We moeten snel af van de gedachte dat de 'BV Nederland' ons wel uit het ravijn trekt. Deze 'BV', met een aantal multinationale ondernemingen voorop, heeft ons er juist in gereden.
Wij, burgers en bedrijven, maken deel uit van een ondernemende gemeenschap. In de vorm van een coöperatie, de 'Coöperatie Nederland'. En wij willen daadkrachtige coöperatieve bestuurders die beslissingen durven nemen.
In het algemeen belang.

Sybrand Frietema de Vries is deskundige op het gebied van duurzame energie. Hij is verbonden aan de Energiewerkplaats Fryslân
Friesch Dagblad 1 mei 2018 door Theo Klein
Besluit over omgevingsproces in Ternaard uitgesteld
● Organisaties willen meer overleg met achterban

Dokkum | Het besluit over het wel of niet instellen van een omgevingsproces - waarin ook bewoners meebeslissen over de voorwaarden voor gaswinning - rond de voorgenomen gaswinning in Ternaard is uitgesteld. Zo'n omgevingsproces moet ervoor zorgen dat de regio meeprofiteert van gaswinning.
De afgelopen maanden zijn er diverse gesprekken en bijeenkomsten geweest waar inwoners, regionale organisaties en andere belanghebbenden kondenaangeven of ze brood zien in een omgevingsproces, mocht er in Ternaard gas worden gewonnen. De Waddenvereniging en Ternaard foar de Wyn gaven al aan niet aan zo'n proces te willen meewerken. Als tegenstanders van gaswinning willen ze niet meepraten over de verdeling van gasbaten.
Adviesbureau De Gemeynt presenteerde medio april een concept-eindverslag van die gesprekken en bijeenkomsten aan het bestuurlijk overleg waarvan de gemeente Dongeradeel, het ministerie van EZK, de NAM, Wetterskip Fryslân en de provincie Fryslân deel uitmaken. Daaruit blijkt dat er aanknopingspunten zijn voor zo'n omgevingsproces.
Maar volgens burgemeester Waanders is het nog te vroeg om een definitief besluit erover te nemen. 		"Er zijn nu nog te veel broedende kippen om nu knopen door te hakken", aldus Waanders. "Zo gaven diverse organisaties en leden van het bestuurlijk
Er zijn nog te veel broedende kippen om nu knopen door te hakken
overleg aan eerst nog verder te willen overleggen met hun achterban om te kijken of er voldoende draagvlak is voor een vervolg en hoe zij daaraan kunnen bijdragen. De hele kwestie ligt namelijk nogal gevoelig, ook politiek."

Overheidsbeleid
Een andere belangrijke ontwikkeling is volgens haar het overheidsbeleid rond de kleine gasvelden. "Binnenkort gaat er een brief van de regering over de kleine gasvelden naar de Tweede Kamer. Wat daarin komt te staan, is ook bepalend voor de speelruimte die we van het rijk krijgen voor het ontwikkelingsproces. Is er bijvoorbeeld ruimte voor de lusten en lastenverdeling die ons voor ogen staat ?"
Waanders hoopt wel dat er voor de zomer bekend wordt of er wel of geen omgevingsproces komt. "Daar streven we naar ook omdat bewoners van het gebied zo snel mogelijk moeten weten waar ze aan toe zijn. Maar we moeten daarvoor toch meer informatie hebben dan we op dit moment hebben."
Friesch Dagblad 18 april 2018
Aardgastrillingen
College wil Groninger schadeprotocol ook inzetten
Oosterwolde | Het Groninger Schadeprotocol moet ook van kracht zijn voor inwoners van Ooststellingwerf als bodemdalingen en aardtrillingen aantoonbaar gevolgen hebben voor de inwoners. Het college van B&W gaat een brief met deze mededeling naar het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat sturen.
De fractie van Ooststellingwerfs Belang ontving een brief van een burger uit Haulerwijk. Die maakte zijn zorgen kenbaar over bodemdalingen en aardbevingen naar aanleiding van aardgaswinning in Noord-Nederland. Volgens de indiener stoppen de gevaren niet bij de gemeente- en provinciegrenzen.
Het college heeft in antwoorden op vragen van Ooststellingwerfs Belang geantwoord dat zij het ninisterie zullen laten weten dat burgers volgens het Groninger Schadeprotocol gecompenseerd moeten worden.
Friesch Dagblad 16 april 2018
Twintig schademeldingen na aardbeving
● Beving met een kracht van 2.8 bij het Groningse 'tZand

't Zandt | De aardbeving van vrijdagavond bij de Groningse plaats 't Zandt heeft tot twintig schademeldingen geleid bij het Schadeloket Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen. Dat meldde het loket zaterdag aan het begin van de middag.
De beving had een kracht van 2.8 en was op een diepte van drie kilometer. Het epicentrum lag zo'n vijf kilometer van 't Zandt, bij het dorp Garsthuizen. Het loket is de nieuwste overheidsinstantie waar Groningers met aardbevingsschade sinds 19 maart terecht kunnen.
Volgens een woordvoerder van het KNMI was het "een echt sterke beving, die in een behoorlijk gebied kan zijn gevoeld". Op de redaktie van RTV Noord en sociale media werd er melding van gemaakt. "Ik zat te schudden op de bank", citeerde de regionale omroep iemand uit Westeremden. Een vrouw uit Zeerijp vertelde dat er "een gat zit tussen de muur en de vloer". 		Op 8 januari was er een zwaardere beving bij Zeerijp van 3.4.
Het kabinet nam op 29 maart het besluit dat in 2033 de gaswinning in Groningen moet zijn afgebouwd naar nul. Volgens het kabinet zijn de "gevolgen van de gaswinning maatschappelijk niet langer aanvaardbaar".
Bijna tegelijkertijd kondigde het kabinet echter ook aan dat de NAM in de Friese plaats Warfstermolen, op de grens met het Groningse Pieterzijl, gas mag gaan winnen door te fracken. Dat is een omstreden methode waarbij water en chemicaliën in de bodem worden gespoten. Tientallen mensen protesteerden zaterdag in het gebied tegen dit besluit. Ze hadden protestborden, er was muziek en er waren verschillende toespraken.
Volgens het KNMI was het een echt sterke beving, die in een behoorlijk gebied kan zijn gevoeld
Friesch Dagblad 14 april 2018
Shell en ExxonMobil
Wiebes verwacht snel een akkoord over gaswinning
Den Haag | Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) verwacht snel een akkoord te sluiten met Shell en ExxonMobil, de aandeelhouders van de NAM, over de geleidelijke beëindiging van de gaswinning in Groningen.
Wiebes benadrukt dat er veel te bespreken valt. "Alles wat we de afgelopen 55 jaar met elkaar hebben afgesproken moet nu anders. Dat kost tijd. Maar de sfeer aan tafel is prima, het is constructief, niemand vindt ten principale dat we met iets onrealistisch bezig zijn."
Belangrijk punt is of de staat de oliebedrijven Shell en Exxon een miljardenvergoeding moet betalen. Als alle plannen van het kabinet doorgaan, 		blijft er voor 50 tot 125 miljard euro aan gas in de grond zitten. Het exacte bedrag is afhankelijk van de gasprijs. De minister zegt dat hij van Shell en ExxonMobil geen claim verwacht voor het gas dat in de bodem blijft.
Wiebes verwacht daarnaast dat de NAM haar deel bijdraagt aan de kosten voor schadevergoedingen en versterkingsoperaties in Groningen.
De bewindsman benadrukt dat gas niet de eerste delfstof is die in onbruik raakt. "We winnen ook geen turf meer en ik denk niet dat we de wereldkolenvoorraad nog gaan opmaken. Nieuwe tijden breken aan met andere grondstoffen en andere oplossingen."
Friesch Dagblad 10 april 2018 Opinie door Sjoerd Keizer
Gaswinning bij Pieterzijl moet niet doorgaan
● Het kabinet heeft al aangekondigd dat de gaswinning in ons land op termijn tot nul wordt teruggebracht. Maar toch is er nog een vergunning afgegeven voor gaswinning bij Pieterzijl. Dat zou dan ook niet nodig moeten zijn.

Vorige week donderdag, 5 april, was er een informatiebijeenkomst in Pieterzijl. Deze bijeenkomst was georganiseerd door het ministerie van Economuische Zaken. Verschillende medewerkers van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) gaven voorlichting over de gaswinning, fracken en de eventuele gevolgen hiervan.
Vreemd dat de NAM de voorlichting doet, want de bijeenkomst was immers georganiseerd door het ministerie. Minister Wiebes (VVD) kondigde vorige week aan dat de aardgaswinning in ons land op termijn tot nul wordt teruggebracht. Bij Pieterzijl-Oost is dus een vergunning afgegeven tot gaswinning. Dat is onbegrijpelijk.
Tevens werd voorlichting gegeven over fracking. Dat is een zeer omstreden methode. Bij fracking worden onder meer chemicaliën de grond in gespoten. Doordat dit onder hoge druk gebeurt, kunnen de laatste restjes gas worden gewonnen. De rijksoverheid legt de NAM geen strobreed in de weg, omdat gevaar voor mens en dier niet zou zijn aangetoond.

Zienswijzen
De provincie Groningen en de gemeenten Kollumerland, Zuidhorn en het waterschap hebben bezwaar gemaakt. Dat is echter allemaal tevergeefs. Als deze publieke organisaties
Als deze publieke organisaties al geen poot aan de grond krijgen, wat hebben zienswijzen dan nog voor nut ?
al geen poot aan de grond krijgen, wat hebben zienswijzen dan nog voor nut ? De inwoners van onder meer de dorpen Pieterzijl, Visvliet, Grijpskerk , Munnekezijl, Kollumerpomp, Warfstermolen en Burum maken zich terecht zorgen.
Eigenlijk spreekt minister Wiebes en het hele kabinet zichzelf hier tegen. Er wordt aangekondigd dat er op termijn geen gaswinning meer zal plaatsvinden, terwijl ondertussen de kleine gasvelden worden leeggehaald. Het vertrouwen in de landelijke overheid is volledig weg. Daarvoor zou men zich diep moeten schamen.

Sjoerd Keizer uit Triemen was fractievoorzitter van de PvdA in Kollumerland, maar heeft zich begin dit jaar aangesloten bij de nieuwe partij Sociaal in Noard-east-Fryslân (SIN)
Friesch Dagblad 9 april 2018
Gaswinning
Twee lichte bevingen in Groningen
Groningen | In de provincie Groningen hebben zich zaterdag twee lichte aardbevingen voorgedaan.
Die gebeurden bij Kommerzijl en Lauwerzijl. De eerste had een kracht van 1.0, de tweede van 1.7. Daarmee is die laatste beving volgens gegevens van het KNMI de krachtigste van de in totaal vijftien bevingen die zijn gemeten sinds 1 maart dit jaar. Lichte bevingen komen regelmatig voor in het gebied. De lichtste sinds 1 maart had een kracht van 0.1 en was bij Garrelsweer op 25 maart.
Friesch Dagblad 4 april 2018 door Pieter Atsma
Irritatie over gasdeal in Achtkarspelen
● Gemeente moest instemmen met overdracht NAM-Vermilion

Kootstertille | Achtkarspelen is ontstemd over de overgang van gaswinningsvergunningen in de gemeente van gaswinner NAM naar Vermilion. De NAM had vooraf toestemming moeten vragen aan de gemeente, schrijft wethouder Klaas Antuma in een memo aan de raad. Toch komt hij tot de conclusie dat juridische stappen zinloos lijken.
Drie weken geleden werd bekend dat de NAM zijn eigendommen en vergunningen in het gebied rond Kootstertille, waaronder 24 gasputten, heeft overgedragen aan Vermilion. Als onderdeel van die afspraak ging ook het gasbehandelingsstation aan de Westkern in Kootstertille naar Vermilion. De grond van dat station, zo'n 3,9 hectare, huurde de NAM van de gemeente Achtkarspelen.
Ik vermoed dat het moeilijk wordt om hieronder uit te komen
In de huurovereenkomst is opgenomen dat een overdracht alleen mogelijk is na toestemming van de gemeenteraad. Daar heeft de NAM niet om gevraagd, stelt de wethouder. 'Ondanks het feit dat de NAM op de hoogte was van de benodigde toestemming van de gemeenteraad van Achtkarspelen, vernam het college tot zijn verbazing dat de feitelijke activiteiten reeds zijn overgedragen aan Vermilion', staat in de memo.
Vermilion ziet meer toekomst dan de NAM in kleine velden zoals die in Achtkarspelen. De verwachting is dan ook dat de velden na de overname verder zullen worden leeggepompt dan in het geval de NAM ze zou blijven exploiteren.
De gemeenteraad moet nu alsnog instemmen met de overdracht. Antuma verwacht niet dat daarmee een juridisch houdbare mogelijkheid ontstaat om de overdracht terug te draaien. De gemeente zou voor een weigering geen gegronde redenen hebben. "Ik vermoed dat het moeilijk wordt om hieronder uit te komen."
Friesch Dagblad 30 maart 2018 door Pieter Atsma
Minister stemt in met omstreden gasplan Pieterzijl
● Wiebes vindt extra onderzoek naar gevolgen fracking niet nodig.
● Ook akkoord voor verlenging winning op Waddenzee.
Pieterzijl | De NAM lijkt te kunnen beginnen met de winning van aardgas uit het nieuwe veld bij Pieterzijl. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) wil instemmen met het omstreden plan, waarbij de gaswinner met behulp van fracking - het inspuiten van chemicaliën in de ondergrond - zo'n 250 miljoen kubieke meter aardgas wil winnen.
Het gaat om het Fries-Groningse gasveld Pieterzijl-Oost, ruwweg in de driewhoek Warfstermolen-Munnekezijl-Pieterzijl. Vorig jaar werd al een protestactie gehouden in de streek, toen het voornemen van de NAM bekend werd. Verschillende overheden kwamen met een negatief advies, vooral naar aanleiding van het voornemen om fracking toe te passen.
De minister wil desondanks instemmen met het winningsplan. Hij wijst in zijn ontwerp-instemmingsbesluit op een onderzoek van toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen, die enkele jaren geleden concludeerde dat bij fracking uit andere velden in Nederland tot nu toe geen gevaar is opgetreden voor mens en milieu. Hij vindt dan ook dat geen sprake is van een omstrden methode.
De gemeente Kollumerland had gevraagd om een onafhankelijk onderzoek naar de extra risico's als gevolg van fracking. Wiebes wijst dat van de
Een verzoek van Kollumerland voor een onafhankelijk onderzoek wordt van de hand gewezen
hand, onder verwijzing naar het SodM-onderzoek. Wel moet de NAM uiterlijk twaalf weken voor aanvang van de fracking een risicobeheersplan indienen 'gelet op de aandacht die er is voor putstimulatie'.
De gaswinning in het veld PieterzijlOost duurt naar verwachting vijf jaar. In deze periode wordt er maximaal ruim 250 miljoen kubieke meter aardgas opgepompt.
Op 5 april wordt een inloopbijeenkomst gehouden over de gaswinning, van 17:00 tot 20:00 uur in dorpshuis De Wending in Pieterzijl. Tegen het ontwerp-besluit kan tot en met 9 mei een zienswijze worden ingediend.

Laatste verlenging
De minister maakte gisteren ook bekend definitief in te stemmen met het verlengen van de gaswinning on der de Waddenzee bij Harlingen, uit het veld Zuidwal. Uit het veld wordt al sinds 1988 gas gepompt. Het gaat nu om een laatste verlenging tot omstreeks 2020, waarna de gaswinning hier stopt. Deze verlenging was minder omstreden, onder meer de gemeenten Harlingen en Vlieland hadden geen bezwaar.
Wel pleitten de Friese overheden voor een bepaling dat gaswinner Vermilion het boorplatform in de Waddenzee opruimt na afloop van de winning. De minister stelt dat zo'n voorschrift niet nodig is, omdat het wettelijk al verplicht is om het platform op te ruimen.
Tegen het Zuidwal-besluit kan binnen zes weken beroep worden ingediend bij de Raad van State.
Friesch Dagblad 29 maart 2018 Opinie door Peter van den Bemt
NAM ongewenste partij in ' Ternaard-0verleg '
● Ternaard bekijkt met diverse overheden de voorwaarden voor gaswinning. Het dorp doet dat in het Bestuurlijk Overleg., waarin ook de NAM zit. Maar hoe onafhankelijk is dat overleg dan nog ?

Gaswinning in Nederland, het gaat iedere burger aan. Omdat we bijna allemaal gas gebruiken, en als dat niet zo is, baat hebben bij de inkomsten van het gas. Ook omdat gaswinning eindig is, want 'op is op'. Maar sterker nog omdat het klimaat erom vraagt ermee te stoppen. We moeten zo snel mogelijk af van de fossiele brandstoffen.
Voor de Groningers is er nog een dringender reden, zowat een reden van levensbelang, om ermee te stoppen : velen zijn ernstig slachtoffer geworden van de keuze van de overheid en de praktische werkwijze van de NAM om gas uit de Groningse bodem te winnen. Waar bij de heftige problemen rond de bekende velden eindelijk door de regering wat licht aan de horizon gebracht lijkt te worden, wil de NAM graag weer op andere plekken aan de gang. Onder meer de Waddenzee. Het is ook maar een Werelderfgoed.
Omdat het mij dus alleszins aangaat en ik me schaam voor wat de overheid uit 'algemeen belang' de Groningers heeft aangedaan, volg ik de ontwikkeling rond de beoogde gaswinning uit de Waddenzee. Centrum van de discussie hierover ligt in Dongeradeel (Ternaard), waar nu de vraag leeft en besproken wordt of er een omgevingsproces opgezet moet worden.
Bij mijn eerste kennisneming hiervan, in een reactie van burgemeester Marga Waanders op de vele ingezonden protestmails, lees ik het volgende : 'Doel van het open en onafhankelijk omgevingsproces is dat er een toekomstvisie komt waarin de belangen van alle betrokkenen een plaats krijgen en hun zorgen worden erkend en zoveel mogelijk worden weggenomen.'
Dat oogt logisch. Bewoners en overheid gaan in gesprek over de toekomst van hun omgeving. Een vraag in dat gesprek kan zijn, en zal ook zijn : willen we gaswinning onder de Waddenzee ? Stel nou de (mijns inziens slechte) uitkomst dat dat wordt gewild, dan kan de NAM de opdracht worden gegeven dat te winnen.
Wat doet sowieso een uitvoerende partij in het bestuur van een discussie tussen burgers en hun bestuurders ?
Onafhankelijk
Maar wat wil nu het geval : de NAM is een van de vijf partijen die deel uitmaken van het Bestuurlijk Orgaan, dat het onafhankelijke omgevingsproces bestuurt. Is dat dan wel 'onafhankelijk' ? Wat doet sowieso een uitvoerende partij, een opdrachtnemer, in het bestuur van een discussie tussen burgers en hun bestuurders ?
In de vervolgbijeenkomst over het omgevingsproces, 12 maart jongstleden, werd de vraag gesteld : is het logisch dat de NAM partij is in het bestuurlijk overleg ? Het antwoord (volgens de notulen) van burgemeester Waanders luidde : ja, dat is zeker logisch, want de NAM heeft de aanvraag gedaan.
Ik mag toch hopen dat het hier niet bij blijft. Er mag dan wel 'want' worden gezegd in het antwoord, daarmee is het echt nog niet logisch. Het is slim van de NAM. Ze heeft tot nu toe bereikt wat ze wilde bereiken : (opnieuw) de discussie over de omgeving kunnen sturen. Maar ze is als orgaan van een totaal andere orde dan de overige leden van het Bestuurlijk Overleg. Een werkelijk onafhankelijk omgevingsproces, vindt plaats zonder de NAM. Hooguit waar er vanuit het proces vragen rijzen over gaswinning en de gevolgen, kan de NAM informeren. Meer niet.
De NAM hoort geen partij te zijn in het Bestuurlijk Overleg. Ze mag slechts hopen op een opdracht. Waarbij velen hopen dat die opdracht er niet komt. De NAM in het Bestuurlijk Overleg is de beste garantie voor een verkeerde afloop : een toekomstvisie die vooral de NAM goed bevalt, maar de Waddenzee schaadt.

Peter van den Bemt woont in Almere
Friesch Dagblad 29 maart 2018
Gaswinning
Ternaard foar de Wyn laat omgevingsproces schieten
Ternaard | De actiegroep Ternaard foar de Wyn doet niet mee met een eventueel omgevingsproces. Om bij eventuele gaswinning bij Ternaard de regio mee te laten profiteren van de winsten zijn er plannen voor zo'n proces. De komende weken wordt gekeken of er bij belanghebbenden hiervoor voldoende animo is.
Volgens Henk Vellinga van Ternaard foar de Wyn heeft deelname aan voor de actiegroep weinig zin. "Wij zijn hoe dan ook tegen boringen. Dan willen we ook niet meepraten 		over aanwending van winsten door de boringen. Op persoonlijke titel blijf ik de bijeenkomsten wel bezoeken."
Mocht de NAM gaan boren bij Ternaard dan beraadt Ternaard foar de Wyn zich op acties om de boringen zoveel mogelijk tegen te werken. "Dan roepen we bijvoorbeeld mensen op zo veel mogelijk te klagen over geluidsoverlast en zo."
Vanmiddag is er een discussie in Ternaard over nut en noodzaak van gaswinning.
Friesch Dagblad 27 maart 2018
Friese overheden : te veel onzekerheid bij gas Rottum
Rottum | De provincie Fryslân en de gemeenten De Fryske Marren en Heerenveen hebben het ministerie van Economische Zaken en Klimaat geadviseerd niet in te stemmen met het winningsplan van Vermilion voor het gasveld bij Rottum.
Vermilion wil via maximaal drie putten gas winnen uit een veld bij Rottum. Geschat wordt dat er ruim een miljard kubieke meter aan gas in de grond zit, wat tot 2032 gewonnen kan worden. De maximale bodemdaling wordt op anderhalve centimeter verwacht en de kans op trillingen geschat op nihil.
De overheden vinden dat er te veel onzekerheden zijn bij de prognoses, omdat er geen exploratieboring is geweest. De provincie noemt dat onbegrijpelijk en ongepast. Ook is er twijfel aan de voorspelde daling, omdat mogelijk in meerdere lagen geboord wordt.
Friesch Dagblad 24 maart 2018 door Theo Klein
Ternaard boos over tijdstip gasbijeenkomst
● Keus voor de middag vooral gemaakt door organisaties.

Ternaard | Inwoners van Ternaard zijn niet blij met het tijdstip van de bijeenkomst over gasboringen bij het dorp. Die staat gepland voor komende donderdagmiddag.
Volgens Henk Vellinga van Ternaard foar de Wyn, dat zich tegen gaswinning verzet, worden bewoners gedwongen een vrije middag te nemen. Ook de keuze van de datum, Witte Donderdag, valt verkeerd. Daarmee wordt weinig rekening gehouden met het christelijke karakter van het dorp, schrijft hij in een brief aan adviesbureau De Gemeynt, dat de bijeenkomst organiseert.
De bijeenkomst over nut en noodzaak van gaswinning onder de Waddenzee is een van destappen op basis waarvan belanghebbenden besluiten wel of niet mee te doen aan het omgevingsproces. Dat proces moet er voor zorgen dat de regio profiteert van de gaswinning.
De Gemeynt plande de bijeenkomst 's middags, omdat veel mensen van ver komen en omdat er kans is op een grote uitloop. Volgens Hans Warmenhoven (foto) van De Gemeynt blijven dag en tijdstip onveranderd. "Behalve dat het nu nog erg lastig is 		een andere dag te plannen, kozen we bewust voor de middag. Vijf partijen vertellen hun visie op nut en noodzaak van gaswinning aan een panel van deskundigen. Dat kan niet worden afgedaan met oneliners."
Warmenhoven begrijpt de reactie van de bewoners. "Er leeft veel wantrouwen onder de bewoners en er is behoefte aan informatie. Maar we verwachten ook veel organisaties en die belasten we extra door het 's avonds te houden." Dat de bijeenkomst op Witte Donderdag valt noemt hij vervelend. "Daar hebben we niet aan gedacht."
Vellinga vindt echter dat De Gemeynt zich te te soft opstelt ten opzichte van het ministerie van Economische Zaken en de NAM. 'Door bijeenkomsten te plannen op momenten dat het ons slecht uitkomt, versterken ze het wantrouwen onder de bevolking. Ze zeggen dat ze onafhankelijk zijn, maar we hebben het gevoel dat ze te veel de oren laten hangen naar de NAM en het ministerie. Wil De Gemeynt ons vertrouwen winnen dan moet ze zich harder opstellen richting de overheid en de NAM.'
Friesch Dagblad 17 maart 2018 door Jan-Peter Soenveld
Gasveld bij Kootstertille naar Vermilion
● Bedrijf neemt concessie met 24 putten over van de NAM.

Kootstertille | Energiebedrijf Vermilion neemt een gaswinningsvergunning bij Kootstertille over van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Bij de overdracht van de concessie gaan 24 putten met apparatuur over naar Vermilion.
De NAM won dertig jaar lang gas in de omgeving van Kootstertille. Woordvoerder Sape Jan Terpstra meldt dat het gasveld inmiddels op zijn einde is. "En dan komt de afweging of het een gasveld is waar de NAM nog toekomst in ziet."
Vermilion ziet nog wel potentie in het veld. Het bedrijf is meer dan de NAM gespecialiseerd in kleinere gasvelden. Volgens woordvoerder Elita Córdova Gaytán kan volgens het winningsplan nog tot 2021 gas worden gewonnen. "En te zijner tijd moeten we het opnieuw bekijken." Hoeveel gas naar schatting nog in het veld zit konden de NAM en Vermilion gisteren niet melden.
 Vermilion neemt de putten over bij negen locaties, verdeeld over Eastermar, Suwâld, Jistrum, Burgum en Boelenslaan. Van die putten zijn veertien nog in productie. Wat met de andere tien gebeurt, is nog onzeker. Een locatie kan inactief zijn onder meer omdat de gastoestroom te laag is.
Het Canadese bedrijf met een kantoor in Harlingen wil ook onderzoeken of de infrastructuur en locaties geschikt zijn voor 'duurzame energieontwikkelingen'. Vermilion is onder meer actief in de geothermie (aardwarmte). "Maar daar kan ik nog geen uitspraken over doen", aldus Córdova Gaytán.
Het ministerie van Economische Zaken keurde de overdracht reeds goed. Over de overdrachtssom doen beide partijen geen uitspraak. Het personeel van de NAM dat aan dit gasveld werkte, verhuist naar het nieuwe kantoor in Anjum, dat volgende week officieel geopend wordt.
Friesch Dagblad 14 maart 2018
Instemming
Gaswinning bij Harkema gaat door tot uiterlijk 2024
Harkema | De gaswinning bij Harkema gaat nog zes jaar door. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) heeft gisteren bekendgemaakt dat hij instemt met een verzoek van de Nederlandse Aardolie Maatschappij om de winning te verlengen tot uiterlijk 2024.
De gaswinning bij Harkema is begonnen in 2010. Uit het relatief kleine gasveld Harkema, dat is gelegen tussen buurtschap Reahel en de Alde Dyk bij Kootstertille, zou in totaal een kleine vierhonderd miljoen kubieke meter 		gas gehaald worden. Het veld is aangeboord vanaf het platform aan de Hamsterpein.
Volgens het huidige winningsplan zou de gaswinning al in 2016 stoppen. Dat is - net zoals bij veel andere velden - niet gebeurd. De winning loopt nog steeds door en dat wordt met het besluit ook formeel toegestaan.
Volgens de minister wijzigt de hoeveelheid te winnen aardgas niet, alleen de einddatum wordt verlengd. Tot en met 24 april kan bezwaar worden ingediend tegen de verlenging.
Friesch Dagblad 13 maart 2018 door Theo Klein
Ternaard stemt morrend in met gas-overleg
● Wel veel tegenstand tegen gaswinning onder de Waddenzee.

Dokkum | Liever geen gaswinning bij Ternaard, maar als het dan toch moet, dan doen omwonenden en belanghebbenden graag mee aan een omgevingsproces. Dat bleek gisteravond in de Ijsherberg in Dokkum uit de presentatie van de ruim vijftig gesprekken die de afgelopen vier maanden zijn gehouden met belanghebbenden.
Bij dat omgevingsproces bekijkt een Bestuurlijk Overleg (BO), met daarin de NAM, de provincie Fryslân, de gemeente Dongeradeel, Wetterskip Fryslân en het ministerie van Economische Zaken, samen met omwonenden en andere belanghebbenden de voorwaarden voor gaswinning en hoe kan worden bijgedragen aan welzijn en welvaart in de regio. Ook moeten de NAM en Economische Zaken duidelijk maken waarom de gaswinning onder de Waddenzee bij Ternaard eigenlijk nodig is.
Adviesbureau De Gemeynt sprak de afgelopen weken met 28 organisaties en zestien burgers. Twintig organisaties en tien burgers gaven aan mee te willen doen aan zo'n omgevingsproces, drie burgers zien er bij voorbaat niets in.
Zodra Jan Paul van Soest van De Gemeynt bij de presentatie had verteld dat een grote meerderheid voor het omgevingsproces was, klonk er gemor onder de ongeveer honderd aanwezigen in de zaal. "Het is allemaal al beklonken", riep Frans Fennema uit Holwerd. Twee mensen verlieten boos de zaal.

Niet representatief
Er heerste ook twijfel over de representativiteit van het onderzoek. "Er zijn twaalfhonderd inwoners in Ternaard en omgeving. Dan kun je toch niet uit concluderen dat een meerderheid voor het omgevingsproces is ?", stelde Lodewijk Daleman uit Nes.
Dat er veel tegenstand is tegen gaswinning kon Van Soest niet ontkennen. Want ondanks de bereidheid mee te doen aan het proces, gaf de helft van de burgers bij de gesprekken aan dat ze liever helemaal geen gaswinning bij het dorp wil hebben.
Een ander lastig punt is het wantrouwen van de bevolking tegen de overheid en de NAM. Dat bleek al uit de gesprekken en bij het vragenrondje in de zaal werd dat alleen maar bevestigd. "We hebben gas nodig, dus gepompt wordt er toch", stelde Alle de Haan uit Dokkum. "Maar laten we als inwoners van Dongeradeel direct met de NAM praten en de gemeente er helemaal buiten houden. Want die vertrouw ik niet."
Ruud Cino van het ministerie van Economische Zaken probeerde de aanwezigen gerust te stellen. "Dat er geboord gaat worden ligt nog niet vast. In het huidige kabinet en de Tweede Kamer zijn er steeds meer twijfels over gaswinning. Eind maart krijgt de Kamer een brief van minister Eric Wiebes over de Groninger gaswinning maar ook over die in de kleine velden. Misschien besluit de Kamer dat er niet meer geboord wordt. Maar als er een ander besluit valt, dan zal dat boren nooit meer gebeuren zoals in Groningen. Daarvoor zorgt het omgevingsproces."
Eind april wordt besloten of er een omgevingsproces komt. Maar voordat het zo ver is, is er op 29 maart een gesprek in Ternaard over nut en noodzaak van de gaswinning onder de Waddenzee.
Friesch Dagblad 1 maart 2018
Alders : acht miljard nodig voor herbouw
● Nationaal coördinator wil dat rijk ook herbouw voorschiet in Gronings bevingsgebied.

Hilbersum | Het rijk zou ook de kosten voor het versterken en herbouwen van panden in het Groningse aardbevingsgebied moeten voorschieten. Dat vindt de Nationaal Coordinator Groningen (NCG) Hans Alders. Nu doet het rijk dat alleen nog bij vergoeding van al geleden schade door de gasbevingen. De verrekening met de NAM vindt in die gevallen achteraf plaats.
Alders wil die werkwijze nu ook toepassen bij de preventieve versterking en eventuele herbouw in het gebied. Het zou gaan om ruin drieduizend gebouwen. Nu moeten de tweehonderd medewerkers van de NCG nog voor elk gebouw apart in onderhandeling met de NAM. Die betaalt uiteindelijk de rekening voor de werkzaamheden.
Maar de huidige werkwijze is omslachtig en verloopt zo traag dat tienduizenden inwoners van het bevingsgebied al jaren in onzekerheid verkeren over wat er met hun huis zal gaan gebeuren.
Alders wil dat de gaswinner net als bij de afhandeling van al geleden schade nu uit het proces wordt gehaald.
Hij denkt dat de versterking en eventuele herbouw van woningen in het gebied in totaal boven de acht miljard euro kan uitkomen. Dat zou het herstel in Groningen tot een van de grootste nationale operaties sinds de Deltawerken maken, stelt het tv-programma Nieuwsuur waarin Alders gisteren optrad.

Lange procedures
Van het dorp Overschild is door de NCG vastgesteld dat ruim de helft van de huizen moet worden herbouwd. Een werkgroep van bewoners vond de procedures echter zo lang duren dat ze zelf in actie kwamen.
 "We weten sinds twee jaar dat de helft van onze huizen moet worden afgebroken en de andere helft ingrijpend versterkt", zei bewoner Gert de Vries, tegen Nieuwsuur. "Omdat we na de rapporten van Hans Alders niks meer hoorden, hebben we zelf samen met de gemeente een witboek gemaakt waarin we onze eisen en wensen hebben vastgelegd."
De bewoners noemen het instituut Nationaal Coördinator Groningen een "nogal ondoorgrondelijk bolwerk".
Alders begrijpt het ongeduld, maar noemt de situatie "erg complex". "In de praktijk is het erg moeilijk om een vuist te maken. Wat te doen als één bewoner in een rijtje van tien niet mee wil werken ? Dan kunnen we helemaal niks", aldus de coördinator. Een ruime kamermeerderheid vindt dat Alders niet voldoende toegerust is op de operatie, constateerde Nieuwsuur bij een rondgang in Den Haag.
Kamerlid Carla Dik-Faber (Christenunie) vindt dat de NCG zijn verwachtingen niet waarmaakt. "Hij is met handen en voeten gebonden aan de NAM. Dat zal moeten veranderen. Hij moet er zijn voor de bewoners."
Volgens Kamerlid Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) is "de problematiek is gruwelijk onderschat. De aanpak van de coördinator werkt niet."

Lente
Minister Eric Wiebes liet gisteren weten dat hij kritisch wil kijken of de overheid ook de versterkingsoperatie moet gaan voorschieten. Dat wil eerst met alle partijen bespreken. "Het doel is om in de lente tot een akkoord te komen", zei hij.
Friesch Dagblad 22 februari 2018 door Jouke Douwe de Vries (Dongeradeel Sociaal)
Stop omgevingsproces gaswinning Ternaard
Het omgevingsproces over de gaswinning bij Ternaard moet stoppen. Bij dit overleg met inwoners en andere belanghebbenden wordt er al van uitgegaan dat de gaswinning doorgaat en wordt vooral gekeken hoe de regio hiervan kan profiteren. Protesten blijven ondertussen uit.

En protesten zouden juist meer dan ooit moeten klinken. Zeker na de recente zware aardbeving in Noord-Groningen als gevolg van de gaswinning. Uit onderzoek kwam al in 2015 naar voren dat ook in Dongeradeel aardbevingen tot 3.9 op de schaal van Richter kunnen voorkomen.
En wat levert een omgevingsproces dan op voor de regio als huizen beschadigd worden of sterk in waarde dalen ? Spiegeltjes en kraaltjes. Inwoners zullen uiteindelijk niet meer dan een schijntje krijgen van de opbrengsten van de gaswinning in het gebied. En ondertussen ondervinden ze wel alle gevolgen.
Bovendien wordt met dit omgevingsproces ook het Waddengebied verkwanseld. De verwachte bodemdaling als gevolg van de gaswinning in combinatie met de stijgende zeespiegel door de opwarming van de aarde kan desastreuze gevolgen hebben voor het unieke ecosysteem in het Waddengebied. Schuin borend vanuit Ternaard wordt onder een groot deel van het wad geboord en dat kan ervoor zorgen dat op termijn delen van het wad niet meer droogvallen. Met alle gevolgen van dien voor de dieren die er afhankelijk van zijn.
Toch heeft het college van burgemeester en wethouders van Dongeradeel samen met de provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân, het ministerie van Economische Zaken en de NAM besloten tot een 'onafhankelijk' omgevingsproces met inwoners en andere belanghebbenden. Ondertussen loopt de vergunningsaanvraag van de NAM voor de gaswinning bij Ternaard gewoon door.

Nieuw dorpshuis
Nut en noodzaak van de gaswinning worden wel onderzocht, maar het wordt hoe langer hoe meer duidelijk dat het proces er vooral op gericht is om 'de zorgen over de gaswinning weg te nemen, en 'geld voor de regio' binnen te slepen.
Dat kwam naar voren bij de startbijeenkomst van het omgevingsproces in december. Burgemeester Marga Waanders zei daar : "geld voor een nieuw dorpshuis, extraatjes voor de verenigingen, aanleg van een nieuwe speeltuin of duurzame ontwikkeling van het gebied kunnen tot de mogelijkheden behoren." Kortom, de spiegeltjes en kraaltjes.
Inwoners zullen uiteindelijk niet meer dan een schijntje krijgen van de opbrengsten van de gaswinning
En ze voegde er nog iets belangrijks aan toe : "Als we niet meedoen aan dit omgevingsproces, 'krijgen' we ook niets." Dat maakt het klip-en-klaar dat het college van burgemeester en wethouders er al van uitgaat dat de gaswinning bij Ternaard doorgaat. Het omgevingsproces is dus niets meer of minder dan een rookgordijn, een middel om de mensen in het gebied rustig te houden.
Hoog tijd dus dat we stoppen met dit omgevingsproces en dat de protesten in volle hevigheid losbarsten. Want gaswinning is niet meer van deze tijd. Laten we nu eindelijk eens vol gas gaan inzetten op duurzame energie-opwekking. Wat ons betreft mag Noardeast-Fryslân daarin 'de groenste gemeente van Nederland' worden. Met dit omgevingsproces dreigen we 'de grootste schlemiel van Nederland' te worden.
Friesch Dagblad 21 februari 2018 Column door Pieter Atsma
Gasschade
Hoe zou ik reageren ? Je vraagt het je als huiseigenaar in een gaswinningsgebied weleens af, als je alle commotie in Groningen ziet. Scheuren in de muur en gebouwen die soms zelf noodgedwongen moeten worden gestut. Je kunt je voorstellen dat inwoners de straat op gaan.
Gelukkig voor de Groningers lijkt er onder leiding van gasminister Eric Wiebes een nieuwe wind te waaien. Als er al schade is, dan wordt die voortaan beoordeeld door een onafhankelijke commissie. Niet meer de NAM die als slager zijn eigen vlees keurt, maar een groep externe deskundigen die alle schademeldingen beoordeelt.
Hoe anders is dat hier in Fryslân. In onze schadecommissie houdt de gaswinner een dikke vinger in de pap, door de helft van de leden te mogen aanwijzen.
Gedeputeerde Michiel Schrier vindt het allemaal prima. Hij zegt dat de overeenkomst goed werkt, omdat áls schade wordt vastgesteld het ook zeker is dat de NAM die betaalt.
Kom daar maar eens mee aan bij de Friezen die zich de afgelopen jaren bij de commissie hebben gemeld. Nog steeds is geen enkele particulier erin geslaagd een vergoeding te krijgen. Terwijl het toch sterk is dat - met een bodemdaling van soms tientallen centimeters - bij niemand van alle honderdduizenden bewoners schade is ontstaan.
Twijfel zaaien over de relatie met gaswinning is natuurlijk ook gemakkelijk. De oorzaak van schade zal bijna altijd een combinatie van factoren zijn. Zo is het bij mij in de achtertuin drassig en staat er vaak water in de kruipruimte onder mijn huis. Maar of dat komt door de bodemdaling ? Misschien is het wel meer de schuld van de buurman met zijn grote nieuwe terras, en de grondwaterstand die wat hoger is dan vroeger.
Het is blijkbaar belangrijker dát de NAM zo nu en dan wat betaalt
Maar juist daarom kan de NAM zich er relatief gemakkelijk onderuit praten. En wil VVD-minister Wiebes de gaswinner buiten de deur houden van de schadecommissie.
Maar ons provinciebestuur, onder aanvoering van de SP-gedeputeerde, durft zover niet te gaan. Het is blijkbaar belangrijker dát de NAM zo nu en dan wat betaalt, dan dat de schade écht onafhankelijk wordt vastgesteld.
En dan moeten inwoners, als ze een schadeverzoek indienen, ook nog vooraf afstand doen van een gang naar de rechter. Wie zal daar nog aan beginnen ?
Ach, de meeste Friezen zullen wel reageren net zoals ik : de kruipruimte gewoon leegpompen als het water écht te hoog dreigt te komen. En zich er verder maar niet te druk over maken.
En de rekening zullen we ook in de toekomst wel zelf moeten betalen. Want zelfs bij échte schade hoeven we blijkbaar niet op steun van de provincie te rekenen.
Friesch Dagblad 19 februari 2018
Acties
Proefboring bij Schier gaat spoedig van start
Schiermonnikoog | De voorbereidingen voor de proefboring naar gas ten noorden van Schiermonnikoog zijn zaterdag voortgezet. Wanneer met het boren zelf wordt begonnen, kon een woordvoerder namens het consortium van drie betrokken partijen - Hansa Hydrocarbons, Energiebeheer Nederland (EBN) en Oranje-Nassau Energie - niet zeggen. Wel zal dat volgens de woordvoerder spoedig gebeuren.
De proefboring zou vrijdag starten, maar werd uitgesteld vanwege de bezetting van het boorplatform door Greenpeace medewerkers. Vier 		actievoerders wisten op het platform te komen en werden daar door de politie en de kustwacht van af gehaald. Vijf anderen werden aangehouden omdat ze op een schip in de buurt zaten. Zij kwamen na een uur vrij; de actievoerders op het platform werden vrijdagnacht weer vrijgelaten.
Het Britse bedrijf Hansa Hydrocarbons zegt de zorgen van de bewoners van Schiermonnikoog over de boring te begrijpen. Het bedrijf wil daarom opnieuw met hen in contact treden om informatie te verschaffen, onder meer over de milieuaspecten van de boring.
Trouw 27 januari 2018 door Koos Schwartz
De Nam : melkkoe van Nederland, zonder vet op de botten

Jarenlang sponnen via de Nam de Nederlandse staat, Shell en Exxon garen bij de gaswinning in Groningen. Nu de productie wordt teruggeschroefd en er steeds meer claims volgen, is de vraag: wie gaat al die bevingsschade betalen ?

Een groot woord: mijlpaal. Misschien is mijlpaaltje beter. Op 2 juni 2017 wordt er eentje bereikt bij de Nam. Het is geen olievondst, zoals in 1943. Dan wordt midden in oorlogstijd bij Schoonebeek olie ontdekt, een vondst die voor de bezetter wordt verzwegen en die vier jaar later leidt tot de oprichting van de Nederlandsche Aardolie Maatschappij, een dochterbedrijf van Shell Nederland en Standard Oil Company of New Jersey (Esso, nog later: Exxon) dat de stroperige Schoonebeekse olie gaat oppompen.

Het is ook geen gasvondst, zoals in 1948 in Coevorden, de gemeente die drie jaar later als eerste in Nederland op aardgas kookt. En het is natuurlijk geen mijlpaal à la die van de 22ste juli 1959, als de Nam in Kolham bij Slochteren een gasveld aanboort dat later het Groningenveld gaat heten.

Net als in 1943 wordt die vondst onder de pet gehouden, al wordt minister De Pous (economische zaken) wel geïnformeerd. De Nam vreest dat andere oliemaatschappijen in Nederland naar olie en gas gaan zoeken en daar zitten Shell en Esso niet op te wachten: het is immers nog niet zeker dat zij het net ontdekte veld mogen exploiteren. In de loop van 1960 schrijven kranten over een 'enorm' gasveld, en de Nam bevestigt dat: 60 miljard kubieke meter gas, is de eerste schatting. In 1963 wordt gesproken over 1100 miljard kuub, later blijkt het veld 2800 miljard kuub te bevatten. De Nam heeft in Kolham iets gigantisch aangeboord: een van de grootste gasvelden ter wereld.

Ingrijpende operatie
Shell en Esso beseffen het belang van de vondst. Maar hoe moet het verder? De meningen zijn verdeeld, schrijven
De Nam heeft in Kolham iets gigantisch aangeboord: een van de grootste gasvelden ter wereld.
Aad Correljé, Coby van der Linde en Theo Westerwoudt in hun in 2003 verschenen boek 'Natural gas in the Netherlands'. Shell mikt op leveranties aan grote afnemers. De ideëen van Esso draaien om de kleinverbruikers. Als die massaal aan het aardgas gaan, is de afzet voor decennia verzekerd. Voorwaarde is dat Nederland overstapt van kolen, olie en stadsgas op aardgas: een ingrijpende operatie. Het plan van Esso wint. In 1963 begint de gasproductie. De Nam, bemand met personeel van Shell maar voor de helft eigendom van Esso, mag dat doen.

Voor welke prijs? Dat is geheim, maar volgens Correljé, Van der Linde en Westerwoudt gaat grofweg 70 procent van de gasopbrengsten naar de staat en 30 procent naar de Nam. Het is, volgens hen, een opmerkelijke deal. Meestal is het staatsaandeel in de opbrengsten bij zulke deals in die tijd lager. Maar er speelt nog iets.

De prijs van het gas wordt gekoppeld aan de prijs voor alternatieve brandstoffen als olie. Gas mag niet duurder zijn die alternatieven, heet het. Dat klinkt redelijk. Maar er is geen koppeling tussen de gasprijzen en de kosten om het gas uit de bodem te halen. Die kosten zijn relatief laag. Het Groningenveld is, schrijven Correljé c.s. een 'zeer lage-kostenveld'. Naast de staat kunnen ook Shell en Esso er dus goed op verdienen.

Nederland Aardgasland
De link met het mijlpaaltje van 2 juni 2017 is bijna gelegd. In de tussentijd gebeurt er veel. In 1968 is Wijk aan
Grofweg 70 procent van de gasopbrengsten gaan naar de staat en 30 procent naar de Nam
Zee de laatste gemeente die op het gasnet wordt aangesloten. In 1969 kookt 85 procent van de Nederlanders op aardgas. Centrale verwarming wordt normaal. In zes jaar is Nederland een aardgasland geworden. Een land met een schone brandstof, veel schoner dan kolen, al speelt dat argument dan nog geen rol. Het hoofdkantoor van de Nam verhuist van Oldenzaal naar Assen, vlakbij Slochteren.

De Nam blijft speuren naar olie en gas op land en op zee. In 1975 begint ze met gaswinning op zee. Door gas uit de 'kleine velden' op te pompen, wordt het Groningenveld ontzien en kan Nederland langer plezier hebben van zijn 'bel' onder Slochteren. In 1975 is het veld nog goed voor ruim 80 procent van de gasproductie, in 1976 piekt de productie uit het veld: 87,7 miljard kuub. In die jaren piekt ook de totale Nederlandse gasproductie.

Export
In 1964 gaat het eerste gas de grens over, naar Duitsland. In 1970 wordt 10 miljard kuub uitgevoerd, in 1975 ruim 50 miljard kuub. Nederland is dan een gasexportgrootheid. Ook financieel heeft Nederland plezier van zijn gas. De 70-30 regeling met Shell en Exxon is in de jaren zeventig aangepast, het staatsaandeel in de opbrengsten wordt groter, grofweg zo'n 85 procent. In 1985 zijn de gasverkopen goed voor meer dan tien procent van de overheidsinkomsten. Dat de gaswinning nadelen heeft, wordt ook duidelijk. De Groningse bodem blijkt te dalen en op 26 december 1986 is er een aardbevinkje bij Assen.

En de Nam? Die speurt naar nieuwe gasvelden. Ze produceert gas (en wat olie), onderhoudt haar installaties en rukt uit als er onraad dreigt, wat niet vaak gebeurt. Bij Norg en Grijpskerk slaat de Nam gas ondergronds op - voor als er onverhoedse tekorten ontstaat. In de Noordzee ontstaat een groot pijpleidingennetwerk waar veel gasvelden op zijn aangesloten. De Nam is een van de grootste werkgevers van Noord-Nederland. In 2007 voorspelt directeur Roelf Venhuizen dat de Nam nog tot 2080 met het Groningenveld bezig zal zijn.

Geheimzinnig
Hoe belangrijk de Nam ook is, het bedrijf houdt iets geheimzinnigs. De Nam is niet beursgenoteerd en hoeft als dochter van Shell en Exxon geen jaarverslagen te publiceren. Dat doet de Nam ook niet. Bedrijven die zaken doen met de Nam weten niets van de financiële situatie van de gaswinner: wel weten ze dat de Nam eventueel bij moeder Shell kan aankloppen. Wat de Nam overhoudt aan de gaswinning, hoe vol haar kassen zijn en wat Shell en Esso/Exxon eraan verdienen, blijft geheim. Geruchten gaan er wel. Dat de Nam een goudmijn is voor Shell, in sommige jaren goed voor 10 procent van concernwinst.

Dan is het 2 juni 2017. Een Europese richtlijn verplicht mijnbouwbedrijven vanaf 2016 inzicht te geven in hun betalingen aan overheden. De Nam voldoet daaraan en deponeert, naar eigen zeggen omdat ze transparant wil zijn, een jaarverslag bij de Kamer van Koophandel. Het eerste publieke jaarverslag in 69 jaar is een feit. Eindelijk is er inzicht in Nams financiën - en er is nog iets opmerkelijks.

2016 is, zo valt te lezen, geen makkelijk jaar geweest voor de Nam. Het personeelsbestand is met bijna een kwart
In 2007 voorspelt directeur Roelf Venhuizen dat de Nam nog tot 2080 met het Groningenveld bezig zal zijn.
gekrompen: van 2097 naar 1594, gerekend in voltijdsbanen. De oliewinning in Schoonebeek, gestaakt in 1995 en weer opgepakt in 2011, heeft stilgelegen vanwege een lek in een pijpleiding en draait met verlies. De gasprijzen zijn laag geweest, de gasproductie ook.

Natuurlijk meldt de Nam waarom die productie laag is. Nadat op 16 augustus 2012 de aarde schudde onder het gehucht Huizinge en er meer aardbevingen volgden, heeft de Nam de productie van het Groningenveld fors moeten verminderen. Aan de staat is in 2016 3 miljard euro overgemaakt - in 2013 toen de gasproductie veel hoger was, was dat nog 15,4 miljard euro, de grootste staatsgasjaarwinst ooit. De Nam meldt dat de staat sinds 1963 zo'n 275 miljard aan het Nederlandse gas heeft verdiend. Maar niet hoeveel Shell en Exxon eraan hebben overgehouden.

Geen gemakkelijk jaar. Toch resteert, na de afdrachten aan de staat, een winst van 526 miljoen euro. De bestemming van dat geld valt op. Liefst 89 procent (469 miljoen) wordt als dividend uitgekeerd aan Shell en Exxon. Een ongebruikelijk hoog percentage. Ongebruikelijk laag voor een kapitaalintensief bedrijf als de Nam is de verhouding tussen eigen vermogen en vreemd vermogen: 4 procent. Vet op de botten? De Nam heeft het niet. Is dat niet vreemd in een tijd dat het schadeclaims richting Nam regent en niemand weet hoeveel bevingen en claims er nog komen?

Financiële positie
Volgens de Nam is er weinig aan de hand. Op de dag dat het jaarverslag verschijnt, betitelt financieel directeur Anton Broers in Het Financieele Dagblad de dividenduitkering van 469 miljoen euro als 'prudent'. Hij wijst erop dat de Nam weinig langetermijnschulden heeft en dat de vorderingen groter zijn dan de kortetermijnschulden. Als de Nam echt geld nodig heeft, kan ze geld lenen bij haar moeders (in 2016 was dat niet nodig) en verder is er de zekerheid van de inkomsten uit het aardgas. De Nam staat er goed voor, stelt Broers. Voor vergoeding van aardbevingschade heeft de Nam in 2016 98 miljoen euro uitgekeerd. Een iets groter bedrag is opzijgezet voor de vergoeding van nieuwe claims. In totaal heeft de Nam voor bevingschades 495 miljoen gereserveerd.

Is dat genoeg? De gasproductie zal eerder af- dan toenemen. Nieuwe productiebeperkingen voor het Groningenveld
De Nam keert enorme dividenden uit aan Shell en Exxon en heeft nauwelijks vet op de botten terwijl het claims regent
zijn op komst. In de kleine velden zit weinig rek. Gerede kans dat de gasinkomsten zullen afnemen. Tegelijkertijd is de kans op nieuwe claims levensgroot. In maart 2017 oordeelt de rechter dat de Nam moet opdraaien voor de immateriële schade als gevolg van bevingen. Hoe hoog die is? Niemand weet het. Het bedrag kan in de honderden miljoenen lopen.

Deze week bevestigt het Gerechtshof in Leeuwarden een uitspraak van de rechter in Assen dat de Nam de waardedaling van huizen die zijn getroffen door een beving moet compenseren: niet als dat huis wordt verkocht, maar direct. Het zou om 100.000 huizen kunnen gaan. Prijskaartje: wellicht een miljard euro.

Op 8 januari is er bij Zeerijp, vlakbij Huizinge, de zwaarste aardbeving sinds 5 jaar, met meer dan duizend nieuwe schadeclaims als gevolg. Na twee jaar van relatieve rust, blijkt de Groningse bodem toch weer flink te kunnen schudden, ondanks de productiebeperking. De rekening? Nog niet bekend, zoals die ook nog niet bekend is van de circa 100.000 huizen die de komende jaren moeten worden versterkt. Een meerdere-miljardenkwestie, waarschijnlijk.

Winst
Hoe lang kan de Nam toekomstige claims voldoen? Blijft de gaswinning nog aantrekkelijk voor Shell en Exxon als
De gasinkomsten zullen afnemen en tegelijkertijd is de kans op nieuwe claims levensgroot. Het bedrag kan in de honderden miljoenen lopen.
hun eens zo lucratieve dochter wordt bedolven onder de claims en de winstgevendheid van gaswinning in het gedrang komt. Shell en Exxon zijn geen liefdadigheidsinstellingen en zeker bij Exxon wordt scherp gestuurd op winst. Als zij Groningen vaarwel zeggen, wat dan? Betaalt de staat dan de rekening?

Shell en Exxon niet. Het was altijd al zo dat Nam's moederbedrijven niet wettelijk aansprakelijk waren: als een rechter oordeelde dat de Nam iets had gedaan wat niet deugde, was dat niet op Shell te verhalen. Bij schikkingen en overeenkomsten met gedupeerden ligt dat anders. Tot 2 juni 2017 was Shell daar wel op aan te spreken. Maar sinds het verschijnen van het jaarverslag waarschijnlijk niet meer. Shell heeft die aansprakelijkheid ingetrokken. Een mijlpaaltje.
Trouw 27 januari 2018 door Jan Kleinneijenhuis
Shell zet de Nam op afstand.
Wie draait er straks op voor de schade in Groningen?

Kan de Nam de aardbevingsschade in Groningen wel vergoeden? Doordat Shell afstand nam van zijn geplaagde dochter, is dat de vraag.

Olieconcern Shell heeft ongemerkt de aardgasdochter Nam op afstand geplaatst. Deskundigen stellen dat het bedrijf daardoor mogelijk niet langer aansprakelijk is voor schikkingen die Nam treft om de aardbevingsschade in Groningen te vergoeden. De Nam zelf heeft nauwelijks reserves, en kan de schade alleen betalen als het bedrijf gas blijft oppompen. Maar minister Wiebes wil de gasproductie juist terugschroeven.
Begin juni 2017 heeft Shell zijn zogeheten 403-aansprakelijkheidsverklaring voor de Nam ingetrokken, zo blijkt uit een kort zinnetje in het jaarverslag van Shell Nederland. "Daarmee is Shell niet langer aansprakelijk voor schulden van de Nam die het gevolg zijn van rechtshandelingen na die intrekking", zegt Hans Beckman, emeritus hoogleraar jaarrekeningenrecht aan de Erasmus Universiteit. "Voor alle schikkingen en overeenkomsten die de Nam na die intrekking sluit om aardbevingsschade te vergoeden, kun je dus niet bij Shell aankloppen."
Shell heeft zijn aansprakelijkheid nu op voorhand kennelijk uitgesloten.
Steef Bartman, hoogleraar ondernemingsrecht
De Nam is momenteel in onderhandeling met de staat en betrokken partijen uit de regio over afspraken om aardbevingsschade te vergoeden. Die worden opgenomen in het zogeheten 'schadeprotocol', waarin moet staan voor welke schade de Nam verantwoordelijk is, en hoe die wordt vergoed.
Ook die schade zal niet langer te verhalen zijn op Shell, stelt Steef Bartman, advocaat, hoogleraar ondernemingsrecht en expert in 403-verklaringen. "Een schadeprotocol mondt uit in een overeenkomst waarbij de Nam partij is. Het betreft dus een rechtshandeling, waarvoor Shell zijn aansprakelijkheid nu op voorhand kennelijk heeft uitgesloten."

Gevolgen
Dat kan verstrekkende gevolgen hebben, beaamt hoogleraar bestuursrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen Herman Bröring. "De Nam zal in het gros van de gevallen de schade schikken. Er komen relatief weinig zaken voor de rechter. Daarnaast is de Nam aansprakelijk voor de versterking van huizen, waarover eveneens afspraken worden gemaakt. De risico's stapelen zich op en niemand weet hoe hoog die rekening uitvalt. Het is een reëel scenario dat de Nam volloopt met verplichtingen en Shell zijn handen er daarom vanaf trekt."
Shell stelt dat "Nam een belangrijke joint venture blijft voor Shell". Het bedrijf beaamt dat het de aansprakelijkheid heeft ingetrokken, maar stelt dat dat is gebeurd omdat de Nam sinds vorig jaar een eigen jaarrekening publiceert. "De '403-verklaring' die Shell Nederland in het verleden heeft afgegeven, diende ertoe de leveranciers van Nam (...) te beschermen, omdat deze niet in staat waren om de financiële situatie van Nam te beoordelen op basis van een door Nam gepubliceerde jaarrekening. Die jaarrekening is er nu wel." Dus is een aansprakelijkheidsverklaring niet meer nodig, aldus Shell, die de zaak afdoet als 'puur een kwestie van jaarrekeningenrecht'.
De risico's stapelen zich op en niemand weet hoe hoog die rekening uitvalt. Het is een reëel scenario dat de Nam volloopt met verplichtingen en Shell zijn handen er daarom vanaf trekt.
Herman Bröring, hoogleraar bestuursrecht Rijksuniversiteit Groningen
Bartman : "Dat is een weinig plausibel verhaal. Shell draait de zaak om. Een aansprakelijkheidsverklaring is één van de voorwaarden om een dochter vrij te stellen van haar plicht om een jaarrekening te maken. Nu de Nam een eigen jaarrekening publiceert, stond het Shell vrij haar hoofdelijke aansprakelijkheid te handhaven. Zij was niet verplicht om die te beëindigen, dat is een bewuste keuze. Dat Shell haar verklaring heeft ingetrokken kort nadat de rechtbank vorig jaar de Nam schadeplichtig heeft gehouden, geeft te denken. Dat tussen één en ander verband bestaat acht ik dan ook zeer waarschijnlijk."
Waarom trok Shell plotseling zijn aansprakelijkheid voor de Nam in? Een puur juridische kwestie, stelt Shell. Een intrekking met mogelijk grote gevolgen, oordelen experts op het gebied van bestuurs- en ondernemingsrecht. De vrees is dat de Nam met veel te weinig geld over zal blijven om de aardbevingsschade als gevolg van gaswinning in Groningen te kunnen voldoen.

Wat heeft Shell precies gedaan?
De Nam is voor 50 procent in handen van Shell, en voor 50 procent van ExxonMobil. Jaarverslagen publiceerde de Nam tot vorig jaar nooit. Dat mag, maar alleen als de moedermaatschappij van de Nam zich aansprakelijk stelt voor schulden die het bedrijf aangaat als gevolg van rechtshandelingen - bijvoorbeeld contracten, of schikkingen. Vanaf 1985, zo valt terug te halen in het handelsregister, gaf Shell Nederland B.V. ieder jaar zo'n aansprakelijkheidsverklaring, ook wel 403 verklaring genoemd, af voor de Nam.
Vorig jaar publiceerde de Nam voor het eerst een eigen jaarverslag. Een Europese richtlijn verplicht mijnbouwbedrijven inzage te geven in hoeveel geld zij afdragen aan de staat. De Nam zegt bovendien te streven naar meer transparantie, en daarom een zelfstandig jaarverslag te publiceren.
Gevolg is dat Shell niet langer garant hoeft te staan voor de Nam. Leveranciers en klanten kunnen middels het jaarverslag zelf beoordelen hoe Nam er financieel voorstaat. In het jaarverslag van Shell Nederland is dan ook te lezen dat Shell zijn aansprakelijkheidsverklaring vanaf 2 juni 2017 heeft ingetrokken. De Nam was daarvan op de hoogte.

Wat betekent dat?
De aansprakelijkheidsverklaring geldt alleen voor schulden die ontstaan uit rechtshandelingen van de Nam. Denk
Shell blijft aansprakelijk tot 2 juni 2017, daarna ligt het volledig bij de Nam.
aan contracten met leveranciers of werknemers, maar ook schikkingen of overeenkomsten die de Nam sluit om aardbevingsschade te vergoeden. Alle verplichtingen uit dat soort verbintenissen die de Nam vanaf 2 juni 2017 aangaat, zijn door de intrekking van aansprakelijkheid niet langer te verhalen op Shell, stellen deskundigen. Stamt de verplichting van vóór 2 juni 2017, dan blijft Shell wel aansprakelijk.
Anders ligt het bij verplichtingen waar de Nam door een rechter toe veroordeeld wordt. De uitspraak van de rechter deze week dat de Nam de waardedaling van huizen direct moet vergoeden, bijvoorbeeld, was in principe al nooit te verhalen op de aandeelhouder.

Kan de Nam al die schade wel vergoeden?
De Nam stelt zelf dat het voornemens was en is zelf de vergoedingen te betalen die voortvloeien uit de verplichtingen ten aanzien van haar activiteiten in Groningen. "Dit is niet veranderd door de intrekking van de 403-verklaring".
Uit het jaarverslag dat het bedrijf vorig jaar publiceerde, valt echter op te maken dat er slechts zo'n 500 miljoen euro gereserveerd is om bevingsschade af te handelen. Dat lijkt bij lange na niet voldoende. Alleen al de uitspraak van de rechter deze week betekent naar schatting een kostenpost voor de Nam van rond een miljard. Tel daar de kosten voor herstel én versteviging van alle huizen in het aardbevingsgebied bij op, en de teller komt op meerdere miljarden.
In een reactie stelt de Nam dat de reservering voldoet aan de accountantsregels, maar dat daarmee niet alle toekomstige of te verwachten schade ook is opgenomen. "Op basis van de huidige financiële plannen kan Nam aan de verwachte verplichtingen voldoen", stelt het bedrijf.

Reserves heeft de Nam echter nauwelijks.
Het eigen vermogen bedraagt een kleine 200 miljoen euro. De winst is stelselmatig uitgekeerd aan de aandeelhouders, Shell en ExxonMobil. Hoeveel dat precies is, is niet te zeggen. Vorig jaar keerde de Nam 469 miljoen euro dividend
Uit het jaarverslag van de Nam blijkt dat er slechts 500 miljoen is gereserveerd om bevingsschade af te handelen.
uit, in een jaar met een relatief lage gasproductie en historisch lage gasprijzen. Volgens de Nam is die uitkering in lijn met haar normale dividendbeleid.
Nam ziet zichzelf als 'een solvabel bedrijf met een sterke balans en een grote jaarlijkse inkomstenstroom (...)'. Het bedrijf stelt 'zelf adequate financiële buffers aan te houden'. Daarbij is het concern afhankelijk van de hoeveelheid gas die het kan produceren. "Natuurlijk is het zo dat bij dalende productievolumes de winstgevendheid van Nam onder druk komt te staan." De Nam kan de schade dus alleen vergoeden als de gasproductie redelijk op peil blijft.

Als de Nam niet kan betalen, wie draait er dan op voor de schade?
De Tweede Kamer vroeg minister Wiebes onlangs te verzekeren dat de Nam voldoende geld zal hebben om ook bij een zware aardbeving, of over een langere periode, de schade te kunnen blijven vergoeden.
Die garantie kon de minister niet geven. Wel zei hij 'in gesprek' te zijn met de aandeelhouders van de Nam, Shell en ExxonMobil. "In deze gesprekken zal ik aan de orde stellen dat ook voor de langere termijn Nam voldoende middelen beschikbaar dient te houden om toekomstige schade te vergoeden", aldus Wiebes.
Overigens wordt er momenteel onderhandeld over een nieuw zogeheten schadeprotocol. Zowel minister Wiebes als maatschappelijke organisaties hebben al gezegd dat mensen met schade zich bij voorkeur bij de overheid zouden moeten kunnen melden, en niet langer bij de Nam. De staat zou in dat geval de schade vergoeden, en die kunnen claimen bij de Nam. Nu Shell zijn aansprakelijkheid heeft ingetrokken, verschuift in dat geval het risico van onvoldoende middelen in de Nam naar de staat.

Wist Wiebes dat Shell zijn aansprakelijkheid heeft ingetrokken?
Ja, zo zegt een woordvoerder van Economische Zaken. Hij wil er verder niet op reageren: "Het staat iedere onderneming vrij een 403 verklaring in te trekken, ook Shell. Instemming van het ministerie is dan ook niet aan de orde, noch het vellen van een oordeel daarover."
Nu Shell zijn aansprakelijkheid heeft ingetrokken, verschuift in dat geval het risico van onvoldoende middelen in de Nam naar de staat.
Het ministerie meldt in eerste instantie dat de intrekking geen gevolgen zal hebben voor de staat. Bij nadere vragen stelt een woordvoerder: "Een 403 verklaring is alleen van toepassing op schulden uit rechtshandelingen en is niet van toepassing op bijvoorbeeld schulden van de dochter die voortvloeien uit wettelijke verplichtingen.
Een voorbeeld van een wettelijke verplichting is schade uit onrechtmatige daad, zoals aardbevingsschade. Dus ook met een 403 verklaring staat de moeder niet garant voor dergelijke schulden. De aansprakelijkheid voor rechtshandelingen blijft bestaan voor schulden die voortvloeien uit rechtshandelingen van voor de intrekking."
Op de vraag of de intrekking gevolgen heeft voor de staat voor schulden vanwege rechtshandelingen van ná de intrekking, wil het ministerie in tweede instantie niet ingaan.
"Te gast" in Leeuwarder Courant 25 januari 2018 door A. Bosker (Appingedam)
Anne Vondeling en het gasdrama

De socialist Anne Vondeling was een van de weinigen die in de jaren zestig van de vorige eeuw pleitte voor nationalisering van de gaswinning.
Na veel geheimzinnigheid werd in 1965 eindelijk bekendgemaakt dat er in Groningen een aardgasveld van circa 3000 miljard kuub was ontdekt. Een van de grootste velden ter wereld. Nederland was schatrijk. Meer dan honderd jaar lang zou iedere Nederlander hier rijkelijk van kunnen profiteren.
Maar volgens een 'stroming' in onze samenleving mag de 'grote massa' dat maar in zeer beperkte mate. Hier moest dus gesjoemeld worden. Joseph Luns, destijds minister van Buitenlandse Zaken en getrouwd met een telg uit de Shell-familie, zou dit wel even regelen.
Hier moest dus gesjoemeld worden
Zijn 'mening' was dat we het gas zo snel mogelijk moesten slijten omdat er binnen afzienbare tijd een andere energiebron zou zijn, zodat wij het gas aan de straatstenen niet meer kwijt konden. Olieconcerns zouden ingezet worden voor de exploitatie en moesten hiervoor via een contract (een herenakkoord) beloond worden met 50 procent van de voorraad gas voor een zacht prijsje.
Er was slechts één politicus die het hier niet mee eens was; het was de socialist Anne Vondeling, van Friese komaf. Zijn voorstel was om het gas te nationaliseren en in eigen beheer te houden. 		Hij kreeg geen enkel gehoor. Het contract ging door en loopt nog tot het jaar 2030 en mag niet gewijzigd worden. De olieconcerns verkopen hun verkregen aardgas in Duitsland, Frankrijk, België en Italië via hun eigen distributienetten voor het volle pond. Tel uit je winst.
Door dit te laten gebeuren is er tientallen jaren 80 miljard kuub gas per jaar aan de Groninger bodem onttrokken, wat zeer waarschijnlijk de aardbevingen heeft veroorzaakt.
Al jarenlang moet er voor eigen binnenlands gebruik miljarden kuub gas uit Noorwegen en Rusland worden gekocht. De kostprijs hiervan is veel hoger dan er voor het exportgas van de olieconcerns wordt ontvangen. Hierdoor is onze regering in grote financiële problemen gekomen. Alle middelen zullen worden toegepast om de beperking van de gaswinning te voorkomen en herstel van de schade te beperken.
Als Anne Vondeling zijn zin had gekregen dan hadden alle Nederlanders nog zeker zestig jaar lang van schone en zeer goedkope energie kunnen profiteren en door geringe winning waren er maar kleine bevingen ontstaan. Windmolens en zonnepanelen waren niet nodig geweest.
De gang van zaken rond de gaswinning is het grootste schandaal uit de vorige eeuw.
Friesch Dagblad 24 januari 2018
NAM moet meteen betalen voor schade
● Hof : waardedaling Groningse woningen direct compenseren, niet pas na verkoop

Leeuwarden | De NAM moet het waardeverlies van woningen in het bevingsgebied in Groningen gelijk compenseren. Dit heeft het gerechtshof in Leeuwarden gisteren beslist. De Rechtbank kwam in 2015 tot hetzelfde oordeel.
De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) stond bij het hof tegenover Stichting Waardevermindering door Aardbevingen Groningen (WAG), die vierduizend bewoners van het bevingsgebied vertegenwoordigt, en twaalf woningcorporaties. In de beroepszaak ging het niet om immateriële schade.
De NAM is van mening dat alleen bij woningverkoop een betrouwbare schatting valt te maken van het waardeverlies door bevingen. Maar door gelijk te compenseren wordt veel onzekerheid bij gedupeerden voorkomen, aldus WAG. Veel huiseigenaren zouden volgens de stichting anders niet in aanmerking komen voor een vergoeding doordat ze hun woning niet verkocht krijgen.
"We zijn blij met de uitspraak", aldus WAG-voorzitter Lolke Weegenaar."Nu moet de NAM ook doorpakken.
De NAM reageert teleurgesteld op de uitspraak. 'Het hof oordeelt anders en daar gaan wij serieus naar kijken'
 We willen zo snel mogelijk met onze advocaten en de NAM om tafel om de compensatie te bespreken. Vier jaar na de dagvaarding wordt dat ook wel eens tijd."
De NAM reageert teleurgesteld op de uitspraak. "Wij zijn van mening dat het moment van verkoop logisch en redelijk is", aldus Thijs Jurgens van de NAM. "Het hof oordeelt anders en daar gaan wij serieus naar kijken."

Ingewikkeld
Ook directeur-bestuurder Lex de Boer van Lefier, de grootste van de twaalf verenigde woningcorporaties, is tevreden. "De NAM heeft voor de tweede keer te horen gekregen dat het een vergoeding moet uitkeren voordat een woning dient te worden verkocht. Er moet nu een goede algemene compensatieregeling komen." De gesprekken daarover zullen ingewikkeld worden, voorspelt De Boer. "De huizen variëren van grote boerderijen tot kleine arbeiderswoningen die zich op verschillende plekken in het risicogebied bevinden. Deze uitspraak geeft ons wel een sterkere positie bij de spannende onderhandelingen."
WAG heeft berekend dat er sprake is van een waardevermindering van in totaal 1 miljard euro. De stichting ging daarbij uit van 100.000 huizen. De Rijksuniversiteit Groningen kwam later tot een schadepost van minimaal 954 miljoen euro, verdeeld over 180.000 huizen.
Friesch Dagblad 18 januari 2018
Gaswinning bij Blije gaat veel langer door
● NAM wil einddatum vijftien tot twintig jaar verschuiven

Blije | De gaswinning bij Blije en Ferwert gaat vijftien tot twintig jaar langer door dan de bedoeling was. De Nederlandse Aardolie Maatschappij heeft bij het ministerie een verzoek ingediend om de huidige vergunningen te verlengen tot uiterlijk 2047.
De NAM - onderdeel van Shell - wint al sinds 1985 gas uit drie velden bij Blije, die alle drie liggen binnen de vierhoek Marrum-Raard-Holwerd-Waddendijk. Het noordwestelijke - en grootste - gasveld met de naam Blija-Ferwerderadeel ligt ook gedeeltelijk onder de Waddenzee.
Het was de bedoeling dat de winning van gas in 2020 (twee velden) en 2032 (derde veld) zou stoppen. Nu blijkt dus dat de productie veel langer moet doorgaan, omdat de velden dan nog niet leeg zijn. Bovendien bevindt zich in het veld Blija-Zuid (tussen Lichtaard en buurtschap Farebuorren) meer gas dan destijds gedacht. De NAM heeft inmiddels een vergunningsaanvraag ingediend bij het ministerie van Economische Zaken. Deze aanvraag, met nieuwe berekeningen over de bodemdaling en de kans op aardbevingen, is nog niet openbaar, maar het voornemen blijkt nu uit een Statenbrief.

Geen stop
In diezelfde Statenbrief staat dat de gaswinning bij Opeinde mag doorgaan van toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen. Over het al dan niet doorgaan van deze gaswinning was onduidelijkheid ontstaan, omdat in de huidige vergunning als eindjaar 2016 wordt genoemd.
Na vragen hierover van Statenlid Wopke Feenstra (FNP) vroeg gedeputeerde Michiel Schrier om opheldering. Het SodM heeft nu laten weten dat de gaswinning toch mag doorgaan. De maximaal toegestane hoeveelheid gas is namelijk nog niet gewonnen. Bovendien heeft gaswinner Vermilion al in juni 2016 een aanvraag ingediend voor verlenging, maar is die tot nu toe blijven liggen.
Website Dongeradeel Sociaal 11 januari 2018
Dongeradeel Sociaal :
'Streep door gaswinning bij Ternaard'
Naar aanleiding van de nieuwe, zware aardbeving in Groningen stelde DS-commissielid Johan Lammering vanavond de vraag of dit ook gevolgen heeft voor de voorgenomen gaswinning bij Ternaard. "Is het niet tijd om daar een dikke streep door te zetten ?" zo vroeg hij.

Burgemeester Marga Waanders gaf aan dat zij geen relatie ziet tussen de aardbeving in Groningen en de situatie in Dongeradeel. Ook wil zij eerst het omgevingsproces afwachten dat nu over de gaswinning bij Ternaard wordt gevoerd. Daarbij wordt met alle betrokkenen en betrokken partijen gesproken over nut en noodzaak van de gaswinning.

Dongeradeel Sociaal is erg kritisch over dat omgevingsproces, omdat de protesten daarmee eerst niet klinken en het op voorhand lijkt alsof al akkoord wordt gegaan met een eventuele gaswinning.
Friesch Dagblad 9 januari 2018
Roep om gaswinning te stoppen na zware beving
● Groningen opgeschrikt door zwaarste aardbeving in vijf jaar bij Zeerijp

Groningen | Een enorme klap en krakende huizen. De zware aardbeving bij het Groningse Zeerijp van gistermiddag is gevoeld in vrijwel de hele provincie Groningen.
De aardbeving ten noorden van Loppersum met een kracht van 3.4 was de zwaarste aardbeving in Groningen sinds 2012 en de op twee na zwaarste beving ooit in Nederland als gevolg van gaswinning. Over de schade konden nog geen concrete mededelingen worden gedaan.
Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) eist dat de NAM binnen 48 uur de aardbeving in Groningen gaat analyseren en maatregelen voorstelt. De aardbeving was zo zwaar dat er moet worden ingegrepen, zegt de SodM.
In een speciaal aardbevingsprotocol dat sinds 2017 van kracht is, staat precies welke maatregelen de NAM kan nemen na zo'n zware beving. Daarbij gaat het om allerlei productiebeperkende maatregelen. In het uiterste geval kan de SodM adviseren dat de gasproductie heel fors wordt teruggeschroefd of dat grote delen van het aardgasveld buiten gebruik worden gesteld.
"Dit is een enorme klap voor Groningen", zegt René Paas, commissaris van de Koning in Groningen. "Het maakt in één klap duidelijk dat het een misverstand is dat de bodem in Groningen rustiger wordt."
"Deze beving is de zoveelste herinnering dat de gaswinning in het gebied omlaag moet", zegt SP-Kamerlid Sandra Beckerman, die in Groningen was tijdens de beving.
De woede was al gestegen tot het kookpunt,
maar die stijgt nu nog meer
Een boze Groningse gedeputeerde Eelco Eikenaar (SP) eist "dat de gaskraan heel rap dichtgaat. Waarom kan dit zo langer doorgaan ? Het rijk moet hier een einde aan maken."
Voor Eikenaar kwam de harde klap niet als een verrassing. "Natuurlijk ben ik geschokt, maar we wisten in Groningen dat er zo'n harde klap kon komen. Daarom zijn we ook naar de Raad van State gegaan en daarom heeft die ook geoordeeld dat de minister een nieuw gasbesluit met afbouwplan moet maken. Dat de gaswinning omlaag moet is nu wel heel duidelijk geworden."
Ondertussen moeten alle Groningers met schade worden geholpen. "En daar komen er na vandaag weer honderden, zo niet duizenden bij", zegt Eikenaar. "De woede was al gestegen tot het kookpunt, maar die stijgt nu nog meer."
Eikenaar doet een beroep op de Tweede Kamer om nu eens door te pakken en "significante maatregelen" bij de minister te eisen. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) zei na de beving dat "de gaswinning in Groningen deze kabinetsperiode maximaal moet worden verminderd." Gedeputeerde Eikenaar is daarmee blij, maar "ik wil een invulling van die mooie woorden, Eentje die er echt toe doet."
Ook belangenclub Groninger Bodem Beweging reageerde geschokt. Zij wil ook dat de gaskraan meteen verder dicht wordt gedraaid.
Friesch Dagblad 29 december 2017
Gaswinning
Meer aardbevingen in Groningen
Groningen | De provincie Groningen kreeg dit jaar meer aardbevingen te verwerken dan in 2016. Er waren achttien aardbevingen die een kracht hadden van 1,5 of hoger. Vorig jaar waren dat er dertien. De zwaarste beving, op 27 mei in Slochteren, had een kracht van 2,6. Volgens het KNMI kwamen alle aardbevingen door gaswinning. Er waren geen natuurlijke bevingen. Het KNMI heeft ook uitgerekend waar het middelpunt van alle aardbevingen lag, het zogeheten zwaartepunt. Dat lag bij het Schildmeer in de gemeente Slochteren. In 2015 en 2016 lag het middelpunt ook daar.
Friesch Dagblad 28 december 2017
Staatsbijdrage
Kamer wil opheldering over reorganisatie van NAM
Den Haag | De Tweede Kamer wil opheldering over de bijdrage van enkele tientallen miljoenen euro's van de Nederlandse staat aan een reorganisatie van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Partijen willen van minister Eric Wiebes van Economische Zaken onder meer weten waarom de kosten niet aan de Kamer zijn gemeld.
Het gaat om een bedrag van 48,7 miljoen euro, meldde de Volkskrant gisteren. Dat was bestemd voor een vertrekregeling voor boventallige NAM-medewerkers.
Het geld kwam van Energie Beheer Nederland (EBN) waarvan het ministerie van Economische Zaken de enige aandeelhouder is. EBN en de NAM exploiteren samen het Groninger gasveld.
Volgens geheime afspraken deelt EBN mee in de opbrengsten, maar moet ook meebetalen aan kosten, aldus de krant. 		Het bedrijf stemde aanvankelijk niet in met de bijdrage van bijna 50 miljoen, maar ging overstag na druk van de NAM en tussenkomst van de accountant Ernst & Young.
Agnes Mulder van regeringspartij CDA wil van Wiebes onder meer horen wat de afspraken tussen NAM en EBN precies inhouden. Ook Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) heeft kamervragen gesteld. Henk Nijboer van de PvdA zegt een kamerdebat te willen over de kwestie. SP en PVV tonen zich verontwaardigd over de gang van zaken.
De NAM maakte vorig jaar een winst van een half miljard euro. Vanwege de lage olie- en gasprijzen, het teruglopen van de productie en kosten van schadeherstel in het Groningse aardbevingsgebied besloot het bedrijf tot een grote reorganisatie.
Waddenvereniging 14 december 2017
Plannen nieuwe gaswinning Waddenzee zijn van (inter)nationaal belang
'Overheidsfalen van on-Nederlandse proporties' zo noemde Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat (EZK) de gevolgen van gaswinning onder Groningen. Ondertussen richt de minister zijn vizier op de Waddenzee als de volgende plek waar nog meer gaswinning moet gaan komen. Begin december werden omwonenden uit het Friese Waddendorp Ternaard door advertenties in de lokale media uitgenodigd voor de start van een 'omgevingsproces' voorafgaand aan de start van nieuwe gaswinning onder de Waddenzee. Overheden willen samen met omwonenden afspraken maken over de manier waarop aardgas gewonnen gaat worden en wat de regio daar aan 'lusten en lasten' van kan verwachten.

De Waddenvereniging vindt dat gaswinning onder dit unieke natuurgebied meer mensen aangaat dan alleen de direct omwonenden van de bestaande boorplaat in Ternaard. De Waddenzee is een natuurgebied dat valt onder de bescherming van zowel de Nederlandse als Europese wetgeving. En eerdere gaswinningen onder de Waddenzee lijken meer effect te hebben dan van te voren voorspeld en beloofd door de Minister van EZ.

Door nu van te voren alleen maar rekening te willen houden met belanghebbenden in en rond de gemeente Dongeradeel wordt het (inter)nationale belang van de Waddenzee te kort gedaan. Het mag niet zo zijn dat deze omstreden gaswinning wel door mag gaan als een lokale ondernemer door NAM gecompenseerd wordt voor mogelijke schade. Terwijl een ondernemer die alternatieven voor het gebruik van aardgas ontwikkelt, niet gehoord of gecompenseerd wordt voor mogelijke inkomstenderving.
Friesch Dagblad 11 december 2017
Gaswinning
Beving van 2.1 op schaal van Richter bij 't Zandt
't Zandt | De ondergrond van het gaswinningsgebied van Groningen is iets meer in beweging. Gistermiddag om 16:48 uur was bij 't Zandt een aardbeving van 2.1 op de schaal van Richter te voelen. De aardbeving was op een diepte van drie kilometer.
Afgelopen woensdag was er ook al een aardbeving bij hetzelfde dorp, toen met een kracht van 1.8. Sinds het begin van de maand is er in totaal zeven keer een beving geweest in het Groninger gebied. Een keer een beving van 0.7 bij Oostwold, een dubbele beving bij Appingedam (0.4 en 1.7) en een dubbele beving bij Zeerijp (1.4 en 1.7), zo blijkt uit KNMI-gegevens.
Dat is een lichte toename ten opzichte van de voorgaande maanden. De recentste beving bij 't Zandt was bovendien de zwaarste van het afgelopen halfjaar die in verband te brengen is met de gaswinning.
De zwaarste aardbeving tot nu toe was die van 2012 bij Huizinge met een kracht van 3.6 op de schaal van Richter. Onlangs becijferde emeritus-hoogleraar Jacques Hagoort dat Groningen nog vierhonderd bevingen boven de 1.5 te wachten staat.
Friesch Dagblad 9 december 2017 door Pieter Atsma
Zandplaten Wad blijken wel degelijk snel te krimpen
● Commissie gaat voorbij aan conclusies gaswinner NAM

● Waddenvereniging eist ingrijpen van minister Wiebes

Lauwersoog | Vorig jaar wertd nog gesproken van een meetfout. Maar inmiddels is de landelijke Commissie voor de milieueffectrapportage ervan overtuigd dat de zandplaten in het Pinkegat en de Zoutkamperlaag op de Waddenzee wel degelijk snel kleiner worden. Vooral bij het Pinkegat zouden de zandplaten snel kleiner worden. De Waddenvereniging wil dat de gaswinning per direct wordt stilgelegd.
De Nederlandse Aardolie Maatschappij moet verplicht allerlei onderzoeken uitvoeren naar de gevolgen van de gaswinning voor de Waddenzee. De onafhankelijke Commissie mer publiceerde deze week haar jaarlijkse beoordeling van deze onderzoeken.
De NAM schreef vorig jaar al dat de twee zandplaten onder Ameland in 2015 snel kleiner leken te worden. Dat werd toen grotendeels toegeschreven aan meetfouten. Toenmalig minister Henk Kamp van Economische Zaken onderschreef dat : ook hij schreef aan de Tweede Kamer dat de meetmethode onnauwkeurig was.
In het rapport over 2016 komt de NAM tot een vergelijkbare conclusie. Ook nu zouden afwijkingen het gevolg zijn van van de mate van nauwkeurigheid van de meetmethode.
De Commissie mer gaat daar nu tegenin. In het advies aan de nieuwe nminister Eric Wiebes schrijft de commissie het niet eens te zijn met de NAM. De metingen zouden wel degelijk betrouwbaar genoeg zijn.
Na kritiek van de commissie liet de NAM nog een aanvullende memo opstellen door ingenieursbureau Deltares. De conclusie daarin is dat de verkleining van de zandplaten het gevolg moet zijn van natuurlijke ('morfologische') veranderingen. De gaswinning kan hiervan niet de oorzaak zijn, stelt Deltares. De bodemdaling is namelijk 1,1 centimeter sinds het begin van de gaswinning (2007), terwijl de zandplaten sinds het begin van de metingen (2010) tot acht centimeter zijn gedaald.
De commissie vindt deze verklaring van Deltares afdoende, al zet ze meteen wel vraagtekens bij de juistheid van de berekende bodemdaling tot nu toe. Een apart onderzoek moet ook daarover duidelijkheid geven.

Keihard
Wiebes kan het advies gebruiken bij verdere besluitvorming over de gaswinning. De Waddenvereniging vindt dat de minister op basis van dit advies moet ingrijpen. "De commissie schrijft keihard dat ze het niet eens is met de NAM", zegt medewerker gebiedsbescherming Ellen Kuipers. "De hoger gelegen zandplaten dalen al sinds 2010. Dat, in combinatie met de opvallende daling van de vogelstand in het gaswinningsgebied, moet leiden tot handelen van de minister."
Kuipers wijst erop dat de monitoring juist is opgezet om signalen op te vangen van negatieve gevolgen voor de natuur. "Zolang niet vaststaat dat het niet door gaswinning komt, zou de gaswinning moeten worden stilgelegd." Overigens is de Waddenvereniging sowieso tegenstander van gaswinning onder het Wad.
De commissie is ook op veel andere vlakken kritisch op de onderzoeken van de NAM. Zo zou de gaswinner iedere keer nieuwe onzekerheden opwerpen met betrekking tot de nauwkeurigheid van de hoogtemetingen, zodra de commissie een vraag stelde over de uitkomst. Ook zou de geconstateerde afname van de vogelaantallen van bepaalde soorten beter moeten worden verklaard, omdat deze soorten elders in de Waddenzee wel toenemen.
Friesch Dagblad 8 december 2017
Rapportage
Zorgen over afname vogels in Waddengebied
Harlingen | Een landelijke auditcommissie maakt zich zorgen over de afname van het aantal vogels in het Waddengebied, in relatie tot de gaswinning. Het aantal bergeenden, scholeksters, kluten, rosse grutto's, wulpen en steenlopers is de afgelopen jaren afgenomen in het gebied waar gas wordt gewonnen.
De zorgen worden geuit in een rapport dat gisteren is gepubliceerd. Volgens de commissie komt gaswinner NAM niet met een afdoende verklaring. De commissie adviseert de minister van Economische Zaken om voor het volgende meetjaar te eisen dat beter wordt uitgezocht in hoeverre de afname van het aantal vogels verband houdt met de gaswinning.
Verder wordt gemeld dat de zandplaten in het Pinkegat met vier tot acht centimeter zijn gedaald, veel meer dan het aantal centimeters bodemdaling dat is opgetreden als gevolg van gaswinning. De commissie acht het aannemelijk dat de daling te maken heeft met de natuurlijke ontwikkelingen in de zee.
Friesch Dagblad 4 december 2017 door Theo Klein
Provincie lijkt te breken met gasbeleid
● Waddenvereniging : omgevingsproces in Ternaard is opmaat gaswinning

Leeuwarden | De bijeenkomst vanavond rond de gaswinningsaanvraag van de NAM bij Ternaard is een breuk met het provinciebeleid rond gaswinning in Fryslân. Dat stelt Frank Petersen, woordvoerder van de Waddenvereniging.
In 2015 nam Provinciale Staten een motie aan waarin zij stelde onder geen enkele voorwaarde nieuwe gasboringen in de provincie te willen hebben en daar waar mogelijk met bestaande boringen te stoppen.
Op de bijeenkomst in Ternaard wordt het zogenoemde omgevingsproces afgetrapt. De NAM, provincie Fryslân, de gemeente Dongeradeel en het ministerie van Economische Zaken gaan daarbij met omwonenden spreken over nut en noodzaak van gaswinning. Ook wordt gekeken of de gaswinning extra investeringen kan opleveren voor de regio.
"De provincie werkt met het omgevingsproces actief mee aan een proces dat maar één uitkomst lijkt te kennen : gaswinning en geld investeren in het gebied", stelt Petersen.
Samen met Ternaard Foar de Wyn en Laat Friesland Niet Zakken heeft de Waddenvereniging een brief gestuurd aan gedeputeerde Michiel Schrier met de oproep om aan het uit 2015 stammend beleid vast te houden.
Volgens Schrier is er echter geen sprake van een beleidsbreuk. "De provincie is nog steeds tegen gaswinning. Vorig jaar nam de regering echter een nieuwe Mijnbouwwet aan die boren onder de Wadden mogelijk maakt. Als Economische Zaken zegt dat de NAM bij Ternaard gas mag boren kunnen wij dat niet tegenhouden."
Door in Ternaard over nut en noodzaak van de gaswinning te gaan praten laat de NAM zien van Groningen te hebben geleerd
Schrier denkt dat de keuze van EZ en NAM om met omwonenden, gemeente en provincie om de tafel te gaan zitten voor een omgevingsproces een goed teken is. "Met toestemming om te boren zou de NAM zo kunnen beginnen. Door in Ternaard met alle betrokken partijen over nut en noodzaak van de gaswinning te gaan praten laten ze zien genoeg van Groningen te hebben geleerd. In plaats van rücksichtlos te gaan boren wordt hier zorgvuldig te werk gegaan. We kunnen zo in ieder geval afspraken maken en de veiligheid van de bewoners zeker stellen."
Het omgevingsproces kan volgens Schrier ook tot de conclusie leiden dat er niet wordt geboord. "Als die mogelijkheid er niet in zou zitten, deed ik er niet aan mee. En bij een andere conclusie moet EZ maar uitleggen waarom er wel in deze omgeving moet worden geboord."
Volgens Schrier is het een kiezen uit twee kwaden. "Dat er wat aan de situatie in Groningen moet worden gedaan is glashelder. Maar als daar minder wordt gepompt, moet er wel een alternatief zijn. Zonder gas kunnen we voorlopig niet. En willen we dan afhankelijk zijn van Russisch gas of schaliegas uit de Verenigde Staten ?"
Schrier zou liever discussiëren over de opbouw van een duurzame samenleving dan de afbouw van het gasverbruik. "Maar voorlopig kunnen we nog niet zonder gas."
Friesch Dagblad 30 november 2017
Extra leidingen
Heerenveen werkt niet mee aan gasplan Nieuwehorne
Heerenveen | De gemeente Heerenveen wil geen medewerking verlenen aan gaswinning in Nieuwehorne. Energiebedrijf Vermilion wil bij Nieuwehorne uit twee putten gas winnen.
Het bedrijf wil voor de winning twee extra leidingen aanleggen van Mildam naar Garyp. Het college van burgemeester en wethouders heeft het verzoek van Vermilion afgewezen.
Volgens wethouder Siebren Siebenga sluit het college met dit besluit 		aan bij het standpunt van de gemeenteraad over gaswinning. De raad sprak zich 19 oktober uit tegen gaswinning in de gemeente Heerenveen.
Het besluit van het college om geen medewerking te verlenen, betekent niet dat gaswinning in Nieuwehorne en het verdubbelen van de leiding van de baan zijn. De minister van Economische Zaken kan het collegebesluit naast zich neerleggen. Ook kan Vermilion tegen het besluit in beroep gaan bij de Raad van State.
Nieuwe Dockumer Courant 22 november 2017
Startbijeenkomst Ternaarder Gasveld
● Uitnodiging Startbijeenkomst Omgevingsproces Ternaarder Gasveld

Namens betrokken partijen bij het Omgevingsproces Ternaarder Gasveld : het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, de provincie Fryslân, de NAM, het Wetterskip Fryslân en de gemeente Dongeradeel, nodig ik u uit voor de Startbijeenkomst Omgevingsproces Ternaard op maandag 4 december 2017, 's avonds om half acht in dorpshuis Tunawerth in Ternaard.

Inhoud
Dit omgevingsproces wordt gestart naar aanleiding van een vergunningaanvraag van de NAM voor het boren naar gas uit het Ternaard-veld. Maar het omgevingsproces gaat over veel meer dan alleen gaswinning. Vragen zijn onder meer : hoe kan het gebied zich het best ontwikkelen ? Welke kansen en bedreigingen zijn er ? In het omgevingsproces komt om te beginnen nut en noodzaak van gaswinning aan de orde. Daarna overleggen we met alle belanghebbenden om een beeld te vormen als er sprake is van gaswinning, onder welke voorwaarden dit kan plaatsvinden. Kan gaswinning bijdragen aan welzijn en welvaart in de regio ? Wat zijn de zorgen, en kunnen die worden weggenomen ?
Tijdens deze bijeenkomst informeren we u over het voorgenomen Omgevingsproces. Wat zijn de achterliggende redenen voor het starten van dit proces? Wat houdt het precies in, wie doen mee ? Hoe verhoudt dit omgevingsproces zich tot de formele procedure van vergunningsaanvragen voor nieuwe gasvelden? En wat zijn de volgende stappen ?

We geven u helderheid over wat u kunt verwachten aan activiteiten en hoe u actief betrokken kunt worden bij dit Omgevingsproces. We beantwoorden uw vragen en geven u de ruimte om in gesprek te gaan met de afgevaardigden van de betrokken partijen.

Aanmelden
In verband met het aantal belanghebbenden dat we verwachten, vragen wij u zich vooraf aan te melden. U kunt zich, bij voorkeur, opgeven via het e-mailadres : d.boskma@ddfk.nl, of eventueel telefonisch via het nummer 0511 - 458 802. We ontvangen graag de volgende gegevens : naam, namens welke organisatie, telefoonnummer, e-mailadres, aantal personen.

Verhinderd
Bent u verhinderd op 4 december ? Geef uw e-mailadres door en wij zorgen dat u de informatie die op die avond gedeeld is, krijgt gemaild.

Graag tot ziens op 4 december om 19.30 uur in Tunawerth te Ternaard (Aldbuorren 13, 9145 SE).

Met vriendelijke groet,
Marga Waanders
Burgemeester gemeente Dongeradeel
Omrop Fryslân 20 november 2017
Ombudsman jout Ternaarder gelyk oer gaswinning
De Nasjonale Ombudsman hat in klacht fan Henk Vellinga út Ternaard tawiisd. Vellinga hat alle war dien om by tal fan organisaasjes en it ministearje fan Ekonomyske Saken helderheid te krijen oer de status fan de Waadsee as wrâlderfguod. Mar der kaam gjin antwurd. Vellinga, dy't belutsen is by de aksjegroep "Ternaard foar de wyn" en de stichting "Feste grun Dongeradiel", krige it gefoel dat er fan it kastje nei de muorre stjoerd waard. Uteinlik hat er in klacht yntsjinne by de ombudsman. Dy hat de klacht grûndearre ferklearre. It ministearje fan Ekonomyske Saken moat Vellinga no binnen seis wike antwurdzje.

Op de fraach dy't Vellinga oan it ministearje fan Ekonomyske Saken stelt, kin Hans Revier no al in antwurd jaan. Revier is lektor by Stenden en â-foarsitter fan de Waadferiening. Hy seit dat it wrâlderfguod juridysk gjin inkelde status hat. De beskerming fan it gebiet is neffens Unesco, dy't ferantwurdlik is foar de erfguodlist, goed genôch regele yn de Nederlânske wet.

De plakken dêr't no gaswinningsaktiviteiten plakfine, binne op de kaart omsirkele, sadat se formeel net by it wrâlderfguodgebiet hearre. Dus kin dêr gas ût de grûn helle wurde. Neffens Revier soe it tûk wêze it gas by Ternaard sitte te litten, ek no't der hieltyd mear twifel is oer de gefolgen fan gaswinning yn it gebiet.

Njonken de Waadsee stean op de Unescolist ek natuergebieten lykas de Grand Canyon yn de Feriene Steaten fan Noard-Amearika en it Great Barrier Reef yn Australië.
Column door Sybrand Frietema de Vries ( Friesch Dagblad 17 november 2017 )
Klimaatrechtspraak
Deze week was het weer raak. Wederom gaf een rechter het huidige regeringsbeleid rond klimaat en energie een oorveeg. Dit keer was het de Raad van State die keihard uithaalde naar de voorgenomen gaswinning. Twee jaar geleden gebeurde dat ook, maar nu werd het belang van de leveringszekerheid, waarmee het vorige kabinet voortdurend schermde, niet meer klakkeloos boven de veiligheid van de inwoners van Groningen gesteld.
In niet mis te verstane bewoordingen ('gebrekkig gemotiveerd') vernietigt de Raad de winningsplannen. De kersverse minister Eric Wiebes kan aan de bak. Aan hem de taak om het verdwenen vertrouwen van de Groningse bevolking en bestuurders terug te winnen en hen veiligheid te garanderen.
De Raad van State staat niet bekend als een clubje activistische juristen die meedraaien met elk modieus-duurzaam windje. Sterker nog, dit is het oudste bestuursorgaan ter wereld en een van de belangrijkste adviesorganen van de regering. De Raad van State gaat niet over een nacht ijs; de organisatie wikt en weegt in de wetenschap dat er in Nederland geen hogere instantie is om een besluit te toetsen.
Dat de rechter een streep zet door kabinetsbeleid is inmiddels symptomatisch. Waar een rechter elke keer een afweging maakt vóór de veiligheid en de toekomst van de burgers, kiezen de achtereenvolgende kabinetten toch telkens vóór de economie en het snelle gewin.
In Nederland werd dat voor het eerst zichtbaar in 2015, met de inmiddels wereldberoemde Urgenda-uitspraak. Die uitspraak verplichtte de rijksoverheid om de uitstoot van broeigaskassen versneld terug te dringen.
Klimaatrechtspraak noemt men dat fenomeen waarin burgers, soms geflankeerd door gemeenten en klimaatorganisaties, de door hen zelf gekozen en boven hen gestelde regering moeten terugfluiten omdat internationale afspraken met voeten worden getreden, de veiligheid van burgers niet voldoende wordt gegarandeerd en het milieu niet langer wordt beschermd.
Dat dit gebeurt in landen met een lange geschiedenis van corruptie en korte ervaring met rechtstaat en democratie, verbaast ons minder. Dat wij hier in Nederland om moeten vechten voelt onwerkelijk.
Het afkalvend vertrouwen in het politieke systeem verdwijnt hierdoor nog sneller. Als we 'Den Haag' niet kunnen vertrouwen om in naam van alle Nederlanders de veiligheid van Groningers te garanderen, dan kunnen alle kabinetspartijen - ook zojuist aangetreden - zich opmaken voor een hobbelige rit. Dan wordt elk beleidsvoornemen met argusogen bekeken; dan is elk besluit bij voorbaat verdacht.
Dan kunnen we er niet op vertrouwen dat dit kabinet de juiste antwoorden heeft op de grote vragen die op onze samenleving afkomen, zoals de klimaatopgave.
Dat de rijksoverheid zich - met louter economische motieven - beweegt langs en óver grenzen van onze rechtstaat is ronduit weerzinwekkend. We mogen in onze handen knijpen dat we onafhankelijke rechters hebben die het fundament van de rechtstatelijkheid blijven bewaken.
Friesch Dagblad 16 november 2017
Vergund
Minister staat proefboring boven Schier toe
Den Haag | Een proefboring naar gas in de Noordzee twintig km ten noorden van Schiermonnikoog kan wat minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) betreft doorgaan. Er is aan de voorwaarden voldaan.
Wel stelde de minister dinsdagavond in de Tweede Kamer dat het nog heel lang kan duren voor er gas gewonnen wordt.
De linkse oppositiepartijen zijn tegen de proefboring. Volgens hen is er op het Waddeneiland geen draagvlak voor de boring. Coalitiepartij ChristenUnie stelde dat er weinig aan te doen is. "Het is vergund. We kunnen er niks meer aan doen. Ik word er niet blij van", zei Carla Dik-Faber.
Deze boring is volgens Wiebes niet met de winning in Groningen te vergelijken. "Het zal geen gemeenschap bedreigen." Het gaat om een klein veld met ongeveer vijf miljard kuub gas. Zoveel gebruikt Nederland in ongeveer drie maanden.
Friesch Dagblad 16 november 2017
Groningers blij na uitspraak gaswinning
● Raad van State vernietigt winningsbesluit oude kabinet

Groningen | "Er is toch nog gerechtigheid in dit land" Dick Kleijer van de Groninger Bodem Beweging kon gisteren zijn geluk niet op nadat de Raad van State de besluiten over de gaswinning in zijn provincie naar de prullenbak had verwezen. "Wij burgers zijn nu eindelijk eens bovenaan gesteld."
Henk Kamp, de vorige minister van Economische Zaken, heeft volgens de hoogste besturrsrechter te weinig oog gehad voor de veiligheid van inwoners. Hij had bovendien moeten onderzoeken hoe Nederland zijn grote behoefte aan aardgas kan beperken. Als er minder vraag naar is, kan de gaskraan immers verder dicht zonder dat leveringsproblemen ontstaan.
Kamps opvolger Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) spreekt van een "stevige uitspraak". Hij krijgt van de rechter een jaar de tijd om een nieuw besluit te nemen. "Daarmee gaan wij nu aan de slag", liet Wiebes weten.
In zijn nieuwe besluit moet hij niet alleen meewegen hoeveel aardgas consumenten en bedrijven nodig hebben, maar ook ingaan op de risico's op aardbevingen, en beter naar alternatieven voor aardgas kijken. In de tussentijd mag de gaswinning op hetzelfde niveau blijven als nu.
In het vernietigde besluit stond dat de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) nog maximaal 24 miljard kubieke meter gas per jaar uit de Groningse bodem mocht halen. Later verlaagde Kamp dat naar 21.6 miljard kuub, maar ook dat motiveerde hij volgens de rechter te slecht. Tegenstanders willen dat de gaskraan veel verder dicht gaat.
Minister Kamp had moeten onderzoeken hoe Nederland zijn grote behoefte aan aardgas kan beperken
De Tweede Kamer wil nu snel van Wiebes weten wat hij gaat doen om de toets van de Raad van State te doorstaan. In het regeerakkoord staat dat het nieuwe kabinet plannen wil maken om de vraag naar gas te verminderen zodat de gaskraan iets verder dicht kan. Over vier jaar zou het om 20 miljard kuub gaan.

Uit het lood
De Groningse commissaris van de Koning René Paas zei gisteren op RTV Noord dat nu het moment is gekomen om iets te doen. "Het land is totaal uit het lood geslagen door de manier waarop hier gas wordt gewonnen. Wij hebben niet alleen gelobbyd, maar ook geprocedeerd. Dat betekent dat wij bij de rechter hebben aangeklopt om ons recht te halen tegen de Staat der Nederlanden. Dat wil je niet te vaak doen", zei Paas. "Wij willen met de nieuwe minister op zo'n manier overleggen dat hij recht doet aan de belangen van Groningers."
Volgens de CdK is er na deze uitspraak maar één logisch vervolg mogelijk : verlaging van het winningsniveau. "Wij kunnen ons niet anders voorstellen dan dat minister gaat zeggen : ik neem de risico's mee in mijn besluit. Het gaat over inwoners van Nederland en grondrechten. Hij moet iets doen aan het winningsniveau", aldus Paas op de regionale omroep.
Friesch Dagblad 9 november 2017
NAM in beroep : verkoop huis is enig juiste peilmoment
● Gaswinner staat tegenover club van gedupeerden

Leeuwarden | De NAM blijft erbij dat de verkoopdatum van een woning het enig betrouwbare moment is voor bepaling van waardedaling door aardbevingen in Noordoost-Groningen. Gisteren begon een tweedaagse zitting bij het gerechtshof in Leeuwarden.
NAM spande de beroepszaak aan. De gaswinner staat tegenover Stichting Waardevermindering door Aardbevingen Groningen (WAG) en twaalf woningcorporaties. De NAM is het oneens met de uitspraak van de rechtbank in Assen. Die veroordeelde in 2015 dat de NAM direct moet compenseren.
De NAM wil schade pas bij de verkoop van een woning vergoeden en alleen in individuele gevallen een uitzondering maken. Maar veel gedupeerden hebben moeite om hun huis te verkopen, aldus WAG. En mensen die hun huis niet willen verkopen, zouden in dat geval niet voor een vergoeding in aanmerking komen.
Het bedrijf vindt dat het voldoende tegenprestaties levert. Zo werd de gasproductie sinds augustus 2012 met de helft teruggebracht en is een waardevermeerderingsregeling van kracht.
Door al vóór verkoop een vergoeding uit te keren, zou veel onzekerheid bij gedupeerden worden voorkomen
De maatregelen hebben volgens de NAM een positieve invloed gehad op de woningwaarde.
De NAM wijst ook naar onderzoeken, van onder meer het CBS en TU Delft, die aangeven dat de gemiddelde waardedaling in de meeste gemeenten "beperkt is tot hoogstens enkele procenten" en dat in het aardbevingsgebied sinds 2015 het vertrouwen in de woningmarkt is toegenomen.
De NAM wil het vergoeden van schade onnodig ingewikkeld maken, stelt de WAG. De stichting verlangt ook in hoger beroep een "ruimhartige regeling". Door al voor verkoop van een woning een vergoeding uit te keren, zou veel onzekerheid bij gedupeerden worden voorkomen.
De onzekerheid wordt gevoed door een blijvend groot risico op aardbevingen ondanks de genomen maatregelen, aldus de WAG. Dit zou blijken uit meerdere onderzoeken. Het risico op schade heeft in de ogen van de WAG "de woningmarkt in het aardbevingsgebied besmet en een waardedrukkend effect."
Friesch Dagblad 1 november 2017
Lobbywaakhond :
Gasindustrie stak honderd miljoen euro in EU-lobby
Brussel | Gasbedrijven en hun belangenorganisaties hebben vorig jaar meer dan honderd miljoen euro uitgegeven aan pogingen besluitvorming binnen de Europese Unie te beinvloeden. Dat schrijft lobbywaakhond Corporate Europe Observatory in een rapport.
De industrie zou in 2016 meer dan duizend lobbyisten en een "leger aan pr-medewerkers" hebben ingehuurd. Zij claimen dat gas een schone energiebron is in de overgangsperiode naar duurzame energie. Het observatorium stelt dat de Europese Unie door het lobbywerk nog veertig tot vijftig jaar afhankelijk blijft van de "klimaat beschadigende fossiele brandstof".
 Onder de bedrijven die volgens het observatorium het meest uitgeven aan lobbywerk zijn ExxonMobil en Shell. Het zou bij beide bedrijven om 4.75 miljoen euro gaan.
De gaslobbyisten hebben de afgelopen drie jaar meer dan 460 bijeenkomsten gehad met de twee meest betrokken EU-commissarissen, Maros Sefcovic en Miguel Canette, aldus Corporate Europe Observatory. Actiegroepen die ageren tegen het gebruik van gas zouden veel minder toegang hebben.
Als de EU serieus iets wil doen tegen klimaatverandering, moet het de gasindustrie zo ver mogelijk van de beleidsmakers houden, stelt de lobbywaakhond.
Leeuwarder Courant 19 oktober 2017 door Saskia van Westhreenen
Waarom Nieuwehorne van gaswinner Vermilion houdt
Nee, in Nieuwehorne staan er geen protestborden van 'Laat Friesland niet zakken' in de Tjongervallei. Er is evenmin sprake van grootschalig georganiseerd verzet.
"Kinst it altyd negatyf benaderje", zegt voorzitter Bonne Schokker van Plaatselijk Belang Oude- en Nieuwehorne voorzichtig. "Mar sy boare yn 'e grûn. Sy helje it gas derút. En sy jouwe jild oan de mienskip werom. No, dat fyn ik in goeie saak."

Wensenlijst
Gaswinningsbedrijf Vermilion stopte in 2016 landsbreed 300.000 euro in maatschappelijke doelen. Het merendeel van dat bedrag landde in Friesland. Voor Nieuwehorne wacht eind dit jaar de klapper als het concern een besluit neemt over de giften voor 2017. Tientallen aanvragen zijn ingediend.
Schokker kan er een hele hoop opnoemen. Het plaatselijke Flaeijelfeest, sportvereniging Udiros, het dorpsarchief, de vogelwacht. "Wy ha as Pleatslik Belang in rûntsje makke. Hast in gersmasine nedich foar de rotonde? Wolst wat organisearje? No, jou it mar troch." Plaatselijk Belang leverde de wensenlijst onlangs in.

Gemeentelijk 'nee'
Donderdagavond vergadert de raadscommissie van Heerenveen over een gemeentelijk 'nee' tegen de boringen in de Tjongervallei bij Nieuwehorne. Eerder waren burgemeester en wethouders niet tegen. Vorig jaar sloeg de twijfel toe,

Twee medewerkers sloten woensdag het onderste deel van het boorgat van de locatie bij Nieuwehorne af met een laag beton. Dit om een gaslaag hogerop te kunnen testen.
Foto Rens Hooyenga.
toen Vermilion vanuit de buurgemeente onder nieuwbouwwijk Skoatterwâld naar gas bleek te boren.
De gemeenteraad stelde een motie op tegen alle gasboringen onder gemeentelijk grondgebied. En dat betekent nu: een negatieve zienswijze tegen het nieuwe winningsplan bij Nieuwehorne. Vanuit het dorp wordt de discussie nauwgezet gevolgd, meldt Schokker. "Wy ha in groepke foarme dat kontakt hâldt mei de gemeente. Mar wjerstân? Nee, dy is der net. Wy sitte hjir net op 'e klaai."

Jaar lang gas
De bodemdaling als gevolg van de winning wordt volgens aangeleverde gegevens van Vermilion geschat op hooguit 4,5 centimeter in de periode tot 2029. Aan de Vogelweide in de Tjongervallei wordt sinds 2011 naar gas geboord. In de eerste gasbel zit 135 miljoen kubieke meter gas. Hiernaast, iets richting het zuidwesten, blijkt een veel grotere bel te liggen, waarin in het gunstigste geval 665 miljoen kubieke meter winbaar gas zit.
Met de hoeveelheid uit beide reservoirs kan Nieuwehorne heel Friesland bijna een jaar lang van gas voorzien. Vermilion wil volgend jaar starten met de daadwerkelijke winning. Bij de tweede put wordt momenteel een proefboring verricht. Het gas gaat straks via een aardgastransportleiding richting de Ottersweg bij Mildam en daarna verder noordwaarts.
Het jongste winningsplan dateert van mei dit jaar. Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) is akkoord omdat de kans op aarbevingen en de daaruit voortvloeiende schade verwaarloosbaar is. De gemeente Heerenveen mag met een zienswijze komen, maar meestal is dat mosterd na de maaltijd. Het ministerie van Economische Zaken beslist.

'Community investment'
Schokker vindt het prima dat de gemeente, wakker geworden na de ervaring met Skoatterwâld, er bovenop zit. "Wy ha in iepen oerlis. Wy folgje it." Maar een 'nee' tegen de boring zal er vanuit Plaatselijk Belang Oude- en Nieuwehorne beslist niet komen.
Elita Cordova Gaytan van Vermilion roemt de goede contacten met het Heerenveense dorp. Maatschappelijk ondernemen heet bij Vermilion community investment en voor alle bijdragen uit het zogenoemde Omgevingsfonds is er een werknemer social responsibility in huis.
In veel andere landen is het wettelijk geregeld dat een bepaald deel van de opbrengst uit de grond naar de lokale omgeving gaat. In Nederland gebeurt dit op vrijwillige basis. De toekenningen voor 2017 komen eraan, weet Cordova. Nieuwehorne staat vooraan.

Een greep uit de giften van Vermilion in 2016
- Voedselbanken in Heerenveen, Harlingen en Opsterland.
- Zonnepanelen in Langezwaag.
- Jeugdsportfonds Friesland, zodat honderd kinderen in Heerenveen een jaar lang kunnen sporten.
- Staatsbosbeheer, voor onder meer een project tegen laaggeletterdheid in de groensector in Heerenveen.
- Vier projecten van It Fryske Gea, waaronder het Otterfonds in de Tsjongerdellen.
- Stichting Fier, ten behoeve van een interne bakkerij waar werkervaring wordt opgedaan.
- De Maatschappij van Weldadigheid, ten behoeve van een mandenmakerij voor jongeren met autisme.
- Dit jaar kreeg Nieuwehorne geld voor een nieuw speelveldje en kreeg het Flaeijelfeest 1000 euro.
Alle andere verzoeken zijn nog in behandeling. De komende weken wordt hier een besluit over genomen.
Friesch Dagblad 12 oktober 2017 door Pieter Atsma
Provincie juicht te vroeg om gasbeperking
● Kabinetsplannen lijken amper invloed te hebben op gaswinning in Fryslân

Leeuwarden | De plannen van het nieuwe kabinet lijken de gaswinning in Fryslân veel minder te beperken dan de provincie had gehoopt. Gaswinner Vermilion zegt gewoon te kunnen doorgaan met het zoeken naar en aanboren van nieuwe velden. Het bedrijf beschikt volgens woordvoerder Fokke Jansma al over de benodigde vergunningen.
De coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie spraken af niet langer opsporingsvergunningen af te geven voor nieuwe gasvelden op het vasteland. De provincie Fryslân concludeerde daar dinsdag uit dat hier geen nieuwe vergunningen voor proefboringen zullen worden verstrekt. Die conclusie blijkt niet juist : voor bijna heel Fryslân zijn al opsporingsvergunningen afgegeven en proefboringen vallen daar volgens Vermilion ook onder.
" In principe kan de vergunning niet zomaar worden ingetrokken ", zegt woordvoerder Jansma. Volgens hem blijkt uit bepalingen in de nieuwe Mijnbouwwet dat ook een eventuele verlenging van de vergunning zal moeten worden afgegeven.
Vermilion is momenteel bezig met een zoektocht naar nieuwe gasvelden in het zuiden van de provincie. Eventuele nieuwe velden kunnen vervolgens gewoon worden aangeboord, verwacht Jansma.
 Provinciewoordvoerder Gerrit Hofstra erkent dat de conclusie van de provincie dinsdagmiddag wat te snel was getrokken. " Voor Fryslân verandert er op dit moment niet zo heel veel. Maar we zien het toch als een eerste stap die perspectief biedt. We hopen dat het nieuwe kabinet ook aanvragen voor gaswinning voortaan kritischer gaat bekijken. "
Slechts enkele kleine delen van Fryslân blijven dankzij de nieuwe afspraken definitief vrij van gaswinning, omdat daarvoor ook nog geen opsporingsvergunning was gegeven. Dat geldt voor Vlieland, delen van Terschelling en Schiermonnikoog en voor de driehoek Lemmer-Sloten-Sondel.
De NAM - die voor het resterende deel van Fryslân een opsporingsvergunning heeft - zegt sowieso geen nieuwe velden op het Friese vasteland meer te willen aanboren. Volgens woordvoerder Sape Jan Terpstra zal de gaswinning in Ternaard het laatste nieuwe project zijn in Fryslân. Over nieuwe gaswinning op de Wadden- en Noordzee is Terpstra iets minder stellig, maar daar ligt volgens hem niet meer de focus van de NAM. De NAM zou vooral bezig zijn met mogelijkheden voor het opwekken van duurzame energie.
Het is nog wel mogelijk dat de afspraak leidt tot meer beperkingen, maar dat kan alleen als het nieuwe kabinet besluit dat aflopende vergunningen toch niet worden verlengd.
Friesch Dagblad 11 oktober 2017 door Pieter Atsma
Gaswinning in Fryslân gaat op slot
Leeuwarden | De winning van aardgas onder land wordt voor het eerst ook in Fryslân beperkt. Het nieuwe kabinet zal niet langer proefboringen toestaan naar nieuwe velden op land, blijkt uit het gisteren gepresenteerde coalitieakkoord.
VVD, D66, CDA en ChristenUnie brachten gisteren hun akkoord naar buiten. Een groot deel van de plannen was al uitgelekt. Dat geldt niet voor de beperking van de gaswinning. Deze maatregel betekent dat de winning van aardgas uit de huidige velden kan doorgaan, maar dat er op land geen nieuwe bijkomen.
Friesch Dagblad 29 september 2017
Schier : geen gaswinning
● Burgemeester van Gent wil alles inzetten om consortium tegen te houden

Schiermonnikoog | Het college van B en W van Schiermonnikoog zet alle mogelijkheden in om gaswinning bij het eiland tegen te werken.
Dat heeft het college gisteren laten weten in reactie op het nieuws van woensdag dat er een groot gasveld is gevonden ten noordoosten van Schiermonnikoog. Het college vindt gaswinning " echt niet meer van deze tijd " en wil dat er wordt ingezet op duurzame energiebronnen.
Volgens burgemeester Ineke van Gent staan de andere Waddeneilanden achter het standpunt van Schiermonnikoog. " Toevallig zijn we vandaag bijeen. Heel fijn dat we ook hun steun hebben. "
 Het consortium Hansa Hydrocarbons, Oranje-Nassau Energie en Energiebeheer Nederland (EBN) ontdekten twintig kilometer ten noorden van Schiermonnikoog een gasveld van zestig miljard kubieke meter.
Van Gent overlegt binnekort met het consortium en hoopt het " tot rede " te brengen. " Dat is ook gelukt met Engie. Dit consortium had eerder toestemming voor proefboringen en heeft nu de uitslag binnen, maar we hopen hen ervan te overtuigen dat het echt niet kan, gaswinning in een kwetsbaar gebied. "
Ook de landelijke politiek wordt ingezet. Liesbeth van Tongeren (Groen-Links) heeft al kamervragen gesteld over de gasvondst. Wat er juridisch mogelijk is om gaswinning tegen te houden, wordt nog onderzocht.
Friesch Dagblad 15 september 2017 door Geert Veldstra
Kwelders houden bodemdaling amper bij
● Natuurlijke aangroei met slib zwakt af in Amelander kwelder

Ameland | De kwelders aan de oostkant van Ameland kunnen de bodemdaling door gaswinning niet meer op natuurlijke wijze compenseren. Dit blijkt uit een gisteren gepresenteerd onderzoek van de Bodemdalingscommissie Ameland. Natuurorganisatie It Fryske Gea is bezorgd.
Op Ameland wordt ruim dertig jaar gas gewonnen. Dit leidt tot bodemdaling, maar bij de eilander kwelders werd dit lange tijd gecompenseerd door natuurlijke aangroei met slib. Uit het nieuwe onderzoek blijkt nu dat het kwelderherstel de laatste jaren minder snel is gegaan dan de bodemdaling, en dat de grond dus nu zakt. Het gaat vooral om de kwelder Neerlands Reid, die door een vennootschap van Amelander boeren beweid wordt.
Voorzitter Henk de Vries van It Fryske Gea maakt zich er zorgen over. " Het is voor het eerst dat een duidelijk negatief effect van bodemdaling door gaswinning op Ameland zichtbaar wordt. " Door de daling van de kwelders is de kans groter dat nesten tijdens het broedseizoen overstromen, stelt de Vries. De organisatie wil met de partijen die betrokken zijn bij de gaswinning overleggen hoe het groeivermogen van de kwelders gestimuleerd kan worden om de effecten van bodemdaling verder te beperken.
Zowel Neerlands Reid als de kwelder De Hon zijn gezakt. " De daling is vooral te zien bij Neerlands Reid omdat deze beweid wordt", zegt bioloog en voorzitter Jaap Vlas van de bodemdalingscommissie. " Doordat de koeien de grond indrukken moet er in verhouding een dikkere laag slib worden afgezet om de bodemdaling te compenseren. " Neerlands Reid is volgens De Vlas zo'n 25 cm gedaald, wat met zo'n tien centimeter slib is gecompenseerd.
De Vlas relativeert de zorgen van De Vries. " Het risico op overspoelde nesten is groter geworden, maar je ziet ook dat vogels zich aan de situatie aanpassen. Een paar jaar geleden broedden lepelaars met name op de lagere punten van de kwelder, inmiddels zijn zij naar hogere gedeelten getrokken. "
Sinds de NAM in 1986 begon met het winnen van van aardgas bij Oost-Ameland doet de bodemdalingscommissie onderzoek in het gebied in opdracht van de NAM, Rijkswaterstaat, de provincie Fryslân, de gemeente Ameland en It Fryske Gea. De Vlas : " Over het algemeen vallen de resultaten positiever uit dan we verwacht hadden. We hielden er rekening mee dat de bodem sneller zou zakken dan dat er nieuw zand en slib door de zee werd afgezet. Met name de wadplaten kunnen de bodemdaling door de toevoer van zand en slib prima bijhouden. "
In gebieden waar nauwelijks slib wordt afgezet zoals de duinvalleien, is de daling het duidelijkst merkbaar. " De duinvalleien zijn natter geworden. Het grondwater blijft langer aan de oppervlakte en er stroomt vaker zout water in de valleien. " De toevoer van zout waterremt de plantengroei in de valleien. Dit is volgens De Vlas positief, aangezien het de verruiging tegenwerkt. Verruiging ontstaat wanneer de valleien meer begroeid raken met struiken. Hierdoor worden de duinen beperkt in hun natuurlijke groeivermogen. Op meerdere eilanden wordt verruiging tegengewerkt door de valleien te laten begrazen. Op Schiermonnikoog gebeurt dit met Spaanse Sayagauesa runderen.
Het volgende rapport van de bodemdalingscommissie wordt over zes jaar verwacht. " We hebben inmiddels ruim 80 procent van de voorspelde daling gehad. Het gasveld is bijna leeg, maar we verwachten dat de bodem tot en met 2050 nog gaat dalen. Dit zal wel steeds langzamer gaan. "
Nieuwsblad Noordoost-Friesland 15 september 2017
Ternaard praat mee over gaswinning
Er komt een onafhankelijke omgevingsproces waarbij samen met inwoners de voor- en nadelen en de aanpak van gaswinning bij Ternaard in kaart worden gebracht
Ternaard | Het college van B&W van de gemeente Dongeradeel, Gedeputeerde staten van de Provincie Fryslân en het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân hebben ingestemd met de aanpak voor het omgevingsproces Ternaard. Pas daarna volgt een besluit van het ministerie over de gaswinning. Hiertoe hebben de drie regionale overheden, samen met het ministerie van Economische Zaken en de NAM besloten.
De NAM wil gas winnen uit het Ternaard-Veld, wat leidt tot onrust, bijvoorbeeld vanwege zorgen over schade aan huizen en infrastructuur. De betrokken overheden willen met een onafhankelijk omgevingsproces belangen van inwoners, agrariers, bedrijven en natuurorganisaties in het gebied zo goed mogelijk borgen, en dat als gaswinning plaatsvindt, de inmpact en risico's zijn geminimialiseerd. Dat betekent dat, voorafgaand aan de 		start van het project, afspraken worden gemaakt met belanghebbenden. Dat kunnen inwoners van omliggende dorpen zijn, maar ook agrariërs, bedrijven en natuurorganisaties.
Het ministerie van Economische Zaken ziet 'Ternaard' als pilot voor omgevingsmanagement waarin meer ruimte voor maatschappelijke betrokkenheid is dan in de oude Mijnbouwwet. De pilot biedt mogelijkheden belanghebbenden in een vroege fase van een initiatief te betrekken. Ook initiatiefnemer NAM wil daaraan graag meewerken. Het ministerie kan binnen de Rijkscoördinatieregeling (RCR) die op het gasveld van toepassing is, tijd en ruimte maken voor zo'n benadering.
In de komende maanden worden de voorbereidingen voor het omgevingsproces getroffen. Daarna wordt bekend gemaakt hoe en op welke wijze belanghebben daarbij worden betrokken.
Friesch Dagblad 14 september 2017 door Pieter Atsma
Vooroverleg moet gaswinst meer in Ternaard houden
● Nieuw inspraakproces voor gaswinning als landelijke proef

Ternaard | Meer overleg met inwoners en organisaties uit de regio vóórdat de gaswinningsprocedure gaat beginnen. Dat is het belangrijkste onderdeel van de landelijke proef die de komende maanden in Ternaard wordt gehouden. De proef moet onder meer er toe leiden dat de gaswinner meer geld uitgeeft aan projecten in de regio.
Volgens Burgemeester Marga Waanders van Dongeradeel wordt volgende maand een eerste informatiebijeenkomst georganiseerd voor de regio over de gaswinning. Dat is
Je kunt gezamenlijk kijken waaraan het gebied behoefte heeft
veel vroeger dan bij andere gaswinningsprojecten, waar vaak pas inspraakavonden worden gehouden als de formele procedure al een eind op weg is.
Bij de bijeenkomsten kunne alle organisaties meespreken over de gaswinning en hun zorgen daarover uiten. Door ze relatief vroeg te houden, kunnen volgens Waanders ook afspraken worden gemaakt over bijvoorbeeld schadeafhandeling en nulmetingen. Een voorbeeld van zo'n afspraak is dat een specifieke partij wordt aangewezen die taxaties gaat uitvoeren.
Daarnaast noemt ze als belangrijkste voordeel dat afspraken kunnen worden gemaakt over investeringen van de gaswinner - in dit geval de Nederlandse Aardolie Maatschappij - in de regio. 		" Dan kun je gezamenlijk kijken waaraan het gebied behoefte heeft. Je kunt denken aan het steunen van lokale energiecoöperaties, specifieke afspraken met agrarische ondernemers of een project als Sense of Place "
Op deze manier kan ook duidelijker een keuze worden gemaakt voor projecten waarvan de regio op lange termijn kan profiteren. Nu besluiten de gaswinners vaak nog vrij aselect geld uit te trekken voor specifieke projecten, in "spiegels en kralen" zoals Waanders het noemt.
Volgens Waanders is al toegezegd dat de gaswinner als onderdeel van het nieuwe proces meer geld zal steken in de streek dan in het verleden. Over de hoogte van de afgesproken bedragen wil ze niets zeggen.
Waanders verwacht dat het project ertoe leidt dat zorgen over gaswinning kunnen worden weggenomen en dat de betrokkenheid ermee groter wordt, naast de voordelen op financieel vlak. Bij de overleggen staat niet de vraag centraal of gas zal worden gewonnen of niet, al kunnen wel alle inhoudelijke vragen en zorgen worden besproken.
Volgens de burgemeester is het vergroten van het draagvlak niet een doelstelling van het project. Ze zegt dat in haar regio sowieso niet per definitie weerstand is tegen gaswinning. "Als de gemeenteraad had gezegd : wij willen geen enkele gaswinning, dan waren we hier niet aan begonnen."
Niettemin kan wel blijken dat in de regio geen draagvlak is voor gaswinning. In dat geval is het mogelijk, zegt Waanders, dat de overleggen worden stopgezet en de reguliere procedure weer zal worden gevolgd.
Friesch Dagblad 8 september 2017
Gedragscode
Kortere lijnen bij gaswinning in kleine velden
Ternaard | Gaswinners die aangesloten zijn bij de branchevereniging NOGEPA hebben gisteren een gedragscode vastgesteld omtrent de communicatie bij de winning in kleine gasvelden. Het belangrijkste aspect van de code is dat de communicatie met alle betrokken partijen in een gebied waar gas wordt gewonnen versterkt wordt.
De code werd onder andere door Vermilion uit Harlingen ondertekend, en door de NAM, die bij Ternaard naar gas boort. " Bij Ternaard waren wij al druk bezig met omgevingsmanagement ", zegt woordvoerder Henk Heeringa van de NAM. " Het komt erop neer dat wij in een eerder stadium en meer communiceren met alle betrokken partijen, zoals dorpsbelang en de gemeente, bijvoorbeeld over de effecten van de gaswinning op de omgeving. "
De branchevereniging wil met de code het draagvlak voor gaswinning vergroten. De NAM past de code binnenkort voor het eerst toe bij de gasput bij Middelie (Noord-Holland).
Friesch Dagblad 25 augustus 2017 door Patrick van't Haar
Vermilion begint met boren aardgasput
● Gasbedrijf wacht niet met winnen in Nieuwehorne tot schaderegeling duidelijk is

Nieuwehorne | De toren staat en de laatste werkzaamheden worden verricht voordat Vermilion daadwerkelijk gaat boren naar gas onder Nieuwehorne. Het gaat om wat put NWH02 wordt genoemd.
De boorwerkzaamheden vinden plaats vanaf het punt waar al in 2009 een put werd geboord. Toen werd in de bodem gas gevonden, maar Vermilion vond het te weinig om ook daadwerkelijk tot winning over te gaan. "De nieuwe winplaats is ongeveer anderhalve kilometer vanaf deze plaats. We boren naar een diepte van zo'n twee kilometer en verwachten ook daar gas aan te treffen", aldus Fokke Jansma van Vermilion. Als er geen of te weinig gas wordt gevonden bij de tweede put, dan gaat Vermilion alsnog over tot winning uit de eerste put. Het bedrijf heeft van het Rijk de concessie om gas te zoeken en te winnen in het zuiden van de provincie.
Sinds een paar jaar is de publieke opinie over gaswinning gekanteld, voornamelijk door de schadelijke gevolgen die de winning heeft in Groningen, waar bodemdaling en aardbevingen - 'trillingen' in de taal van Vermilion - huizen onbewoonbaar hebben gemaakt en waar de schadeloosstelling niet altijd soepel verloopt. Voor de eventuele gaswinning in Nieuwehorne verwacht Vermilion een bodemdaling van maximaal 4.5 procent. Voordat er daadwerkelijk
Als er geen of te weinig gas wordt gewonnen bij de tweede put, dan gaat Vermilion alsnog de eerste put exploiteren
 gas gewonnen wordt, laat Vermilion een nulmeting uitvoeren bij een 'representatieve selectie woningen', aldus Jansma. Eventuele schade door verzakking zal dan volgens de woordvoerder via een onafhankelijke commissie worden geregeld. Voor schade door 'trillingen' oftewel aardbevingen is zo'n regel er nog niet. "Daar wordt aan gewerkt door alle betrokken partijen, waaronder wij en de overheid. De gesprekken daarover zijn gaande. Wij vinden dat heel belangrijk." Vermilion gaat echter niet het resultaat van die gesprekken afwachten voordat er gas gewonnen wordt. "Als het winningsplan wordt goedgekeurd door het Rijk, dan beginnen wij."
Omdat het winningsgebied onder Nieuwehorne klein is, vele malen kleiner dan de aardgasbel onder Groningen, acht Vermilion de kans op trillingen minimaal, ook omdat er veel minder breukvlakken zijn in het gebied dan in het winningsgebied in Groningen.
Gemeenten in Fryslân zien liever niet dat er gas gewonnen wordt op hun grondgebied. Zo kwam Vermilion dit voorjaar in opspraak omdat er zonder toestemming gas werd gewonnen onder Heerenveen, vanuit een winlocatie in Opsterland. Andere gemeenten geven wel toestemming voor de zoektocht naar gas omdat, zoals wethouder Gea Akkerman van Sudwest Fryslân stelt, 'er uiteindelijk in Den Haag een besluit genomen wordt, en meewerken dan een betere optie is'.
De komende weken zal er geboord worden in Nieuwehorne; dit najaar volgt dan een informatieavond en wordt de procedure voor het winningsplan doorlopen. Voorjaar 2018 kan dan de echte winning beginnen.
Algemeen Dagblad 16 augustus 2017 door Sander van Mersbergen
Hoe de waardevolle gasbel veranderde in The Dutch Disease
Met de gasbel van Slochteren kreeg Nederland een ongeëvenaarde schat in de schoot geworpen, eind jaren '50. Daardoor zat een hele generatie er warmpjes bij. Anno 2017 resteert de kater. Het geld is op en de Groningers zijn boos.

Huizinge, 16 augustus 2012, vandaag precies vijf jaar geleden. De aarde beeft met een kracht van 3,6 op de schaal van Richter. Harder trilde Groningen nooit. Het schudt de provincie wakker, letterlijk en figuurlijk. De kraan moet dicht, zo ver en snel als mogelijk. Een reeks van ongeveer honderd kleinere bevingen sindsdien versterken dat gevoel alleen maar. Uit onderzoeken blijkt dat Groningers vaker een burn-out hebben, zich niet veilig voelen in hun eigen huis en slecht slapen. Leeggepompt door de rest van Nederland, geëxploiteerd - zo voelen ze zich.

Voor dat sentiment valt best wat te zeggen, zo eerlijk moet je zijn. Al het geld gaat op de grote Haagse hoop. In 2012, het jaar van 'Huizinge', bedragen de gasbaten 14 miljard euro, de op twee na hoogste opbrengst ooit. Desondanks loopt de staatsbegroting volledig uit zijn voegen. Het gasgeld is een ordinaire stoplap. Hoe kon het in hemelsnaam zo ver komen ?

Vondst
Nieuwsblad van het Noorden, 4 augustus 1959 :
De N.V. Nederlandse Aardolie Maatschappij deelt ons op een desbetreffende vraag mee, dat in haar exploratie-boring onder de gemeente Slochteren aardgas werd aangetroffen en dat men besloten heeft hier produktieproeven te houden. Met de maatschappij hadden we contact opgenomen, nadat onze correspondent in Hoogezand-Sappemeer gemeld had, dat hij zondagmorgen een zeer hoge vlam had waargenomen uit de pijp die van de toren een eind landinwaarts is gelegd. Zoals bekend, staat de stalen toren langs de Rijksweg Groningen - Nieuwe Schans.

Het is een piepklein stukje op de voorpagina, die geen recht doet aan de omvang van de vondst. Die wordt ook pas veel later duidelijk. In 1959 denkt men aan 60 miljard kubieke meter. Drie jaar later is dat al 450 miljard kuub. " In 1962 won Nederland de hoofdprijs ", jubelt De Telegraaf in het jaaroverzicht. " De muntsoort waarin die prijs wordt uitbetaald, is gas. Aardgas ! " Achteraf blijkt ook de schatting uit 1962 weinig accuraat. De gasbel is zes keer zo groot.

Delen
Wat doe je met een dergelijke rijkdom ? En, om daar eens mee te beginnen, van wie is het ? " Het was vrij snel duidelijk dat het gas gemeenschappelijk bezit was ", zegt Max van den Berg (71), de PvdA-prominent die als twintiger in Groningen belandt en er tot vorig jaar Commissaris van de Koningin is. " De Groningers vonden het redelijk om het met de rest van Nederland te delen. "

De regering laat er geen gras over groeien. Minister De Pous sluit meteen deals met buurlanden, die zeer geïnteresseerd zijn in de grootste gasbel van Europa. Ook de burger vergeet hij niet. " Het moet in de eerste plaats naar de huizen. Het is een algemeen Nederlands belang als wij in onze huizen meer vertrekken kunnen verwarmen. "

Reclame
In een filmpje van de Gasunie, veilig bewaard in de Groninger Archieven, brengen Willeke van Ammelrooy en John Clive dat op een ietwat bevreemdende manier in beeld. Ze grommen naar elkaar, verkleed als holbewoner. Uit de ondertiteling leidt de kijker af dat het tocht in hun primitieve onderkomen. In de volgende scène, gesitueerd in een typische jaren '60 huiskamer, zeggen meneer en mevrouw gewoon in het Nederlands dat ze sterven van de kou. De strekking is duidelijk : wat verwarming betreft zijn we in een paar duizend jaar tijd weinig opgeschoten. Dan krijgt Clive, liggend in bed, een ingeving. " Ik heb het ! Ik heb het ! Ans ! Wat denk je van aardgas ?"

De aardgasbubbel is zo enorm dat hij de potentie bezit om Nederland onherkenbaar te veranderen. Plots beschikt een hele generatie over een schat die, zonder overdrijven, honderden miljarden guldens waard is. Met dat geld kun je letterlijk alles betalen wat je maar wilt. De Deltawerken reken je lachend af. Je kunt het land vol zetten met topuniversiteiten, snelwegen aanleggen en de mooiste treinstations ter wereld bouwen. Dan nog heb je over om te sparen voor toekomstige generaties.

Uit de bocht
De overheid doet het allemaal een beetje. Of niks écht, het is maar hoe je het wilt zien. Vooral de bevolking moet profiteren, vindt de politiek. Niet zo gek : de oorlogsjaren liggen nog vers in het geheugen, het schrapen en krabben van de jaren daarna nog verser. De AOW wordt hoger, uitkeringen royaler. Maar we vliegen uit de bocht. In 1970 bedragen de overheidsuitgaven nog maar 45 procent van het nationale inkomen, begin jaren '80 is dat al 60 procent.

The Economist roept in 1978 zelfs een ziekte in het leven om het fenomeen te beschrijven: The Dutch Disease, de Hollandse ziekte. In een gelijknamig artikel beschrijft het tijdschrift het ziektebeeld. Naast een spilzieke overheid bestaat dat uit een wat luiïge economie, in slaap gewiegd door de door God geschonken gasinkomsten, en een veel te sterke munt. De gevolgen zijn immens. De industrie stopt met groeien. Bedrijfswinsten verkruimelen. De werkloosheid stijgt van 1,1 procent in 1970 naar 5,1 procent in 1978. " Iedere ziekte die een dergelijke Apocalyps dreigt te veroorzaken, verdient bijzondere aandacht ", constateert The Economist.

Fonds
Natuurlijk, het komt na de moeizame jaren '80 weer goed. Maar toch : iedereen die de blik duizend kilometer naar het noorden richt, krijgt tranen in zijn ogen. In Noorwegen zijn energiebaten in een staatsfonds ondergebracht. Jaarlijks besteden ze daaruit alleen het geschatte rendement. Omdat er nog steeds gas en olie uit de grond komt, dikt het fonds elk jaar aan. Inmiddels zit er 800 miljard euro in, anderhalve ton per Noor.

Volgens de Rekenkamer had Nederland een fonds van 350 miljard euro gehad, als het Noorse model was gevolgd. Tja, achteraf is het makkelijk praten. We kozen een andere route. En het geld is natuurlijk niet allemaal over de balk gesmeten Maar wat we wel zeker weten, is dat het allemaal uitgegeven is. Van de gasbel in Slochteren resteert anno 2017 ongeveer een kwart. Voor de NAM wordt de winning langzaam maar zeker onaantrekkelijker.

Politiek
Max van den Berg weet één ding zeker : ook als het veld dicht of leeg is, is het verhaal niet klaar. Het echte sluitstuk, het grote gebaar van Nederland aan de Groningers, moet nog komen. Jarenlang profiteerde Nederland, nu is het noorden aan de beurt. " De reactie van Den Haag is tot nu toe volkomen inadequaat. Ga nou niet per scheur zitten kijken, of die wel of niet door een aardbeving wordt veroorzaakt. Het gaat er om dat je het gebied weer opkrikt. Nu dreigt het in elkaar te zakken, ook mentaal. Het optimisme en het geloof in eigen kracht moeten terug. "
Friesch Dagblad 16 augustus 2017
Vijf jaar na de zware klap in Huizinge
● Groningen staat stil bij schade en andere problemen door de gasbevingen

● Sinds de omvang van de problematiek duidelijk is geworden, blijven de Groningers strijden voor een eerlijke behandeling door de NAM en de Nederlandse overheid.

Huizinge | Vijf jaar geleden, op 16 augustus 2012, werd het Groningse dorp Huizinge (gemeente Loppersum) getroffen door een aardbeving met een kracht van 3,6. Het was de zwaarste beving ooit gemeten in Groningen.
De bevingen in dit deel van Nederland zijn het directe gevolg van de gaswinning in het gebied.
'Huizinge' was het begin van de discussie over het oppompen van gas in Groningen. De protesten tegen het overheidsbeleid en de druk om de gaskraan dicht te draaien namen sindsdien toe. Vandaag herdenkt Groningen de beving.

Ontdekking
Het Groninger gasveld werd in 1959 ontdekt. In 1963 kreeg de Nederlandse Aardolie Maatschappij NAM een concessie om het gas uit de bodem te halen.
Tot 1 januari 2015 is in totaal 2115 miljard Nm3 (de inhoudsmaat voor aardgas) aan het Groningenveld onttrokken. Begin dat jaar zat er nog 690 miljard Nm3 in de bodem.
In 1976 bedroeg de gaswinning circa 88 miljard kubieke meter per jaar. Daarna daalde de hoeveelheid gestaag. In 2000 werd 'maar' 21 miljard kubieke meter gewonnen, waarna de NAM de productie weer opschroefde. Het kabinet heeft dit jaar besloten jaarlijks niet meer dan 24 miljard Nm3 uit de bodem te halen.
In het gaswinningsgebied in Noord-Oost Groningen wonen 150.000 mensen. Het gebied telt negen risicogemeenten : Appingedam, Bedum, Slochteren, Loppersum, Ten Boer, Winsum, Eemsmond, De Marne en Delfzijl.
 Ruim 15.000 huishoudens voelen er zich onveilig. Bijna vierduizend huishoudens kampen met psychische problemen als gevolg van de aardbevingsproblematiek.
De waarde van de huizen is door de bevingsproblematiek fors afgenomen. Het waardeverlies treft ruim 180.000 woningen en zou minimaal 954 miljoen euro bedragen.
Tussen augustus 2012 en januari 2017 zijn bij de NAM 77.175 schades gemeld als gevolg van bevingen. De zware beving bij Huizinge leverde ruim tweeduizend meldingen op.
Het KNMI registreerde tot nu toe in totaal duizend aardbevingen in Noord-Nederland. Drie waren groter dan 3,0 en 117 hadden een kracht tussen de 2,0 en 3,0.

Verzekering
Gisteren werd bekend dat er geen collectieve rechtsbijstandverzekering komt voor het aardbevingsgebied. Dat heeft het Verbond van Verzekeringen laten weten in een brief aan
Veel huishoudens kampen met psychische klachten als gevolg van de aardbevingen
Nationaal Coördinator Groningen Hans Alders, meldt RTV Noord.
Alders had de verzekeraars om zo'n regeling gevraagd voor de inwoners van Groningen. Bewoners van het aardbevingsgebied kunnen bij de meeste maatschappijen geen nieuwe rechtsbijstandverzekering afsluiten.
Volgens het verbond is zo'n 'Groningen-verzekering' niet haalbaar. "Wij hebben intern en met onze leden gesproken over eventuele collectieve mogelijkheden. Een collectieve benadering vanuit de branche achten wij niet mogelijk", laat directeur Leo de Boer van de overkoepelende organisatie van de verzekeraars weten aan RTV Noord. Hij stelt dat er ook juridische bezwaren zijn.
Friesch Dagblad 10 augustus 2017
Tiltmeters voor monumenten
● Stichting maakt zich zorgen om effect zoutwinning op monumentaal Harlingen

Harlingen | De vereniging Oud Harlingen wil dat er tientallen tiltmeters in de stad worden geplaatst om eventuele effecten van zoutwinning te meten. Eind deze maand wordt een nieuwe stichting opgericht om dit doel te verwezenlijken.
Frisia Zout uit Harlingen kreeg in november vorig jaar definitief toestemming om zout te winnen onder de Ballastplaat in de Waddenzee. Het bedrijf voert de komende jaren voorbereidingen uit om de winning mogelijk te maken. "Bij de toezegging van de vergunning voor zoutwinning onder de Ballastplaat lag de nadruk op de effecten voor de natuur", vertelt Chris Elsinga van Oud Harlingen. Elsinga hield zich de afgelopen jaren 		bezig met de effecten van zoutwinning op de monumentale panden van Harlingen. "Vanwege de afstand tot de stad hoefden we ons niet zorgen te maken, maar deze stad bevat wel zeshonderd monumentale panden en we vinden dat daarmee wel voorzichtig omgegaan moet worden."
De gemeenteraad van Harlingen heeft eerder de wens uitgesproken richting Frisia om een nulmeting te laten uitvoeren om eventuele bodemdaling in beeld te brengen. "Frisia wilde ons nog niet vertellen hoe deze metingen worden uitgevoerd. Wij willen dat er in ieder geval met tiltmeters gemeten wordt omdat hiermee in kaart wordt gebracht hoeveel de bodem beweegt, waar dit gebeurt, hoe snel en in welke richting. Zo is het verband tussen bewegingen en eventuele schade beter aan te tonen dan door een nulmeting, die een momentopname is. Tiltmeters brengen de effecten doorlopend in kaart."
Friesch Dagblad 9 augustus 2017
Proefboring
Vermilion wil gas winnen uit velden bij Nieuwehorne
Nieuwehorne | Gaswinner Vermilion wil gas uit de grond halen uit twee velden ten zuiden van Nieuwehorne. Het bedrijf gaat hiertoe een al bestaande gasput in productie nemen en een nieuwe put boren.
Het gaat om gasvelden tussen Nieuwehorne en de Tsjonger, ten zuidoosten en ten zuidwesten van het dorp. Het zuidoostelijke veld is in 2009 al aangeboord, maar hier heeft tot nu toe nog geen gaswinning plaatsgevonden. Voor het zuidwestelijke veld wordt op korte termijn een proefboring uitgevoerd. Het bedrijf heeft inmiddels een winningsplan ingediend. 		Het gas uit beide velden moet worden opgepompt vanaf de locatie van Vermilion aan de Vogelweide. Voor het afvoeren van het gas moet nog wel een nieuwe ondergrondse leiding worden aangelegd naar het leidingkruispunt van Vermilion in Mildam.
Vermilion verwacht dat de productie in het tweede kwartaal van volgend jaar kan beginnen. Komend najaar wordt nog een informatieavond gehouden.
Friesch Dagblad 8 augustus 2017 door Pieter Atsma
Wetterskip vreest verzilting door gaswinning Pieterzijl
● Waterbeheerder adviseert minister toestemming aan NAM te weigeren

● Ook gevolgen voor gemalen en kades zouden te groot zijn

Pieterzijl | De gaswinning uit het veld bij Pieterzijl zal te veel negatieve gevolgen hebben voor het waterbeheer en verzilting van de grond. Dat schrijft Wetterskip Fryslân aan minister Henk Kamp (Economische Zaken). Het waterschap vraagt de minister daarom niet in te stemmen met de gaswinning.
De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wil op een nieuwe locatie bij Pieterzijl maximaal 250 miljoen kubieke meter aardgas uit de grond halen. Het gasveld ligt ruwweg in de driehoek Warfstermolen-Munnekezijl-Pieterzijl.
Dijkgraaf Paul van Erkelens schrijft aan de minister dat in hetzelfde gebied al sprake is van bodemdaling van vier tot zes centimeter door winning uit andere velden. Bij de winning uit het gasveld Pieterzijl Oost komt daar naar verwachting nog eens twee centimeter bij.
Volgens de dijkgraaf zal Wetterskip Fryslân door die extra bodemdaling veel aanvullende maatregelen moeten nemen. Zo zullen kaden moeten worden opgehoogd en mogelijk nieuwe kades moeten worden aangelegd. "Zeker de ombouw van hoge gronden naar kaden is een ingrijpende maatregel, omdat veel grondverzet nodig is om opgesloten (grond)water te voorkomen", schrijft hij. 		Eventuele herstelmaatregelen zullen volgens de dijkgraaf gevolgen hebben op het landschap en de omgeving.
Verzilting is onherstelbaar. Dat maakt het een extra groot risico
Ook vreest Van Erkelens dat gemalen moeten worden aangepast. Hij noemt daarbij de gemalen 't Oech, Vereniging Grijpskerk, De Leegt, Sappentil en Westerhornepolder. Verder noemt hij verdere verzilting van de grond als risico.

Eerste negatieve advies
Het is bijzonder dat het Wetterskip gaswinning ontraadt vanwege de negatieve gevolgen voor het waterbeheer. Volgens woordvoerder Nynke Bout is het de eerste keer dat de organisatie een negatief advies geeft over voorgenomen gaswinning. De vijf andere adviezen - sinds dit jaar wordt aan lagere overheden gevraagd om advies bij nieuwe winningsplannen - waren dat volgens Bout niet.
De NAM moet schade door gaswinning vergoeden. Bout zegt dat dat bij verzilting niet mogelijk is en dat het Wetterskip mede daarom geen gaswinning wil. "Verzilting is onherstelbaar. Dat maakt het een extra groot risico."
Kamp moet nu het advies van de overheden beoordelen en een definitief besluit nemen op de voorgenomen gaswinning.
Friesch Dagblad 4 augustus 2017 door Pieter Atsma
Tegenstanders berusten in gasplan Oppenhuizen
● Geen nieuwe rechtszaak. Vermilion begint met voorbereidingen

Oppenhuizen | De tegenstanders van gaswinning bij Oppenhuizen hebben zich neergelegd bij de toestemming voor het bedrijf Vermilion om bij het dorp aardgas uit de grond te halen. Ze hebben geen beroep ingediend tegen het hernieuwde besluit van minister Henk Kamp van Economische Zaken. Vermilion wil nu zo snel mogelijk beginnen met de gaswinning.
De tegenstanders protesteerden lange tijd tegen het voornemen van Vermilion om een groot deel van de driehonderd miljoen kubieke meter aardgas bij Oppenhuizen uit de grond te halen. In april bepaalde de Raad van State dat een eerste besluit van Kamp onvoldoende was. De minister moest duidelijker voorschrijven wanneer en hoe vaak Vermilion de bewoners moet informeren over het verloop van de bodemdaling in dit gebied.
Dat laatste deed de minister medio juni. Hij bepaalde dat Vermilion jaarlijks informatie moet geven aan de bewoners.
De tegenstanders van de gaswinning hadden ook tegen dat nieuwe
We gaan nu eerst meer in detail ontwerpen. En het aanleggen zelf zal ook zeker enkele maanden duren
besluit naar de Raad van State kunnen stappen. Dat is niet gebeurd en daarmee is de gaswinning definitief. Omdat de gaswinning bij Oppenhuizen valt onder de rijkscoördinatieregeling, is hiermee voor Vermilion meteen de weg vrij om te beginnen. Aanvullende vergunningen bij bijvoorbeeld gemeenten zijn niet nodig.

Enige tijd
Voordat de gaswinning kan beginnen, moet Vermilion nog een ondergrondse transportleiding aanleggen van zo'n 35 kilometer, van Oppenhuizen naar de aswinlocatie bij Ried. Woordvoerder van het gaswinbedrijf Manfred Steffens zegt dat het werk nog wel enige tijd in beslag kan nemen. "We gaan het nu eerst meer in detail ontwerpen. En het aanleggen zelf zal ook zeker enkele maanden duren. Je bent zomaar even verder." Een inschatting van de datum dat de gaswinning kan beginnen, is volgens Steffens nu nog lastig te maken.
Friesch Dagblad 28 juli 2017 door Pieter Atsma
Rechter fluit gemeente terug in gaskwestie
● Weigerend Smallingerland moet Vermilion alsnog vergunning verlenen

Drachten | Gaswinner Vermilion mag toch beginnen met zijn maandenlange onderzoek naar gas in Zuidwest- en Zuidoost-Fryslân. De bestuursrechter in Groningen heeft het bedrijf in het gelijk gesteld in een procedure tegen de gemeente Smallingerland, die als enige van de betrokken gemeenten weigerde een vergunning te verlenen. Deze vergunning komt er nu alsnog.
Het van oorsprong Canadese Vermilion wil met zogeheten seismisch onderzoek in kaart brengen waar mogelijk winbaar gas in de grond zit. Het onderzoek wordt uitgevoerd in het gebied tussen Akkrum, Drachten, Lemmer en Sneek. Hiervoor worden kunstmatige trillingen opgewekt, in het buitengebied met dynamiet en in de bebouwde kom met speciale trilwagens.
Eerder besloten andere betrokken gemeenten al dat ze juridisch geen andere keuza hebben dan een vergunning te verlenen, ondanks dat ze dat liever niet zouden doen. Smallingerland bleef als enige weigeren. De gemeente belegde in mei zelfs een geheime raadsvergadering, om juridisch te regelen dat een eventuele nieuwe vergunningsaanvraag van Vermilion kon worden geweigerd.
Voorzieningenrechter Ruud Vucsán stelt nu dat Smallingerland ten onrechte weigert. Het seismisch onderzoek doet volgens de rechter - in tegenstelling tot wat de gemeente suggereert - geen onevenredige afbreuk aan het leefmilieu of aan de natuur. Ook andere argumenten van Smallingerland zijn volgens de rechter onjuist.
 De gemeente heeft de vergunning inmiddels alsnog verleend en publiceerde deze gisteren. Smallingerland stelt wettelijk gezien geen andere keuze te hebben, zoals de andere gemeenten dus eerder ook al concludeerden. 'Al met al heeft het college moeten besluiten om de omgevingsvergunning te verlenen', schrijven B en W. In de gemeente ontstond in mei ophef over het geheime karakter van de raadsvergadering. Woordvoerder Henry Frieswijk erkent nu dat deze achteraf gezien overbodig is geweest : de vergunningsaanvraag was al vorig jaar door Vermilion ingediend en viel dus nog onder de oude regels. "Zo'n snelle conclusie kun je trekken en het klopt ook wel. Maar we hadden de eerste aanvraag geweigerd en kregen in de tussentijd informatie dat Vermilion mogelijk een nieuwe vergunning zou aanvragen. Die hadden we hiermee wel kunnen weigeren. Het was een stap in ons voornemen om alles te doen dat in ons vermogen ligt om dit onderzoek te keren."
De gemeente moet 1200 Euro aan proceskosten vergoeden aan Vermilion.
Met de vergunning van Smallingerland heeft Vermilion volgens woordvoerder Fokke Jansma alle noodzakelijke vergunningen binnen. Het bedrijf wilde aanvankelijk in augustus beginnen met het onderzoek. Jansma zegt dat nog niet duidelijk is of dat gaat lukken, maar dat het bedrijf wel "vrij snel" wil beginnen. Vermilion kan er sowieso niet te lang mee wachten : andere vergunningen hebben een looptijd tot januari.
Het gasbedrijf gaat nu zo snel mogelijk informatiebijeenkomsten organiseren voor bewoners van de betrokken dorpen. Ook over de data van die bijeenkomsten is volgens Jansma nog niets bekend.
Friesch Dagblad 22 juli 2017
Schadeprotocol
Inventarisatie Groningse bevingsschade begint
Groningen | Inspecteurs gaan het komende halfjaar op pad om bij zo'n 2100 adressen in Groningen de schade door aardbevingen in kaart te brengen. Dat melden het Centrum Veilig Wonen (CVV) en de Nationaal Coördinator Groningen (NGC).
Sinds 31 maart is het aantal schademeldingen flink opgelopen. Ondertussen zijn de gesprekken over het nieuwe schadeprotocol nog steeds in volle gang", aldus coördinator Hans Alders. "Het is onduidelijk wanneer het protocol gereed is, maar om mensen niet langer te laten wachten, willen we alvast starten met het opnemen van schades." 		Alders noemt het een flinke klus. Maar de inspecteurs komen volgens hem beslagen ten ijs. Ze moeten minimaal 10 jaar ervaring hebben met het opnemen van schades en een civieltechnische of bouwkundige opleiding hebben afgerond. Uiteindelijk zal het nog op te richten Instituut Mijnbouwschade de zaken gaan beoordelen.
In maart is besloten dat de NAM, de Nederlandse Aardolie Maatschappij, niet meer betrokken is bij de afhandeling van bevingsschade maar een onafhankelijke commissie.
Friesch Dagblad 14 juli 2017
Groningers en NAM lijnrecht tegenover minister Kamp
● Gaswinning opnieuw voor de Raad van State

Den Haag | Boze Groningers, milieu-organisaties, overheden, bedrijven en andere gedupeerden vochten gisteren voor de Raad van State opnieuw tegen de gaswinning in Groningen.
In 2015 deden ze dat ook al eens en inmiddels heeft minister Henk Kamp (Economische Zaken) de gaswinning teruggeschroefd naar 21.6 miljard kubieke meters per jaar, vanaf 1 oktober.
Maar dat gaat niet ver genoeg, vinden de tegenstanders. Veel mensen zijn ziek door de spanning, ergernis en voortdurende onzekerheid over de aardbevingen. Sommigen willen stopzetting van de gaswinning en anderen bepleiten twaalf tot vijftien miljard kuub.
Ook de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) is tegen het besluit van de demissionaire minister. Maar de NAM is juist tegen een extra beperking van 10 procent die Kamp onlangs aan de NAM heeft opgelegd. Vorig jaar nog had de minister een winning van maximaal 24 miljard kubieke meter bepaald. Door hier zo snel weer aan te tornen, is een onzekere situatie ontstaan, betoogde MAM-directeur Gerard Schotman.
Maar volgens de landsadvocaat heeft Kamp de extra begrenzing juist zorgvuldig voorbereid en is die gerechtvaardigd. Kamp besloot hiertoe na een relatief groot aantal lichte aardbevingen bij Loppersum. 		Op basis van een alarmeringssysteem kan hij ingrijpen als bepaalde grenswaarden worden bereikt die aardbevingsactiviteit aangeven. Kamp wachtte niet tot deze waarden echt waren bereikt maar greep meteen in, aldus de landsadvocaat.
Gedupeerde Groningers vinden het veel te slap en hekelen ook dat Kamp het niveau van 21.6 miljard kuub meteen voor vijf jaar heeft ingesteld. Ze voelen zich achtergesteld door de overheid, die volgens hen meer uitgaat van economische belangen dan de veiligheid van Groningen. Volgens hen beroept de minister zich altijd op de leveringszekerheid van gas, maar is nooit onderzocht wat de echte behoefte is. Bovendien is er nog niets gedaan om de afdhankelijkheid van Gronings gas te verminderen, in binnen- en buitenland.

Proefkonijnen
Veel Groningers worden letterlijk ziek van alle onzekerheid over de aardbevingen en de gevolgen ervan. Het psychisch leed wordt nog eens versterkt door omslachtige procedures om hun huizen te verstevigen of schade vergoed te krijgen - als ze dat al krijgen. De trits bewoners kwam gisteren woorden tekort om hun ongenoegen te uiten tegenover de rechters van de Raad van State. Hun pijlen richtten zich vooral op de houding van de overheid : gesol, rare fratsen, proefkonijnen.
Friesch Dagblad 6 juli 2017 door Sjoerd Rispens
Kamer dringt aan op staken delfstofwinning Waddenzee
● Tweede Kamer dient meerdere moties in bij debat Waddenzee

Den Haag | Tijdens het debat rond delfstofwinning in de Waddenzee drongen Tweede Kamerleden gisteravond aan op het stopzetten van winning. Ook willen ze dat er strenger gecontroleerd wordt of de voorwaarden worden nageleefd.
Naar aanleiding van het rapport De toekomst van de Waddenzee van onderzoeksjournalist Rolf Schüttenberg vond gisteravond een spoeddebat plaats in de Tweede Kamer. Schüttenberg deed het onderzoek in opdracht van de Waddenvereniging. Het debat was aangevraagd door Femke Arissen van de Parij voor de Dieren.
In het rapport concludeert Schüttenberg dat de Waddenzee de komende eeuw een groot risico loopt om te verdrinken, onder andere door zeespiegelstijging en door gas- en zoutwinning. In hetzelfde debat spraken Kamerleden zich terzijde uit tegen de plannen om gaswinning toe te staan bij Ternaard en zoutwinning bij Harlingen.
"De tijd raakt op", zei Frank Wassenberg van de Partij van de Dieren. "De Waddenzee dreigt te verdrinken. We moeten ingrijpen voor het te laat is. De Waddenzee is uniek en staat niet voor niets op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Dat mag niet verloren gaan."
Liesbeth van Tongeren van Groen-Links vulde aan : "Daarnaast is het gebied belangrijk voor bewoners en horeca. En de kinderen van onze kinderen moeten er ook opgroeien. 		Laten
Laten we die Waddenzee mooi en schoon houden en het gas zitten waar het zit
we die Waddenzee mooi en schoon houden en het gas zitten waar het zit. Keep it under the ground."
Meerdere Kamerleden gaven aan dat vanwege het dreigende natuurgevaar niet voldaan wordt aan de wettelijke voorwaarden van gaswinning.
Demissionair minister Henk Kamp (Economische Zaken) beriep zich op het hand-aan-de-kraan-principe. "Dat betekent dat we ervoor moeten zorgen dat winning zo plaatsvindt dat natuurwaarden niet in het geding komen en dat aan de gestelde voorwaarden wordt voldaan. Zodra dat het geval is, grijpen we in. We gebruiken dat principe al tien jaar en er is nooit sprake geweest van natuurschade."
In totaal werden er zes moties ingediend. Wassenberg wilde dat de boringen onder en nabij de Waddenzee worden stopgezet en dat er geen nieuwe vergunningen worden verleend. Sandra Beckerman (SP) diende een motie in met de wens dat er eerder wordt ingegrepen als er niet aan de voorwaarden van de proefboringen wordt voldaan. Minister Kamp gaf aan alle moties te ontraden. Er wordt vandaag over de moties gestemd.
Friesch Dagblad 4 juli 2017
Staatstoezicht houdt vast aan dwangsom NAM
● NAM beklaagt zich in zienswijze over tijdsdruk

Leeuwarden | Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) blijft bij het standpunt dat de NAM voor 31 oktober 2017 een nieuwe studie over de effecten op de lange termijn van gaswinning onder de Waddenzee moet inleveren. Als de NAM de deadline niet haalt, wacht een dwangsom die kan oplopen tot drie miljoen euro.
NAM leverde begin dit jaar een studie in over de effecten van gaswinning in de Waddenzee, maar SodM was daarvan niet onder de indruk. In mei kondigde de organisatie al aan dat de NAM voor 31 oktober 2017 met verbeteringen moest komen, en dat anders een dwangsom dreigde. Het energiebedrijf had tot 29 mei om daarop te reageren.
NAM heeft dat middels een zienswijze gedaan. De organisatie bepleitte onder meer dat de criteria voor het rapport niet duidelijk zijn. 		Ook zegt de NAM in de zienswijze dat de onvolkomenheden niet zijn gerepareerd 'vanwege de forse tijdsdruk waarbinnen moest worden gewerkt'. Handhavend optreden middels een dwangsom acht NAM niet nodig en buitenproportioneel, omdat zij uit eigen beweging het onderzoek al gaat voortzetten.

Voldoende tijd

SodM legt de zienswijze naast zich neer. De organisatie benadrukt dat NAM al in 2013 is gevraagd om een nadere studie, en dat sindsdien meerdere keren uitstel is verleend. 'Vier jaar is voldoende tijd', zo schrijft SodM.
Bovendien is dwang 'kennelijk nodig'. NAM heeft genoeg kansen gehad om uit eigen beweging maatregelen te nemen, aldus SodM. 'Dit leidt ertoe dat ik niet nogmaals zonder enige dwang kan aansturen op herstel van de overtreding', aldus de inspecteur-generaal der Mijnen, de hoogste baas van SodM.
Nieuwsblad Noordoost-Friesland 27 juni 2017
Gasproefboring Hansa boven Schiermonnikoog
Schiermonnikoog | Ongeveer 20 kilometer ten noordoosten van Schiermonnikoog, boven Rottumerplaat, voert het bedrijf Hansa Hydrocarbons momenteel een proefboring uit naar gas. Vanaf deze week zullen zij een aantal uren gas gaan affakkelen wat te zien kan zijn vanaf Schiermonnikoog. Wanneer een winbare hoeveelheid gas aanwezig blijkt te zijn, is voor eventuele winning een winvergunning nodig. Dat zal ook het moment zijn waarop de gemeente Schiermonnikoog zal bekijken of actie moet worden ondernomen. "Als college willen wij dat, indien gaswinning noodzakelijk wordt geacht door hogere overheden, dit zo onzichtbaar mogelijk gebeurt, zodat de horizon van Schiermonnikoog vrij blijft. Daarnaast zijn wij van mening dat we moeten overschakelen op duurzame energie. Daarom heeft de gemeenteraad van Schiermonnikoog de ambitie om in 2020 zelfvoorzienend te zijn op het gebied van energie en water.", aldus het college in een reactie. Op Schiermonnikoog is met succes actie gevoerd tegen het bedrijf ENGIE dat een proefboring wilde uitvoeren op slechts 7.5 kilometer afstand van het strand van Schiermonnikoog. Voor de proefboring van Hansa is in 2014 een vergunning verleend.
Friesch Dagblad 23 juni 2017
Niet ontvankelijk
Bezwaar Akkrum-Nes tegen gasonderzoek afgewezen
Akkrum-Nes | De bezwaarschriftencommissie van Heerenveen heeft de bezwaren van Plaatselijk Belang Akkrum-Nes tegen de verlening van een vergunning voor seismisch onderzoek niet ontvankelijk verklaard.
Energiebedrijf Vermilion heeft van de gemeente een vergunning gekregen om onder andere in de buurt van de tweelingdorpen seismisch onderzoek te doen, om vast te stellen of en waar gas in de bodem zit voor winning. Plaatselijk belang wijst er onder meer op dat Nederland zich richt op duurzame energie en dat zoeken naar gas dus achterhaald is. Ook verwijst ze naar 		de aardbevingen en bodemdaling in Groningen als mogelijke gevolgen van gaswinning.
De commissie oordeelt dat deze bezwaren betrekking hebben op " toekomstige gebeurtenissen ", waarvan nog niet vaststaat of die zullen plaatsvinden. " De bezwaren richten zich enkel op de gevolgen van gaswinning. Daarvan is echter in casu geen sprake. Of gaswinning in de toekomst zal plaatsvinden is niet zeker. "
Daarom veegt de commissie de bezwaren van tafel. Het is nu de vraag wat de gemeenteraad doet met dit advies.
Column door Sybrand Frietema de Vries ( Friesch Dagblad 21 juli 2017 )
Warme huizen zonder gas
Hoe verwarmen al die Europese landen die geen Groninger gas hebben hun huizen ? Al die landen die geen gasbel hebben die ze door Shell laten leeghalen en voor weinig verkopen aan burgers en bedrijven. In landen met een vergelijkbaar klimaat en demografie zoals Denemarken moet het in huis vast altijd koud zijn.
Dat valt wel mee. Het gasbelloze en van kolen en stookolie afhankelijke Denemarken moest met een andere oplossing komen voor de verqwarming van de huizen. En die vonden ze.
Tijdens de oliecrises in de jaren zeventig werd in Denemarken het roer omgegooid. Met een aantal simpele regels werd de basis gelegd voor de overgang naar een duurzame warmtevoorziening.
Zo werd het bij de wet verboden om winst te maken met energiesystemen, zoals de levering van warmte in een woning. Met zo'n regeling blijkt dat een coöperatieve vorm altijd goedkoper warmte levert dan overheid (nutsbedrijven) of markt (bedrijven met private investeerders). Meer dan 60 procent van de Deense huishoudens is aangesloten op een coöperatief warmtenet; het grootste deel daarvan is inmiddels duurzaam. De gebruikers zijn tevens de eigenaren.
Bij wet is ook vastgelegd dat overstappen naar collectieve warmte voor een huishouden geen gedoe mag zijn of duurder. In Denemarken heeft die collectieve aanpak gezorgd voor een voor consumenten heel simpel aanbod : volledige ontzorging, goedkope leningen voor de investeringen van de coöperatie en haar leden, en de zekerheid dat de kosten laag zijn.
Waarom lukt zoiets niet in Nederland ?
Daar is een simpele verklaring voor. Gemak van gas-in-elk-huis heeft het zicht op collectieve oplossingen weggenomen. Huishoudens beginnen de individule noodzaak te voelen om vaarwel te zeggen tegen fossiele brandstoffen maar zien tegelijkertijd niet een gemakkelijke of goedkope oplossing. Terwijl, als je samenwerkt, de kosten lager worden en 'het gedoe minder' - dat is een simpele economische wetmatigheid.
 Ironisch genoeg is een goed voorbeeld daarbij ..... gas. In de jaren zestig werd binnen een decennium een complete infrastructuur voor aardgas collectief aangelegd, dorp na dorp, wijk na wijk. Daardoor waren de kosten per huishouden laag. Niet alleen in de steden, ook in het buitengebied. Dat laatste : niet onbelangrijk in Fryslân.
Hoe kunnen we dit Deense model laten werken in Fryslân. Ik heb een paar stappen die ons de goede weg op moeten helpen.
Allereerst kunnen gemeenten beter stoppen met het communiceren via allerhande 'loketten' om
Zo werd het bij wet verboden om winst te maken met energiesystemen, zoals de levering van warmte in een woning
burgers met incidentele subsidies op te roepen zelf ingewikkelde toeren uit te halen om hun huizen 'van het gas af te halen'. Het is bizar om burgers op te roepen riskante grote investeringen te doen die beter en goedkoper collectief kunnen worden ontzorgd en uitgevoerd.
Zorg daarbij zo snel miogelijk voor een gemeentelijk energieplan. Daarin is onder meer vastgelegd onder welke voorwaarden groepen burgers en bedrijven zelf, collectief, infrastructuur kunnen aanleggen en beheren. Laten we die infrastructuur niet aan de markt, aan private bedrijven weggeven. Dat werkte niet in Denemarken, dus laten wij daarvan leren.
Maak daarbij de weg vrij voor warmtecoöperaties. Zorg voor ondersteuning, duidelijke spelregels en langjarige perspectieven. Geen subsidies voor de happy few maar goedkope leningen voor iedereen. Laat die coöperaties met de beste Friese bedrijven oplossingen bedenken en uitvoeren. Werk genoeg de komende jaren.
Warmte zonder gas. Het kan eerlijk, duurzaam en goedkoop. Vraag maar aan de Denen.
Friesch Dagblad 19 juni 2017 door Frans Wijnands
Gaswinning veel te lang belangrijker dan de veiligheid van de Groningers
"Pervers" en "onbegrijpelijk". Manuel Sintubin, hoogleraar geologie aan de KU Leuven, is snoeihard in zijn oordeel over de manier waarop de Nederlandse overheid de gaswinning door de NAM in Noordoost-Groningen heeft laten begaan. Commercieel gewin boven veiligheid
Leuven | " De overheid heeft in dit hele dossier volgens mij duidelijk gefaald, door niet snel pro-actief een leidende rol te nemen in onderzoek en regulering van de gaswinning vanuit het perspectief van de veiligheid van de Groningse bevolking. Volgens mij heeft de overheid veel te lang en te veel gesteund op de expertise van de NAM die - overigens volledig legitiem en begrijpelijk - vooral vanuit de consolidatie van de gaswinning dacht en denkt."
Al sinds 2014 is de Leuvense geoloog Manuel Sintubin betrokken bij het onderzoek naar de aardbevingen. Niet als onderzoeker ter plaatse maar als volger op afstand. " Uit interesse ", zoals hij zegt.
Maar zijn onafhankelijke bevindingen, oordeel en adviezen worden met belangstelling beluisterd, vooral ook door de Groningers zelf die hem bij wijze van spreken de hemd van het lijf vragen. Vooral natuurlijk over het aardbevingsgevaar.
Nee, hij voelt zich niet beschouwd als een lastige klant. " Ik denk dat ik al een steentje in de rivier verplaatst heb. Mijn expertise wordt serieus genomen. De NAM, de overheden en het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) nemen mijn adviezen klaarblijkelijk in overweging. " Met de lokale wethouders is hij, zoals hij het zelf zegt " on speaking terms ".
De relatie met de Nationaal Coördinator daarentegen is onduidelijker : "Het is een ontzettend traag proces, maar beetje bij beetje komen we er wel ", klinkt het - ondanks alle kritiek - toch nog een beetje optimistisch.
Maar die kritiek op de hele gang van zaken, jarenlang, liegt er niet om. Het feit dat de belangen van gaswinning voorrang blijven hebben op de veiligheid van de bevolking noemt hij onverbloemd "pervers".
"Dat woord slaat vooral op het feit dat zwaar geïnvesteerd wordt in versterking van gebouwen en dus de minimalisering van het risico op slachtoffers. Maar ook in een versterkt gebouw voelt men nog altijd aardbevingen. Dit neemt dus de angst die er heerst niet weg. Want eenmaal versterkt, kan dit tegen de Groningers gebruikt worden om zich eigenlijk niet meer zorgen te hoeven maken over de seismiciteit in het gebied." En juist die seismiciteit, het aardbevingsgevaar, moet volgens Sintubin centraal staan in het onderzoek en dan met name hoe dat het beste onder controle kan worden gehouden.

Rompslomp
"Ik vind inderdaad dat er in de vijf jaar na Loppersum enorm getreuzeld is. Het is ronduit frusterend om te zien hoeveel tijd de Nederlandse overheid verloren heeft en nog verliest aan bureaucratische rompslomp, werkgroepen en rondetafelgesprekken."
"Zo is het onderzoek naar alles wat zich ondergronds afspeelt de verantwoordelijkheid van het ministerie van Economische Zaken, maar het bovengrondse onderzoek, zoals naar de stevigheid van de gebouwen, is in handen van de Nationaal Coördinator Groningen. Dat onderscheid is absurd en hoogst inefficiënt."
Volgens de Leuvense geoloog had men heel wat verder kunnen staan wat het inschatten en het controleren van de aardbevingsdreiging betreft. "Ik zeg dat op basis van de voortgang in het onderzoek dat bijvoorbeeld de laatste jaren gemaakt is in Oklahoma, een staat in de VS, doorlopend geteisterd door geïnduceerde
Dat de belangen van gaswinning voorrang blijven hebben op de veiligheid noemt hij onverbloemd "pervers"
seismiciteit. Onderzoek onder leiding van universiteiten en geologische dienst heeft daar al heel wat vooruitgang geboekt en bruikbare instrumenten aangeleverd waarmee de regulator en de overheden een gericht beleid kunnen voeren."

Dubbelrol
Er zijn al veel kritische vragen gesteld over de (dubbel)rol van de NAM : als gaswinner, en tegelijk betrokken bij het schadeonderzoek en de schadevergoedingsregeling. Is die vergoeding tot nu toe niet op het krenterige af ?
Professor Sintubin is heel duidelijk : " Ik spreek mij niet uit over het schadevergoedingsproces. De NAM is de maatschappij die het aardgas wint. En eigenlijk is dat de enige rol die de NAM moet spelen. Als regulator moet het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) er op toezien dat die gaswinning op een veilige manier gebeurt en ingrijpen als dat nodig is. De overheid moet instaan voor de veiligheid van de burgers, dus ook instaan voor het onderzoek naar de arrdbevingsdreiging en het aardbevingsrisico en alle maatregelen nemen wat betreft de schade, zonder inmenging door de gaswinner, de NAM."
Hoe denkt de Leuvense hoogleraar over de manier waarop de Groningers al jarenlang reageren ? Geen volksopstand, ingehouden woede, gelatenheid. Hoort dat misschien bij de volksaard van de Groningers ?
" Dat is heel moeilijk in te schatten. Er zijn zoveel verschillende aspecten die hen parten spelen. Als ik het enkel bekijk vanuit het perspectief van de aardbevingsdreiging, dan vind ik persoonlijk dat het mogelijke gevaar een beetje wordt overgedramatiseerd. Er wordt nog te veel vanuit een slachtofferrol gekeken naar de dreiging ('het is immers de fout van de NAM'). Ik vind dat wat de aardbevingsdreiging betreft er meer moet worden gekeken en onderzoek moet worden gedaan naar de earthquake preparedness, net zoals in natuurlijke aardbevingsgebieden. De seismische dreiging op zich is geen onoverkomelijk probleem. Daar kan mee worden geleefd. Trouwens, wat er ook gebeurt met de gaswinning, de komende decennia blijven aardbevingen een realiteit in Groningen."
Overigens schat hij de kans dat er inderdaad een giga-beving toeslaat uiterst klein. Niettemin blijft Sintubin het vreemd vinden dat er nog steeds niet diep genoeg - dieper dan 3 kilometer - onderzoek wordt verricht.
Wel constateert hij dat SodM een veel (pro)actievere rol is gaan spelen en niet meer volledig blind vaart op wat de NAM zegt, vindt en doet.
"Te gast" in Leeuwarder courant van 14 juni 2017 door Peter Ramautarsing, raadslid D66 Heerenveen
Zorg blijft over bodemdaling
In Friesland wordt op diverse locaties gas gewonnen, waaronder de gemeente Heerenveen. Sinds de discussie daarover speelt, worden verontruste inwoners geruststellend doorverwezen naar de commissie bodemdaling. "Mocht er schade zijn door bodemdaling door gaswinning, dan zorgt deze onafhankelijke commissie voor de vaststelling van het uit te keren schadebedrag", wordt op bewonersavonden aan bezorgde huiseigenaren verteld. Dat klinkt geruststellend. Zeker omdat we door de beelden uit Groningen weten dat aardgaswinning tot schade aan huizen kan leiden. Fijn dat er een onafhankelijke commissie over ons waakt.
Op een voorlichtingsbijeenkomst die de gemeente Heerenveen over de gaswinning onder de wijk Skoatterwâld organiseerde, werd duidelijk dat bodemdaling nog nooit tot schade aan gebouwen heeft geleid. De onafhankelijke commissie heeft in de afgelopen jaren nog nooit een schade aan een gebouw vastgesteld dat door bodemdaling door gaswinning werd veroorzaakt. Dit werd ook afgelopen donderdag bevestigd tijdens een commissievergadering over dit thema.
 Maar er is toch wel schade ? Kijk naar Groningen. Jazeker, er is wel schade, maar die wordt door veroorzaakt door trillingen, door aardbevingen. En daar gaat de onafhankelijke commissie bodemdaling niet over. Nee, voor schades die zijn veroorzaakt door trillingen, bestaat geen onafhankelijke commissie die schades vaststelt. Als een inwoner schade heeft aan zijn huis door een aardbeving door gaswinning, moet deze zich melden bij de veroorzaker : bij het bedrijf dat het gas uit de grond haalt. In dit geval Vermilion.
Conclusie : er is een onafhankelijke commissie in het leven geroepen waarvan het zeer onwaarschijnlijk is dat die zich ooit bezig zal houden met het vaststellen van schades aan gebouwen door bodemdaling. Met die commissie wordt ten onrechte de indruk van bescherming en geruststelling gewekt. Mocht er door gaswinning toch schade ontstaan aan gebouwen, dan zal dat zijn door aardbevingen. Voor aardbevingen bestaat geen commissie, geen onafhankelijke schadevaststelling, daarvoor bestaat helemaal niets.
Friesch Dagblad 3 juni 2017 door Patrick van 't Haar
Oproep : kom in actie tegen gaswinning
"Fryslân : kom in verzet"
● Friese bestuurders tonen een gebrek aan leiderschap, vindt hoogleraar

Leeuwarden | Friese bestuurders moeten niet meer meewerken aan gaswinning en proefboringen, maar in verzet komen. "Fryslân profileert zich als duurzame provincie. Dat gaat op geen enkele manier samen met gaswinning of het zoeken naar gas." Dat zegt Jan Rotmans, onder meer hoogleraar Energietransitiekunde en voorzitter van Urgenda - de organisatie die Nederland sneller duurzaam wil maken met bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties. Rotmans geldt als een internationale autoriteit op het gebied van duurzaamheid.
De gemeente Súdwest-Fryslân gaf deze week toestemming aan het bedrijf Vermilion om te zoeken naar gas. En ook op andere plaatsen in Fryslân laten bestuurders bedrijven toe om gas te winnen of naar gas te zoeken, zoals bij Akkrum. Niet omdat ze het willen, zo klinkt het dan, maar omdat ze niet anders kunnen. Toestemming verlenen aan proefboringen naar gas op het eigen grondgebied is volgens wethouder Gea Akkerman van Súdwest-Fryslân bovendien de enige manier om nog enigszins invloed uit te kunnen oefenen op eventuele boringen. Eigenlijk is de gemeente tegen, aldus de wethouder. "Maar als we nee zeggen dan neemt het rijk de procedure over", zei zij donderdag in het Friesch Dagblad.
Niet waar, vindt Rotmans. "Je bent als bestuurder geen knip voor je neus waard als je toegeeft aan de druk van het ministerie van Economische Zaken. Ik vind dat echt een absoluut gebrek aan leiderschap."
Een ander argument om toch in te stemmen met proefboringen is de toezegging van Vermilion om naast het zoeken naar gas, ook onderzoek te doen naar geothermie - een duurzame vorm van energie. Rotmans : "Dat lijkt mij echt onzin. Boringen voor geothermie zijn complexer en gaan dieper dan voor gas, je kunt wel aardgas als bijvangst krijgen, maar dat gaat maar om kleine hoeveelheden. Dus ook dit is geen valide argument."

Principekwestie
Rotmans is pertinent tegen de winning van nieuw gas. "Daarvoor heb ik een aantal redenen. De CO2-uitstoot moet naar beneden, en Nederland doet het op dat gebied heel slecht. De problemen die gaswinning oplevert, zie je in Groningen. En dan kan 		minister Henk Kamp dat wel proberen te vermijden door allerlei kleinere gasvelden aan te boren, maar dat maakt het niet beter. De risico's blijven onverminderd groot. En het gaat slechts om relatieve kleine hoeveelheden gas, die bij lange na niet in onze energiebehoefte kunnen voorzien."
Dat Kamp, het ministerie van Economische Zaken en bedrijven als de NAM en Vermilion zich blijven richten op gaswinning, gaat er bij Rotmans niet in. "Het is maatschappelijk, ecologisch en economisch niet meer te verantwoorden anno 2017. We moeten echt iets doen aan het klimaatprobleem en moeten op weg naar een duurzame samenleving. En ook al heeft de gaswinning ons welvaart gebracht, het is niet meer van deze tijd. Over vijftien of twintig jaar is het gas op en we moeten ons daar op voorbereidden."

In plaats van uit angst voor het rijk gaswinning toestaan, zouden Friese bestuurders zich juist tegen het rijk moeten keren, vindt hoogleraar Energietransitiekunde en voorzitter van Urgenda Jan Rotmans. "Zie Schiermonnikoog. Door het protest tegen proefboringen bij dit eiland en de negatieve publiciteit die dat opleverde, zag het bedrijf ENGIE van de boringen af. Als Friese bestuurders en de bevolking zich massaal tegen de proefboringen en gaswinning keren, dan acht ik de kans groot dat het niet zal doorgaan."
Ook tijdens Leeuwarden-Fryslân 2018 is er ruimschoots aandacht voor een Fossielvrij Fryslân. Diverse projecten, zoals een Energy Expo en de Elfwegentocht, benadrukken het belang van energietransitie en de zoektocht naar naar duurzamere vormen van vervoer.
Rotmans is zelf bij die projecten betrokken. "En dan zou je dit, deze proefboringen en de gaswinning, laten passeren ? Ik vind het een absoluut gebrek aan leiderschap. Desnoods wil ik wel meehelpen, met Urgenda, om het verzet te mobiliseren. Als je als Fryslân een voorbeeld wilt zijn op het gebied van duurzaamheid, dan accepteer je geen nieuwe gasboringen. Dat is pas authentiek leiderschap. Hoe geloofwaardig ben je anders als je dat wel toestaat ?"
In Fryslân wordt op dit moment op zo'n 45 tot 50 plaatsen gas gewonnen. Vermilion wil naar gas gaan zoeken in onder meer de gemeenten De Fryske Marren, Smallingerland, Opsterland, Leeuwarden en Súdwest-Fryslân.
Friesch Dagblad 1 juni 2017 door Jan-Peter Soenveld
Instemming is het beste bij gasboring
● Súdwest-Fryslân : vergunning voor Vermilion is beste strategie

Sneek | Toestemming geven voor de zoektocht van energiebedrijf Vermilion naar gasvelden is volgens wethouder Gea Akkerman (CDA) van de gemeente Súdwest-Fryslân de beste aanpak, ondanks dat de gemeente tegen gaswinning is.
De gemeente heeft Vermilion de nodige vergunningen en ontheffingen gegeven, zoals het Friesch Dagblad vorige week schreef. Vermilion wil vanaf augustus met trilwagens, explosieven en zogeheten airguns naar gas zoeken in een groot deel van Fryslân. Vermilion heeft al toestemming van Economische Zaken voor de zoektocht (via een opsporingsvergunning), maar heeft ook toestemming van gemeenten nodig. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om omgevingsvergunningen om in de grond te graven en om tijdelijke ontheffingen voor het seismisch onderzoek.
De Friese gemeenten waarin het zoekgebied ligt, gaan verschillend om met de zoektocht. Smallingerland zegt overal nee tegen. Súdwest-Fryslân koos ervoor mee te werken, licht Gea Akkerman toe. "Als we nee zeggen neemt het rijk de procedure over. Daar heb ik nul illusies over. Dan hebben we geen sturing meer omdat we niet meer aan tafel zitten."
 Die sturing gaat vooral over randvoorwaarden van de zoektocht, aldus Akkerman. Ze noemt als voorbeeld de toekomstige gaswinlocatie Oppenhuizen, waar de gemeente bedong dat Vermilion nulmetingen uitvoert en beter net de bevolking communiceert. Ook de steun in de Tweede Kamer voor tiltmeters ziet zij als gevolg van het constructieve overleg. "Als we dwars hadden gedaan was dat niet gelukt."
Recent overleg tussen de betreffende gemeenten leidde niet tot een eensgezinde aanpak. "Dat overleg was ook meer bedoeld om informatie met elkaar te delen. Elke gemeente beslist zelf hoe de zoektocht wordt aangepakt."

Aardwarmte
Vermilion gaat bij de zoektocht ook kijken naar aardwarmte. Akkerman dacht eerst dat het bedrijf het noemen van die duurzame energievorm gebruikt om de aardgasplannen fraaier te verpakken. "Ik was heel sceptisch. Maar langzamerhand ben ik toch overtuigd. Vermilion weet zelf ook dat het gas een keer ophoudt, en kijkt daarom alvast naar alternatieven voor de bedrijfsvoering."
Vermilion houdt binnenkort informatiebijeenkomsten in Sneek-Zuid, Ijlst, Poppenwier, Heeg, Hommerts, Indijk, Oppenhuizen, Uitwellingerga, Jutrijp en Woudsend over de plannen.
Friesch Dagblad 29 mei 2017
Vijftien meldingen na aardbeving bij Slochteren
● Zwaarste aardbeving sinds 2015 treft hart van aardgaswinningsgebied

Slochteren | Bij het Centrum Veilig Wonen zijn vijftien meldingen binnengekomen over de aardbeving zaterdagmiddag bij Slochteren. De beving had een kracht van 2.6.
Volgens Laslo Evers, seismoloog bij het KNMI, is dit de zwaarste beving in het gebied sinds 30 september 2015. Die beving had een kracht van 3.1. Daarna waren er wel bevingen boven de 2.0 maar nog niet zo zwaar als zaterdagmiddag. "Vanaf magnitude 2 voelen mensen de beving goed en kan schade ontstaan."

Verzet
De aardbevingen in Groningen ontstaan door gaswinning van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Tegen de gaswinning is veel verzet. Groningers voelen zich onveilig door de bevingen. Het Centrum Veilig Wonen inventariseert onder meer de meldingen.
Onlangs werd bekend dat de NAM het niet eens is met het besluit van minister Henk Kamp (Economische Zaken) om de gaswinning in Groningen te verlagen, en overweegt in beroep te gaan bij de Raad van State.

Website
Dit schreef de NAM vorige week op haar website.
 Kamp besloot vorige maand de gaswinning per 1 oktober met 10 procent te verlagen. Dit zou neerkomen op 21.6 miljard kuub per jaar. De verlaging was op advies van de toezicht houder, het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Deze stelde dat dit de enige manier was om de kans op het aantal, en zwaardere, bevingen te verminderen.
"Er is een veiligheidsnorm voor seismisch risico vastgesteld, maar die lijkt niet toegepast te worden in het nu genomen besluit ", aldus de NAM. Het bedrijf zegt in een zienswijze het besluit van Kamp buitenproportioneel te vinden.
Op een later moment zal de NAM bepalen of zij in beroep gaat bij de Raad van State.
De verlaging is de enige manier om de kans op het aantal, en zwaardere, bevingen te verminderen
Verlagingen
Door het winnen van gas in de Groningse provincie, zijn er daar in de afgelopen jaren met regelmaat aardbevingen. Deze zorgen voor beschadigde huizen en leiden ook tot stress en slapeloze nachten, zeggen de Groningers.
Kamp besloot daarom in 2015 de gasproduktie te verlagen naar 24 miljard kuub. In 2014 werd nog 42 miljard kuub uit de bodem gepompt.
"Te gast" in Leeuwarder courant van 27 mei 2017 door Adriaan Houtenbos
Derde kans NAM wekt wantrouwen
De NAM moet de onderbouwing van bodembewegingsvoorspellingen verbeteren. Om deze eis kracht bij te zetten, dreigt het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) in een brief aan de NAM een boete op te leggen die kan oplopen tot 3 miljoen euro.
Wat is hier aan de hand ? Beleidsbeslissingen over hoeveel gas er veilig en zonder schade gewonnen kan worden, zijn gebaseerd op voorspellingen van de gasproducenten. Ondanks dat deze voorspellingen door SodM, TNO en TCBB (Technische Commissie Bodembeweging) op juistheid worden gecontroleerd, blijken ze met grote regelmaat opwaarts te moeten worden bijgesteld.
Zorgen over de betrouwbaarheid van bodemdalingsvoorspellingen als grondslag voor belangenafweging vooraf en over de beheersbaarheid van gevolgen met de Hand aan de Kraan, leidde tot voorwaardelijke instemming met winningsplanwijzigingen in 2012. Voor 1 juli 2015 zou onderzoek naar de fysische oorzaken van stelselmatige verschillen tussen gemodelleerde en gemeten bodemdaling moeten uitwijzen of betrouwbaarheid en beheersbaarheid op acceptabel niveau gebracht konden worden. Dit onderzoek leverde niet het gewenste resultaat op en NAM kreeg de gelegenheid voor 1 februari 2017 alsnog een kwalitatief voldoende onderzoek op te leveren.
Ook in deze verlenging wist NAM geen betrouwbaar theoretisch fundament te leggen voor toekomstige beleidsbeslissingen met betrekking tot veilige, schadevrije gaswinning. In de Ameland-veldtest legde de theorie de bodemdalingskom zo'n kilometer verder en de piek dalingssnelheid vijf jaar later dan gemeten. Na dertig jaar passen en meten lijken betrokken geomechanici nog altijd de stelling van Richard P. Feynman niet te accepteren : "It doesn't matter how beautiful your theory is or how smart you are. If it doesn't agree with experiment, it's wrong."
 Wat nu ? SodM geeft NAM nog tot 31 oktober 2017 om een deugdelijk onderzoek af te leveren. Gezien de fundamentele zwaktes in de onderzoeksstrategie, als aangegeven in de kritieken van TNO en Houtenbos, is het uitgesloten, dat NAM voor deze datum onder eigen regie, alsnog een betrouwbare theoretische grondslag voor bodembeweging door gaswinning kan produceren.
Het ontbreken van een passende theoretische onderbouwing van de relatie tussen gaswinning, compactie, bodemdaling en bevingsrisico impliceert dat bodemdaling en bevingsrisico niet alleen rond de Waddenzee, maar overal onzeker zijn en onder andere door drukdaling in watervoerend gesteente twee tot tien maal hoger kan uitpakken dan op basis van de huidige theorie voorspeld.
Met het negatieve oordeel van SodM over het onderzoek is niet voldaan aan een voorwaarde voor goedkeuring van de 2011 winningsplannen voor velden rond de Waddenzee. Goedkeuring vervalt daarmee. In antwoord op kamervragen stelt minister Kamp dat gaswinning alleen is toegestaan volgens een goedgekeurd winningsplan binnen daarin omschreven productievolume, duur, verwachte mate van bodemdaling en seismiciteit. De gaswinning rond de Waddenzee zou dus terug moeten naar de veel lagere niveaus van eerdere, wel goedgekeurde winningsplannen.
SodM adviseert niet de instemming met de winningsplannen in te trekken en geeft de NAM een derde kans. Daarmee blijken ook waarborgen voor veilige en schadevrije winning, opgenomen in instemmingsbesluiten, van nul en generlei waarde. Tegen deze achtergrond mag een - tot wanhoop uitgroeiend - wantrouwen jegens de overheid geen verrassing meer heten.
Leeuwarder courant 19 mei 2017 door Ton van der Laan
Met deze truc zette Smallingerland de gasbedrijven buitenspel
Door in het geheim een bestemmingsplan te wijzigen, hoopt Smallingerland gaswinningsbedrijven buitenspel te zetten. Niet iedereen is blij met die "niet chique" truc.
Vorige week vrijdag kondigde het college van b. en w. van Smallingerland op het laatste moment de gemeenteraadsvergadering van afgelopen dinsdag aan. Onderwerp : geheim. Reden voor de geheimzinnigheid : ook geheim.
Donderdag bleek waarom : de raad had een gevoelige horde te nemen en niemand mocht het weten.

Juridisch gat
Wat is er aan de hand? Er zat een juridisch gat in het gemeentelijke bestemmingsplan voor het Drachtster buitengebied. En dat gaatje bood gaswinningsbedrijven als Vermilion de mogelijkheid om een aanlegvergunning aan te vragen om er seismologisch onderzoek te gaan doen en er - eventueel op den duur - gas te gaan winnen.
Ambtenaren van de gemeente ontdekten de maas in de wet, maar waren tegelijkertijd bang dat - wanneer de raad in de openbaarheid zou plaatsvinden en zou worden aangekondigd - gaswinningsbedrijven nog snel aanvragen zouden indienen. Die moesten dan getoetst worden aan het "lekke" bestemmingsplan en dat zou hoe dan ook leiden tot het toestaan van het onderzoek.

Keuze is "niet chique"
Gasbedrijven mogen geen kans krijgen, was de redenatie van de raad dinsdagavond. Niet iedereen was even blij met de geheime vergadering. Oppositiepartijen VVD, ELP, Smallingerlands Belang en CDA verlieten vroegtijdig de vergadering. Zij vinden dat het debat en het besluit in de openbaarheid hadden moeten worden gevoerd en genomen. Sipke Hoekstra van oppositiepartij VVD noemt de reden om de vergadering in de beslotenheid te voeren "tige betinklik". 		Hij ziet in de Gemeentewet geen goede redenen om het besluit achter gesloten deuren te nemen.
Burgemeester Tjeerd van Bekkum van Smallingerland noemt de keuze voor een besloten vergadering "niet chique" en een "zwaar middel". " Maar die is om puur politieke redenen genomen. Ik begrijp dat."
"In de raad van Smallingerland is er in meerderheid een grote allergie voor gasboringen of alles wat daar in de buurt komt", zegt Van Bekkum. "De raad heeft het college gevraagd om zich uiterst in te spannen en er alles aan te doen om gasbedrijven te frustreren en buiten de deur te houden. Ik moet helaas een compliment geven aan wethouder Marja Krans. Zij voldoet aan het voornemen van de raad en heeft dit met de ambtenaren goed opgelost."

Rechtvaardig besluit
Een besloten raad is volgens de burgemeester "politiek gezien een te verdedigen middel, maar bestuurlijk gezien heb ik mijn bedenkingen. Ik ben ook niet blij met geheime vergaderingen en vindt dat in het openbaar gedebatteerd moet worden."
Maar, zegt Van Bekkum, "als het wel in de openbaarheid was behandeld en er kwam wel een aanvraag binnen, dan had de raad naar de wethouder gewezen. Het rechtvaardigt het besluit zoals we dat nu hebben gedaan."
Bijzonder hoogleraar gemeenterecht Hans Engels van de Rijksuniversiteit Groningen noemt de handelswijze van Smallingerland "acceptabel". De gemeenteraad van Smallingerland heeft met de beslotenheid ingestemd en het besluit is daarna naar buiten gebracht, motiveert Engels zijn standpunt. "Er is gehandeld in het belang van de gemeente."
Friesch Dagblad 18 mei 2017 door Goos Bies
NAM krijgt weer extra tijd door studie
● Onderzoek naar effect van gaswinning onder wad onvoldoende

Moddergat | De studie van de Nederlandse Aardolie Maatschappij naar de langetermijneffecten van gaswinning onder de Waddenzee is onvoldoende. Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) verlangt onder meer beter onderzoek naar de te verwachten bodemdaling.
Dat heeft de toezichthouder per brief laten weten aan de NAM en het ministerie van Economische Zaken. De NAM krijgt tot en met 31 oktober de tijd om geconstateerde tekortkomingen in de studie te herstellen. Hierbij is een dwangsom opgelegd van een half miljoen euro per week die de NAM te laat is met het aanleveren van de gegevens, tot een maximum van drie miljoen euro.
De Waddenvereniging had in een eerder stadium verzocht om handhavend op te treden. De toezichthouder stelt vast dat na bestudering van de rapporten de studie van de NAM kwalitatief onvoldoende is om de effecten van gaswinning onder de Waddenzee nabij Ameland te beoordelen.
De Waddenvereniging duurt het allemaal veel te lang. De belangenclub is er niet blij mee dat de NAM voor de derde keer de kans krijgt het onderzoek te verbeteren en eist nu concrete maatregelen. In elk geval moeten de plannen voor nieuwe winningen onder het wad, zoals bij Ternaard, worden stilgelegd, en de huidige winningen fors teruggeschroefd, vindt de Waddenvereniging.
 Onderzoek naar de te verwachten gevolgen gold in 2013 als een voorwaarde om aanzienlijk meer gas te mogen winnen onder de Waddenzee. De NAM heeft pas vrij recent onderzoek hiernaar gepubliceerd. De Waddenvereniging trok daar deze maand de conclusie uit dat de gevolgen van gaswinning niet te voorspellen zijn en dat na het stoppen van gaswinning deze bodemdaling nog tientallen jaren lang kan na-ijlen.
TNO moet bodemdaling Waddenzee onderzoeken
SodM vindt het belangrijk dat de onvolkomenheden in de studie worden hersteld. Er zijn zes concrete te herstellen tekortkomingen opgesteld. Onderzoeksbureau TNO-AGE moet controleberekeningen uitvoeren om onafhankelijke verificatie mogelijk te maken en pas later zal SodM minister Henk Kamp adviseren over hoe verder te gaan met gaswinning in de Waddenzee nabij Ameland.
De NAM laat in een reactie weten dat de bodemdaling in het Waddengebied enkele millimeters per jaar bedraagt en dat deze op een natuurlijke wijze gecompenseerd wordt door aanslibbing van zand. In de afgelopen dertig jaar is er volgens onafhankelijke experts geen bodemdaling aan het wadoppervlak bij Ameland geconstateerd, meldt de NAM.
Dat de studies naar langetermijneffecten als onvoldoende worden beoordeeld, heeft volgens de NAM voornamelijk te maken met tijdgebrek.
Friesch Dagblad 5 mei 2017 door Goos Bies
'Gaswinning risico voor Waddengebied'
● Waddenvereniging : gevolgen van gaswinning zijn niet te voorspellen
● NAM wacht advies van toezichthouder af

Moddergat | Gaswinning onder de Waddenzee moet fors worden teruggebracht. Dat vindt de Waddenvereniging. Het hand-aan-de-kraan-principe dat sinds 2007 wordt gehanteerd is veel te riskant, stelt de belangenvereniging. Uit een onlangs gepubliceerd rapport van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) zou blijken dat de gevolgen van de gaswinning nauwelijks te voorspellen zijn, met alle risico's van dien voor het werelderfgoed.

De NAM heeft vier jaar gedaan over onderzoek naar de gevolgen van de uitbreiding van gaswinning onder het wad vanaf de boorlocaties op Ameland en in Moddergat, Blije, Lauwersoog en Vierhuizen. Sinds er in 2007 vanaf land gas onder het wad wordt gewonnen, geldt de afspraak dat bij onverwacht snelle bodemdaling de gaskraan dicht wordt gedraaid. Tot nog toe was de verwachting dat de bodem daarna nog hooguit één tot drie jaar door zou dalen, zegt woordvoerder Esme Gerbens van de Waddenvereniging. "Maar nu zijn er grafieken opgenomen waaruit blijkt dat dit ook nog tientallen jaren kan doorgaan. Dat is schokkend. Ze kunnen het gewoon niet voorspellen."

De NAM wil niet ingaan op de conclusies die de Waddenvereniging trekt. Later deze maand wordt een advies van het Staatstoezicht op de Mijnen verwacht, dat toezicht houdt op de gevolgen van gaswinning.
Het liefst ziet de Waddenvereniging dat de NAM stopt met gaswinning in het Waddengebied
"Dat wachten we af, het is heel complexe materie", zegt woordvoerder Henk Heeringa. Hij wijst er wel op dat vanaf Ameland dertig jaar gas is gewonnen in het Waddengebied en dat dit geen nadelige gevolgen heeft gehad voor de natuur.

Bodemdaling in het Waddengebied kan tot gevolg hebben dat zandplaten waar nu nog zeehonden op rusten en vogels op foerageren niet meer droogvallen, zeker in combinatie met de voorspelde zeespiegelstijging, zegt Gerbens. "Dat is nou net wat het Waddengebied uniek maakt en waardoor het werelderfgoed is geworden."

De Waddenvereniging wil dat de overheid ingrijpt. Het liefst ziet de vereniging dat de NAM stopt met gaswinning in het Waddengebied. "Maar we zijn reëel. Minister Henk Kamp neemt zo'n maatregel ook niet voor de mensen in Groningen, dan denk ik niet dat hij dat wel doet voor een natuurgebied. We vinden dat de gaswinning in ieder geval teruggebracht zou moeten worden naar de situatie van voor 2011, toen de NAM om winning van drie keer zoveel gas heeft gevraagd."
Friesch Dagblad 26 april 2017
Frisia moet effect zoutwinning scherp controleren
● Meetprogramma moet voor de winning helemaal in orde zijn

Harlingen | Frisia moet voordat het zout gaat winnen onder de Waddenzee het meetprogramma voor eventuele schade op orde hebben.
Ook moet het zoutwinbedrijf aantonen dat het meetprogramma voldoende informatie oplevert. Dat adviseert de Adviescommissie milieu effectrapportage (mer) aan de minister van Economische Zaken.
Frisia in Harlingen kreeg in 2014 toestemming om zout te winnen onder de Waddenzee op de locatie Havenmond ten noordwesten van de stad.
De daadwerkelijke winning zal naar verwachting in 2019 beginnen.
Daarbij wordt het 'hand aan de kraan principe' gehanteerd. Dit betekent dat zoutwinning is toegestaan, maar wordt verminderd of gestopt bij teveel bodemdaling en/of bij aantasting van de natuur in en rond de Waddenzee.
Frisia moet dat in de gaten houden. 		De Adviescommissie vindt dat Frisia de periode tot aan daadwerkelijke winning moet gebruiken om het meetprogramma te optimaliseren.
Dat er nu al een nulmeting wordt gehouden vindt de commissie een goede zaak. Zo komt er tijdig informatie beschikbaar om met iedereen te delen.
Bij die nulmeting wordt informatie over dit gedeelte van de Waddenzee verzameld, zoals over de ontwikkelingen in de vogelstand en het wadplaatoppervlak.

Discussie
Er loopt al jaren een maatschappelijke discussie over zoutwinning bij en onder de Waddenzee.
De natuurorganisaties die protesteerden tegen de vergunning voor Frisia zijn vooral bang voor bodemdaling. Zo moest volgens Natuurmonumenten een put waar Frisia in 1995 zout begon te winnen eerder dicht dan gepland omdat de bodemdaling forser was dan vooraf berekend.
De commissie zal in 2018 adviseren over de resultaten van de nulmeting.
Friesch Dagblad 19 april 2017
Kamp verlaagt gaswinning met 10 procent
● Aardbevingsdichtheid in gaswinningsgebied neemt nog steeds toe

Den Haag | De maximale gaswinning in Groningen wordt vanaf oktober met 10 procent verlaagd. Dat heet minister Henk Kamp van economische zaken gisteren aan de Tweede Kamer geschreven.
Hij reageert daarmee op een advies van Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Het afgelopen jaar is het aantal bevingen rond Loppersum weer toegenomen. " Gelet op de toename van het aantal bevingen in het gebied rond Loppersum en het naderen van de grenswaarde aldaar, zet ik de voorbereiding in gang om het productieplafond voor de gaswinning in Groningen ingaande het eerstvolgende gasjaar - dat gaat lopen vanaf 1 oktober 2017 - met 10 procent te verlagen ", schrijft Kamp.

Aardbevingsdichtheid
In Loppersum steeg de aardbevingsdichtheid - het aantal bevingen per vierkante kilometer per jaar - in 2016 van 0.12 naar 0.22. Het SodM adviseert de gaswinning met 10 procent omlaag te doen als de grenswaarde van 0.25 wordt bereikt. Daar wil Kamp dus niet op wachten.
Volgens Staatstoezicht op de Mijnen kan alleen een verlaging van de gasproductie in de noordelijke 		provincie het aantal aardbevingen verminderen. Verder moet de winning zo gelijkmatig mogelijk gebeuren, met zo min mogelijk uitschieters naar boven of beneden.
Kamp heeft vorig jaar een productieplafond van 24 miljard kubieke meter ingesteld. Door de nieuwe ingreep wordt dat vanaf oktober teruggebracht naar 21.6 miljard kuub. De gaswinning in Groningen is in 2015 door Kamp, op advies van SodM, verlaagd naar dertig miljard kuub gas. In 2014 was dit nog meer dan 42 miljard. Het SodM benadrukt dat het terugschroeven van de gaswinning geen garantie is. Er is geen model waarmee het bevingsrisico met zekerheid kan worden voorspeld. " Dit zou hoger of lager kunnen zijn dan 24 miljard maar we weten het niet. Een wetenschappelijke doorbraak is nodig maar deze wordt op dit moment niet binnen afzienbare tijd voorzien. " Dit jaar kost het terugschroeven van de gaskraan het kabinet tachtig miljoen Euro. Vanaf 2018 scheelt het de schatkist driehonderd miljoen euro.
Volgens de Groninger Bodem Beweging bewijst de verdere verlaging van de gaswinning dat Kamp eerder loog toen hij zei dat dat er niet minder gas kon worden gewonnen dan het nu geldende productieplafond van 24 miljard kuub per jaar. Gedeputeerde Eelco Eikenaar vindt dat een nieuw kabinet met een concreet afbouwplan moet komen met verdere stappen naar beneden.
Friesch Dagblad 1 april 2017
Afhandeling bevingsschade weg bij NAM
● Onafhankelijke commissie gaat vanaf 1 juli nieuwe meldingen beoordelen

Groningen | Een lang gekoesterde wens van Groningse burgers en actiegroepen ging gisteren in vervulling : de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) is per direct niet meer betrokken bij de afhandeling van schade die is veroorzaakt door aardbevingen in de regio. De door het ministerie van Economische Zaken eerder aangestelde Nationaal Coordinator Groningen (NCG) voert voortaan de regie over de afwikkeling van de schades.
Een onafhankelijke commissie gaat vanaf 1 juli de nieuwe meldingen beoordelen. De NAM, die met haar aardgaswinning de bevingen veroorzaakt, blijft wel aansprakelijk en moet betalen.
Om met een schone lei te beginnen krijgen ruim 15000 Groningers die schade aan hun huis hebben een bouwvoucher ter waarde van 1500 euro aangeboden voor schadeherstel.
Het vertrek van de NAM uit het schadeprotocol werd in Groningen goed ontvangen. "Dit is het grote nieuws van de dag", 		zegt commissaris van de Koning René Paas. " De slager keurt nu niet meer z'n eigen vlees. Hier heeft Groningen jarenlang voor gevochten."
Woningeigenaren van buiten het aardbevingsgebied kregen gisteren te horen dat de schade aan hun huis niet is veroorzaakt door de bevingen, maar door bijvoorbeeld verzakkende funderingen en achterstallig onderhoud.

Buitengebied : schandalig
Dit besluit stuitte op ongeloof en verbijstering. Inwoners van Oldambt, deels buiten het bevingsgebied, belden furieus met hun burgemeester Pieter Smit. In die gemeente zijn eerder wel schademeldingen in het buitengebied erkend als bevingsschade. "Ik snap wel dat de mensen hier boos zijn en het onderzoeksbureau niet meer vertrouwen" zegt Smit.
Aardbevingsgedupeerde Annemarie Heite, die de betrokken burgers vaak een gezicht gaf in de media, spreekt van een schandalige vertoning. " Dit is een klap in het gezicht van de gedupeerden ", zegt ze.
Friesch Dagblad 29 maart 2017 door Pieter Atsma
NAM wil fracking toepassen bij winning Pieterzijl
● Gaswinner wil put op Fries-Groningse grens in productie nemen

Pieterzijl | De Nederlandse Aardoliemaatschappij wil aardgas gaan winnen op een nieuwe locatie bij Pieterzijl, op de grens van Fryslân en Groningen. Uit het gasveld moet met behulp van fracking - het inspuiten van chemicaliën in de ondergrond - zo'n 250 miljoen kubieke meter aardgas worden gewonnen.
De NAM - onderdeel van Shell - heeft onlangs een winningsplan ingediend bij minister Henk Kamp (Economische Zaken). In zo'n winningsplan staat beschreven hoeveel gas naar verwachting wordt gewonnen, op welke wijze en hoelang de gaswinning duurt.
Het gaat om een gasveld dat gedeeltelijk onder Fryslân en deels onder Groningen ligt. Het veld is al aangeboord bij een proefboring vanaf de bovengrondse gaswinlocatie in Warfstermolen. Voor het in productie nemen van de boorput is het winningsplan nodig.
Het gasveld Pieterzijl Oost ligt ruwweg in de driehoek Warfstermolen-Pieterzijl-Munnekezijl. Uit het veld moet maximaal ruim 250 miljoen kubieke meter aardgas worden opgepompt, van een diepte van ruim 3000 meter. De NAM verwacht dat de gaswinning zo'n vijf jaar duurt.
Voor de gaswinning is het volgens de NAM noodzakelijk om fracking toe te passen. Bij deze winningsmethode worden water, chemicaliën en kleine keramiekkorrels in de grond gepompt, waardoor het gas gemakkelijker omhoog stroomt. Een deel daarvan blijft achter in de grond. Het gaat volgens de NAM om een gangbare methode van fracking die al sinds de jaren vijftig geregeld wordt toegepast in Nederland.
 Volgens het winningsplan zal de bodemdaling hier maximaal twee centimeter zijn. Dit komt bovenop de bodemdaling van vier tot zes centimeter die hier sinds 1987 al is opgetreden, door winning uit de gasvelden Grijpskerk, Grootegast en Molenpolder.
De kans op schade door bodemdaling of aardbevingen wordt door de gaswinner verwaarloosbaar genoemd.
Toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen (SODM) heeft inmiddels een positief advies uitgebracht. In het rapport van het SODM staat dat de de kans op het ontstaan van bevingen één op vijf is. De kans op aardbevingen met lichte schade is
Bij fracking worden water, chemicaliën en kleine keramiekkorrels in de grond gepompt
0.05 procent en op aardbevingen met matige schade 0.005 procent. Het SODM stelt op basis daarvan dat het veiligheidsrisico verwaarloosbaar is.
Het winningsplan ligt momenteel ter beoordeling bij het ministerie, dat advies vraagt van SODM en de betrokken overheden. Het kan nog enige tijd duren tot de gaswinning begint. Na de advisering moet nog een inspraak- en beroepsprocedure worden gevolgd.
Friesch Dagblad 27 maart 2017 door Pieter Atsma
Minister Kamp omzeilt vaker gasprocedure
In tien Friese gasvelden mag al worden geproduceerd terwijl inspraak nog loopt.

Leeuwarden | Het ministerie van Economische Zaken heeft vorig jaar voor veel meer gasvelden dan alleen dat onder Heerenveen toestemming gegeven om te beginnen met de productie van gas, terwijl de wettelijke procedure nog moest worden doorlopen. Dat blijkt uit de antwoorden van minister Henk Kamp op vragen van Tweede Kamerlid Carla Dik-Faber (ChristenUnie). In 28 velden in heel Nederland - waaronder tien in Fryslân - mag al worden geproduceerd zonder dat het zogeheten winningsplan is vastgesteld.
In Sonnega is vorig jaar al 3 miljoen kubieke meter aardgas geproduceerd
Onlangs werd bekend dat gaswinner Vermilion met toestemming van de minister al gas uit de grond haalde onder de wijk Skoatterwâld in Heerenveen en het bedrijventerrein IBF-De Kavels. Dit gebeurde vanaf de gaswinlocatie in Langezwaag in buurgemeente Opsterland. Kamp had alvast toestemming gegeven voor de gasproductie, omdat het vaststellen van het winningsplan relatief lang zou duren vanwege het ingaan van de nieuwe Mijnbouwwet per dit jaar. De gemeente Heerenveen was boos over deze gang van zaken.
Normaliter worden winningsplannen eerst voorgelegd voor advies aan betrokken overheden, en is er dan ook een mogelijkheid om tegen de gaswinning in beroep te gaan bij de Raad van State. Nu de procedure bij de 28 gasvelden nog niet is doorlopen, zijn die mogelijkheden er nog niet geweest terwijl de gasproductie al wel is begonnen. De gemeente Heerenveen schreef al aan de minister dat met deze gang van zaken "geen zorgvuldige toetsing " heeft plaatsgevonden.
In Fryslân gaat het om de velden Zuidwal (onder de Waddenzee bij Harlingen), Vinkega, Langezwaag, Sonnega-Weststellingwerf, Blija, Kollum, Tietjerksteradeel, Burum-Oost, Nes Noord/M9 (Dongeradeel) en Wieringa (bij Munnekezijl). 		Bij de eerste vier velden is Vermilion het betrokken gaswinbedrijf, bij de laatste vier de Nederlandse Aardolie Maatschappij. Bij een deel van deze velden - onder meer Langezwaag - gaat het om een uitbreiding van al vergunde gasproductie. Sommige andere velden worden voor het eerst in productie genomen.
Dat laatste geldt voor het gasveld Sonnega-Weststellingwerf, dat is aangeboord vanuit de al wel bestaande boorlocatie Blesdijke. Volgens de gegevens op de landelijke gaswinningswebsite nlog.nl wordt hier sinds augustus vorig jaar ga uit de grond gehaald. Tot de jaarwisseling is uit dit veld ruim drie miljoen kubieke meter aardgas geproduceerd.

Ontwerpbesluit
Het winningsplan van Sonnega-Weststellingwerf is echter nog maar korte tijd in procedure. Zowel de provincie Fryslân als Wetterskip Fryslân hebben hierover pas deze maand een advies gegeven. Het kan nog vele maanden duren tot dit winningsplan onherroepelijk is. Straks moet eerst de Mijnraad nog een advies geven, vervolgens moet een ontwerpbesluit ter inzage worden gelegd. Tenslotte moet het definitieve besluit nog worden gepubliceerd, waartegen beroep kan worden aangetekend bij de Raad van State.

De minister verwijst ook in de beantwoording van de Kamervragen naar de nieuwe Mijnbouwwet. Hij schrijft dat onderzoeksinstituut TNO bij de winningsplannen een analyse heeft gemaakt van de risico's en dat hij op grond daarvan concludeert dat er geen directe aanleiding tot zorg is. Daarom heeft hij Vermilion en NAM - en gaswinner Taqa voor een veld in Bergen, Noord-Holland - alvast toegestaan te produceren.

In antwoord op kamervragen van andere partijen - PvdA, D66 en SP hadden ook vragen gesteld - schrijft Kamp nog dat hij verwacht dat het ontwerpbesluit van de gaswinning onder Langezwaag eind juli ter inzage kan worden gelegd.
Friesch Dagblad 20 maart 2017 door Theo Klein
Groeiend verzet Ternaard tegen gasboringen
NAM heeft volgens actiegroep tijd genoeg gehad voor transitie naar groene energie

Ternaard | Het verzet in Ternaard tegen de gasboringen bij het dorp en onder de Waddenzee groeit. Een groep dorpsbewoners heeft onlangs de actiegroep Ternaard Foar de Wyn opgericht om de voorgenomen boringen van aardoliemaatschappij NAM naar gas een halt toe te roepen.
Vorige week gaf dorpsbelang Ternaard al aan te hopen dat het plan voor gaswinning bij het dorp niet doorgaat. Verder eiste de stichting Fêste Grûn Dongeradiel dat er een nulmeting komt om eventuele schade door gaswinning te kunnen vaststellen.

Halt toeroepen
Op zijn facebookpagina geeft de actiegroep Ternaard Foar de Wyn aan dat de NAM tijd genoeg heeft gehad om de transitie naar duurzame energie in te zetten. Onlangs werd bekend dat Shell, het moederbedrijf van de NAM, al in 1986 wist dat het gebruik van fossiele brandstoffen leidt tot klimaatopwarming. Nieuwe boringen moeten daarom een halt worden toegeroepen, vinden onder anderen de inwoners van Ternaard.
Concrete plannen heeft Ternaard Foar de Wyn nog niet. Volgens Willem Schoorstra, een van de initiatiefnemers, is de groep nog maar net begonnen. Afgelopen vrijdag hebben de leden zich bij Dorpsbelang geïntroduceerd en deze week komen ze voor de tweede keer bij elkaar. Dan worden er verdere plannen ontwikkeld. Mensen kunnen op de Facebookpagina Ternaard Foar de Wyn hun ideeën tegen de gasboringen kwijt.
 De naam Ternaard Foar de Wyn lijkt veel op die van Fryslân foar de Wyn, het project dat vorig jaar door de gemeenschap gedragen projecten voor windmolens op land probeerde te realiseren. Maar volgens Schoorstra gaat Ternaard Foar de Wyn geen actie voor windmolens voeren. "De aksjegroep rjochtet him yn it foarste plak tsjin gasboaringen. Je kinne it ek metafoarysk lêze : as it Ternaard foar de wyn giet, giet it goed mei Ternaard." Overigens waren er volgens hem in Ternaard al duurzame energie-initiatieven
De aksjegroep rjochtet him yn it foarste plak tsjin gasboaringen
voordat duurzaamheid een hype werd. "Ternaard hie al yn de njoggentiger jierren de Stichting Dorpsmolen Ternaard. En der is in enerzjykoöperaasje yn it doarp dy't it gebrûk fan sinnepanielen stimulearje wol."

Informatieavond
Vorige week donderdag was er voor de inwoners van Ternaard een informatieavond over de voorgenomen gaswinning. Daar kwamen zo'n veertig dorpsbewoners en veertig lokale en provinciale politici op af.
Volgens de NAM kan een klein aardgasveld, zoals bij Ternaard, heel Fryslân tien jaar lang van gas voorzien. De Nam wil in 2018 beginnen met proefboringen. In Nederland zijn zo'n 175 kleine aardgasvelden.
politiek.tpo.nl 14 maart 2017 column door Ronald van Raak
Shell-baas Ben van Beurden is een ordinaire graaier
Waarom verdient deze man 61 procent loonsverhoging ?
Ik ben dol op ondernemers. Mensen die echt met iets nieuws komen, iets wat creatief en origineel is. Mensen die zelf geld investeren en zelf risico nemen. Als het een succes wordt, dan worden ze rijk. Als het misloopt, dan gaan ze failliet. Ben van Beurden (foto), de CEO van Shell, is helemaal geen ondernemer. Hij is al 34 jaar in dienst als werknemer van Shell, waar hij geleidelijk is opgeklommen in de bedrijfsbureaucratie, tot hij in 2014 bestuursvoorzitter werd. Vorig jaar gaf Ben van Beurden zichzelf een ferme loonsverhoging van 61 procent, tot 8,3 miljoen euro. Dat is bijna 23.000 euro per dag. Ook op zondag.

Politieke consequenties
De opwarming van de aarde heeft grote gevolgen voor "de leefomgeving van mensen, voor hun toekomstige levensstandaard en voedselvoorraden, met potentieel grote sociale, economische en politieke consequenties van dien." Dit zegt niet een nieuwe radicale milieuclub, maar dat zei Shell in de jaren tachtig. Volgens een interne studie van het bedrijf zou die opwarming vooral worden veroorzaakt door het gebruik van fossiele brandstoffen. Shell heeft daarna direct actie ondernomen. Niet door maatregelen te nemen om de eigen uitstoot van CO2 te verminderen en een meer duurzame energie te ontwikkelen. Maar wel door een internationale lobby te starten om alle politieke maatregelen tegen de CO2-uitstoot zo lang mogelijk tegen te houden.

"Ik pomp alles op"
Toen Ben van Beurden in 2014 aantrad als CEO van Shell was hij een grote onbekende. Dat veranderde toen landen in 2016 in Parijs een klimaatakkoord sloten, met als doel de CO2-uitstoot te verminderen. De baas van Shell werd op slag beroemd, toen hij bij Nieuwsuur verklaarde hier niet aan me te werken : "Ik pomp alles op wat ik kan oppompen." Ben van Beurden werkte al in de jaren tachtig bij Shell, toen het bedrijf juist zelf had onderzocht hoe gevaarlijk de klimaatverandering is, vervolgens weigerde om hier iets aan te doen, maar wel ging lobbyen om politieke maatregelen te frustreren. Toen landen in Parijs besloten om toch maatregelen te nemen, zei de Shell-baas dat het bedrijf desondanks meer wil oppompen, in plaats van investeren in duurzame energie.

Een ordinaire graaier
Het is ook deze schaamteloosheid die Ben van Beurden laat zien in de omgang met de slachtoffers van de gasboringen in Groningen. Waar de mensen van wie het huis op instorten staat moeten vechten voor elke vergoeding en daarbij door Shell zoveel mogelijk worden tegengewerkt. Ik gun iedereen een mooi inkomen, ook de CEO van Shell. Maar dan moet je dat inkomen wel verdienen. Rustig opklimmen in de bureaucratie van een bedrijf is geen verdienste, het bewust wegmoffelen van klimaatproblemen evenmin. Mensen kleineren van wie je zelf het huis kapot hebt gemaakt is ook bepaald geen grote verdienste. Deze bewoners laten stikken, maar jezelf wel een loonsverhoging geven van 61 procent, dat is schaamteloos. Dan ben je gewoon een ordinaire graaier.
Friesch Dagblad 11 februari 2017
Actie tegen beoogde gaswinning bij Ternaard
Ternaard | Onder aanvoering van Werkgroep Laatfrieslandnietzakken gaan meerdere verenigingen actievoeren tegen gaswinning bij Ternaard. De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wil vanuit Ternaard gas onder de Waddenzee winnen.
De werkgroep werkt bij het verzet samen met de Waddenvereniging, Dorpsbelang Ternaard, Feste grun Dongeradiel, milieudefensie, werkgroep Horizon Schiermonnikoog en Gas(t)vrij Terschelling. Ook hebben volgens de werkgroep enkele politieke partijen hun steun uitgesproken.
De werkgroep heeft in januari een
 enquete verspreid onder inwoners van Ternaard. Daaruit bleek dat driekwart van de geenqueteerden tegen gaswinning bij het dorp is. Iets meer dan de helft van de respondenten gaf aan bereid te zijn om actie te voeren tegen de plannen van de NAM, en driekwart van hen maakt zich zorgen over de beoogde gaswinning.
Wat voor acties er wanneer ondernomen worden heeft de werkgroep niet bekend gemaakt. Ook het aantal enquetes en de respons daarvan zijn niet duidelijk. De NAM wil vanaf 2019 gas winnen vanuit Ternaard. In totaal wint de NAM gas uit 175 kleine gasvelden in Nederland.
Friesch Dagblad 3 februari 2017
Minister : forse bodemdaling Waddenzee was meetfout
Lauwersoog | Minister Henk Kamp van Economische Zaken ziet geen reden om in te grijpen bij de winning van aardgas onder de Waddenzee. Dit schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer over de vermeende forse daling van zandplaten bij het Pinkegat, ten zuidoosten van Ameland. Er was sprake van een meetfout.

Uit metingen van de NAM in 2015 bleek dat de zandplaten op de Waddenzee onverwacht snel krompen. De gaswinner deed de afgelopen tijd nader onderzoek.
Kamp baseert zich op een tussenrapportage 		van dat onderzoek, dat de NAM heeft opgesteld. Daarin staat dat de gemeten daling van de zandplaat een gevolg is van een onnauwkeurige meetmethode. Bovendien bleek al uit een andere meting dat de daling van de diepe ondergrond veel kleiner was.
Kamp legde de rapportage voor aan het Staatstoezicht op de Mijnen en onderzoeksinstituut TNO. Hij concludeert nu dat er niet daadwerkelijk sprake was van bodemdaling. Ingrijpen is dan ook niet nodig, aldus de minister.
NRC 6 december 2016 door Arjen Schreuder

Het wad bij Wierum, in het noordoosten van Friesland. "Wij zijn boos dat de NAM nu wéér een jaar uitstel krijgt." Foto Jaap Schaaf
Was het een foute meting, of zinken de wadden echt?
Plotseling waren de wadplaten bij het Pinkegat vijf centimeter gedaald. Een ramp voor de Waddenzee? Gevolg van de gaswinning? Of een meetfoutje?
Het lijkt wel een schilderij. Uitkijkend over de Waddenzee, op de rand van het land, maakt de wereld een onbeweeglijke indruk. Het is laag water. De wadplaten bij het Friese Wierum zijn bedekt met brokken ijs. Alles staat stil. Gids Lian Zigterman wijst in de verte. Daar ligt Ameland, iets rechts Schiermonnikoog. "Mooi, hè"

We turen naar een deel van de Waddenzee waarover in recente rapporten over de gaswinning harde woorden zijn gevallen. Het Pinkegat. In dit gebied is de afgelopen twee jaren sprake geweest van onverwachte bodemdaling. Misschien is de gaswinning onder de Waddenzee daarvan de oorzaak.

"Spelen met vuur", vindt Lian Zigterman, medewerker van de Waddenvereniging. " Men is iets aan het doen waarvan we de gevolgen niet goed kunnen overzien. Het zou kunnen dat het natuurlijk evenwicht in dit gebied binnenkort kantelt, en dat we iets verliezen wat we nooit meer terug kunnen krijgen. Daar moet je heel voorzichtig mee zijn, vind ik. "

De Waddenvereniging liet onlangs een waarschuwing uitgaan. Met de gaswinning zouden onverantwoorde risico's worden genomen, aldus de natuurbeschermers. Uit rapportages van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) blijkt dat niet alle berekeningen en modellen over de gevolgen van gaswinning voor de kust van Friesland en Groningen kloppen.

" Er zijn te veel onzekerheden om door te gaan. Wij vinden dat minister Kamp de gaswinning moet stoppen ", zegt directeur Arjan Berkhuysen van de Waddenvereniging. En wil de NAM binnenkort in de buurt van het Pinkegat een tweede gasveld exploiteren? " De vergunning daarvoor moet er niet komen. "

" Onlangs nog werd dit verkozen tot mooiste natuurgebied van Nederland "

Een fikse bodemdaling in de Waddenzee zou rampzalig zijn voor het gebied. De wadplaten zouden niet meer droog vallen en dan is er minder voedsel voor met name de miljoenen zeldzame vogels die hier broeden en pleisteren. Onlangs nog werd dit verkozen tot mooiste natuurgebied van Nederland.

Tot de gaswinning werd twaalf jaar geleden besloten, na jaren van debat en ruzie tussen gaswinners en natuurbeschermers. Het waren milieukundige Wouter van Dieren en een commissie onder leiding van PvdA'er Wim Meijer, voormalig commissaris van de koningin in Drenthe, die de impasse doorbraken. Winning van waddengas mocht onder de voorwaarde dat " de hand aan de kraan " zou worden gehouden. De winning zou stoppen als de natuur van dit werelderfgoed te veel schade zou lijden. Verder zou de mechanische kokkelvisserij, nog veel schadelijker geacht dan gaswinning, worden uitgekocht, én er zou veel geld worden gestoken in natuurherstel en " duurzame ontwikkeling" in de waddenregio.

Inmiddels is de gaswinning tien jaar gaande. Er zijn vele dikke rapporten over verschenen. De meeste concluderen dat de gevolgen voor de natuur meevallen. Op basis van de voorspelde bodemdaling zijn er " geen significante effecten " te verwachten, heette het tien jaar geleden in een rapport van Wageningen Universiteit.

Na zeven jaar onderzoek volgde een rapport dat de gaswinning " vooralsnog geen waarneembare effecten " had gehad op de natuur. Ook recente NAM-rapportages melden steevast dat de gemeten bodemdaling binnen de 'gebruiksruimte' is gebleven - vijf tot zes millimeter per jaar, inclusief de berekende zeespiegelstijging plus de effecten van de bewegingen van zand in de Waddenzee.

Er kraakt iets

Toch is er nu iets gaan kraken. Twee jaar geleden bleek na een wat grotere bodemdaling bij het Pinkegat dat de modellen over de voorspelde bodemdaling moesten worden aangepast. Kennelijk daalt door de gaswinning niet alleen de druk in het gesteente, maar ook in bodemlagen die gevuld zijn met water. De snelheid van de bodemdaling is daardoor " aanmerkelijk groter dan in voorgaande jaren werd berekend ", stelde een onafhankelijke commissie die de rapportages van de NAM controleert.

Diezelfde commissie vroeg onlangs ook opheldering over een meting uit de rapportage over 2015, waaruit bleek dat bij het Pinkegat de wadplaten liefst vijf centimeter waren gedaald. " Een onverwacht grote plaatverlaging ", zegt Sjoerd Harkema, secretaris van deze werkgroep van de landelijke commissie voor de milieuffectrapportage. " Omdat niet zeker is dat er daadwerkelijk bodemdaling plaatsvindt en de monitoring geen veranderingen in de natuur door de gaswinning laat zien, is er geen acuut probleem, maar waakzaamheid is zeker geboden. "

Plotseling waren de wadplaten bij het Pinkegat vijf centimeter gedaald.

Het is deze vijf centimeter die nu de gemoederen verhit. In een gesprek met de commissie voor de milieueffectrapportage en Economische Zaken heeft de NAM onlangs gezegd dit meetresultaat niet te kunnen verklaren. Het bedrijf laat de kwestie nader onderzoeken. Over een half jaar zijn de resultaten bekend. Tot verontwaardiging van de Waddenvereniging: " Wij zijn boos dat de NAM nu wéér een jaar uitstel krijgt ", zegt een medewerker.

De onderzoekers denken er het hunne van. De daling van vijf centimeter zou te wijten kunnen zijn aan de onnauwkeurigheid van de metingen, vanuit vliegtuigen met lasers. " Er stond misschien water op de platen tijdens sommige metingen ", zegt Zheng Bing Wang, hoogleraar morfodynamica van lagunes en estuaria aan de Technische Universiteit Delft. Hij is tevens expert-adviseur bij Deltares, het onderzoeksinstituut dat voor de NAM de rapportages verzorgt.

Ook Ger de Lange, bodemdeskundige bij Deltares, denkt niet onmiddellijk aan gaswinning als oorzaak. " De nauwkeurigheid van de meting kan een deel van de verandering verklaren, maar het meest waarschijnlijk is het een gevolg van de dynamiek van het gebied, waardoor er ook platen zijn waar een deel hoger is geworden. " En ja, misschien is de " richting van deze dynamiek ", het wandelen van zand en het wisselen van geulen, wel veroorzaakt door gaswinning. " Je moet eigenlijk meer naar de natuur als geheel kijken. Gaswinning is maar één van de factoren bij de ontwikkeling van de natuur."

Zware kritiek

Intussen oefent Adriaan Houtenbos, gepensioneerd bodemdalingsexpert bij de NAM, zware kritiek op het meetprogramma als geheel. De metingen zijn " te weinig nauwkeurig " en " niet absoluut, maar relatief ", zegt hij. Ook is er " onvoldoende zinvolle informatie " over zeespiegelstijging, bodemdaling en aanslibbing om de maximale gebruiksruimte voor de gaswinning te bepalen. " De modellering klopt niet. " Bovendien is onbekend hoe lang de bodemdaling nog zal " naijlen " als de gaswinning is gestopt. Er wordt gekeken naar " de gaswinning tegenover de huidige bodemdaling, niet de toekomstige bodemdaling. " En ten slotte kun je vraagtekens zetten bij de onafhankelijkheid van de rapportages, omdat de NAM die betaalt. " Die bepaalt wat er gebeurt. "

Dat laatste is veel gehoorde kritiek; is het onderzoek wel onafhankelijk als het wordt gedaan in opdracht van het bedrijf dat de gaswinning uitvoert? Hoogleraar Zheng Bing Wang moet er een beetje om lachen. " Het is toch juist goed dat de NAM dit onderzoek betaalt? Wie zou het anders moeten doen? "

"Is het onderzoek wel onafhankelijk als het wordt gedaan in opdracht van het bedrijf dat de gaswinning uitvoert ?

Voor de objectiviteit van het onderzoek door Deltares staat hij garant. " De NAM vraagt juist ons om onafhankelijk onderzoek te krijgen. Wij laten ons echt niet sturen. Hooguit wil ik wel eens zeggen dat een glas half vol is in plaats van half leeg. Maar dat maakt niet uit, want de feiten zijn dezelfde. "

Zijn persoonlijke opvatting over de plotseling ontdekte vijf centimeter daling bij het Pinkegat is dat we daarover niet al te bezorgd moeten zijn. " We zijn al extreem voorzichtig bij de definitie van de gebruiksruimte voor gaswinning. We hoeven hier niet paniekerig over te doen. Wel moeten we de oorzaak van de gemeten verlaging proberen uit te zoeken. Dat de Waddenvereniging alarm slaat, begrijp ik wel. Dat is haar functie. "

De schemering valt over Pinkegat. Drie steenlopers trippelen over het ijs en vliegen op. " Het mooiste van dit gebied ", zegt Lian Zigterman, " is dat de natuur hier altijd weer anders is. De Waddenzee laat zich niet sturen. "

Nieuwsblad Noordoost-Friesland 29 november 2016.
Bodem Waddenzee daalt sneller.
De bodemdaling tussen Ameland en het vasteland is voor het tweede jaar sneller verlopen dan door de NAM voorspeld.
Ternaard | De bodemdaling tussen Ameland en het vasteland is voor het tweede jaar anders en sneller verlopen dan door de NAM voorspeld. De Waddenvereniging vraagt Minister Kamp dringend per brief om zo snel mogelijk in te grijpen bij de gaswinning door NAM onder de Waddenzee.
De NAM mag nu nog gas onder de Waddenzee winnen mits er een "hand aan de kraan" zit om de winning te stoppen of verminderen als de natuur dreigt te beschadigen. De Tweede Kamer echter heeft de regering in april van dit jaar per motie laten weten sterke twijfels te hebben over de effectiviteit van het zogenaamde "hand aan de kraan principe".
De Waddenvereniging constateerde dat de onafhankelijke commissie die de gaswinning onder het Wad controleert, voor het tweede jaar achtereen een onverklaarbare en forse 		bodemdaling onder de Waddenzee rapporteert. Minister Kamp heeft nu het laatste rapport van die commissie ook gezien en deze aan de Tweede Kamer gestuurd, zonder erbij te vermelden wat hij gaat doen om (verdere) schade aan het gebied te voorkomen. Een onverklaarbare bodemdaling van 5 cm in een jaar is fors. En ook het jaar daarvoor daalde de bodem de bodem onder de Waddenzee in hetzelfde gebied. De Minister ziet ondanks dat geen reden om in te grijpen. De Waddenvereniging vindt dit ontoelaatbaar en vraagt de Minister om de winning te stoppen en zeker geen nieuwe winningen meer toe te staan zoals de NAM van plan is bij Ternaard.
Nederlands mooiste natuurgebied is zo bijzonder, omdat dagelijks een groot deel van de bodem droog valt.
Bodemdaling en zeespiegelstijging kunnen deze fragiele balans verstoren.
Friesch Dagblad 19 september 2016.
Waddenbodem mag meer dalen van minister .
Lauwersoog | De bodem van de Waddenzee bij Ameland en Schiermonnikoog mag de komende jaren meer dalen door gaswinning. Uit nieuw onderzoek in opdracht van minister Henk Kamp (Economische Zaken) blijkt dat de zeespiegel minder snel gaat stijgen dan eerder verwacht. De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) en de Waddenvereniging zijn verrast over die conclusie, die als gevolg heeft dat de bodem met 20 tot 30 procent meer mag dalen.

De NAM wint aardgas uit zes velden in de Waddenzee, voornamelijk tussen Ameland en Schiermonnikoog en het vasteland. Dit leidt tot bodemdaling in twee gebieden: het Pinkegat onder Ameland en de Zoutkamperlaag onder Schiermonnikoog. De toename van de diepte van de zee - het totaal van de zeespiegelstijging en de bodemdaling - mag jaarlijks niet meer zijn dan zes millimeter (Pinkegat) en vijf millimeter (Zoutkamperlaag). Die toename wordt gecompenseerd door zandafzetting uit de Noordzee.

Iedere vijf jaar laat Kamp de verwachte ontwikkeling van de zeespiegel opnieuw onderzoeken. Op basis van de conclusies daarvan bepaalt hij hoe sterk de Waddenbodem mag dalen - het gaat daarbij dus om de diepe ondergrond en niet om de zeebodem, die immers steeds wordt verhoogd met zand.

Nieuwe methode
Onderzoeksinstituut TNO rondde het nieuwe onderzoek in juni af en Kamp brengt het nu naar buiten. TNO heeft dit jaar een nieuwe rekenmethode gebruikt, waarbij historische gegevens worden meegenomen die veel verder teruggaan in de tijd.

Omdat de zeespiegel volgens die rekenmethode minder snel zal stijgen, wordt meer bodemdaling toegestaan : in de Zoutkamperlaag is de toegestane bodemdaling de komende vijf jaar in totaal 13,7 millimeter (was 10,6) en in het Pinkegat 18,7 (was 15,6).
 NAM-woordvoerder Henk Heeringa zegt dat de uitkomsten van het onderzoek voor de gaswinner als een verrassing komen. Hij zegt dat het geen gevolgen heeft voor de hoeveelheid gas die zal worden gewonnen. "Het is niet zo dat wij nu meer gaan produceren. De jaarlijkse productievolumes uit het winningsplan zijn bepalend. Die staan gewoon vast."

Bij de gaswinning wordt het zogenoemde hand-aan-de-kraanprincipe toegepast: zodra de maximale bodemdaling wordt overschreden, moet de gaswinning per direct worden stopgezet. Zolang de bodemdaling binnen de bandbreedte blijft, kan de gaswinning doorgaan.

Het besluit is voor de gaswinner niettemin welkom. Eind vorig jaar bleek namelijk dat de bodem onverwacht snel daalde en dat het risico bestond dat de gaswinning vroegtijdig moest worden stopgezet. Nu de maxima worden verhoogd, is de kans dat de winning moet worden gestaakt kleiner. Heeringa wil verder inhoudelijk weinig kwijt over hoe de NAM zal omgaan met de nieuwe normen. Daarvoor wil hij eerst de bezwaartermijn afwachten. Ook voor de Waddenvereniging komt de conclusie van TNO onverwacht. Woordvoerder Jojanneke Drijver zegt dat de vereniging het onderzoek gaat bestuderen. "Het is voor ons lastig om daar nu al iets inhoudelijks over te zeggen."

Op basis van het onderzoek heeft Kamp inmiddels ook besloten de winning van zout bij Harlingen langer toe te staan. Hij heeft het eindjaar van zoutwinning verschoven van 2036 naar 2052.

De besluiten van Kamp over de gas- en zoutwinning liggen momenteel ter inzage. Hiertegen kan binnen zes weken bezwaar worden ingediend.